สำนวนไทยหมวดหมู่ ค. คว่ำบาตร
คว่ำบาตร หมายถึง
สำนวน “คว่ำบาตร” หมายถึง การแสดงการต่อต้าน ไม่ยอมรับ หรือปฏิเสธที่จะร่วมมือคบค้าสมาคมหรือเกี่ยวข้องกับบุคคล องค์กร หรือกิจกรรมใด ๆ เพื่อแสดงความไม่พอใจหรือประท้วง เปรียบเสมือนการคว่ำบาตรพระ ไม่ใส่บาตรให้พระที่ทำผิดในอดีต กล่าวคือ “การไม่ยอมคบค้าสมาคมด้วย, เดิมหมายถึงสังฆกรรมที่พระสงฆ์ประกาศลงโทษคฤหัสถ์ผู้ประทุษร้ายต่อศาสนาด้วยการไม่คบ ไม่รับบิณฑบาต เป็นต้น” นั่นเอง
ที่มาของสำนวน
มาจากการปฏิบัติในพระพุทธศาสนา โดยเป็นการลงโทษทาง “สังฆกรรม” ซึ่งพระสงฆ์ประกาศไม่คบค้าสมาคมหรือไม่รับบิณฑบาตจากคฤหัสถ์ผู้กระทำผิดร้ายแรงต่อพระศาสนา เช่น การกล่าวล่วงเกินพระสงฆ์ หรือการประพฤติผิดในศีลธรรม
พระพุทธเจ้าทรงอนุญาตให้สงฆ์สวดประกาศไม่ให้คบอุบาสกอุบาสิกาผู้ประกอบด้วยโทษประการใด ๆ ใน 8 ประการ ได้แก่
- พยายามทำให้ภิกษุเสื่อมลาภ
- พยายามทำให้ภิกษุได้รับความเสียหาย
- พยายามทำให้ภิกษุอยู่ไม่ได้
- ด่าหรือบริภาษภิกษุ
- ทำให้ภิกษุแตกกับภิกษุด้วยกัน
- ติเตียนพระพุทธ
- ติเตียนพระธรรม
- ติเตียนพระสงฆ์
พระสงฆ์จะทำสังฆกรรมในเขตสีมา เรียกว่าพิธีคว่ำบาตร โดยภิกษุรูปหนึ่งจะประกาศบรรยายโทษคฤหัสถ์ผู้นั้นและเสนอให้สงฆ์คว่ำบาตรเขา ด้วยการไม่ยอมเกี่ยวข้องด้วย ไม่ยอมรับอาหารที่ถวาย ไม่ยอมแสดงธรรมให้ ไม่ยอมทำพิธีเกี่ยวกับศพของผู้นั้น แต่ถ้าผู้นั้นรู้สึกตัวมาขอขมาต่อหน้าคณะสงฆ์ รับรองว่าจะไม่ประพฤติเช่นนั้นอีก พระสงฆ์ก็จะทำพิธีสวดประกาศยกโทษให้ เรียกว่าพิธีหงายบาตร
คำว่า “คว่ำบาตร” สื่อถึงการตัดขาดความสัมพันธ์ในเชิงสังคมและศีลธรรม เปรียบเหมือนการพลิกบาตรพระ ไม่ให้ผู้กระทำผิดได้มีโอกาสทำบุญกับพระสงฆ์ การปฏิบัตินี้มุ่งหวังให้ผู้กระทำผิดสำนึกและกลับตัวกลับใจ สำนวนนี้จึงถูกนำมาใช้ในสังคมทั่วไปเพื่อสื่อถึงการแสดงการปฏิเสธ ต่อต้าน หรือประท้วงต่อพฤติกรรมหรือการกระทำที่ไม่เหมาะสม
ตัวอย่างการใช้สำนวน
- ชาวบ้านพากันคว่ำบาตรร้านค้าที่โกงน้ำหนักสินค้า ด้วยการไม่อุดหนุนร้านนั้นอีกต่อไป (การไม่คบค้าสมาคมกับผู้ที่ทำผิด)
- บริษัทใหญ่ประกาศคว่ำบาตรองค์กรที่ทำลายสิ่งแวดล้อม โดยยุติการทำธุรกรรมและตัดสัมพันธ์ทางธุรกิจทั้งหมด (การปฏิเสธที่จะร่วมมือกับผู้ที่กระทำผิด)
- ในชุมชนหนึ่ง เมื่อผู้นำถูกจับได้ว่าโกงเงินกองทุน ชาวบ้านจึงคว่ำบาตรเขา ไม่พูดคุยหรือร่วมงานด้วยอีก (การลงโทษทางสังคมโดยการตัดขาด)
- นักเรียนกลุ่มหนึ่งคว่ำบาตรโรงอาหารที่ขึ้นราคาอาหารเกินควร โดยนำอาหารมากินเองและไม่ซื้ออาหารจากโรงอาหาร (การประท้วงด้วยการไม่สนับสนุน)
- เมื่อประเทศหนึ่งประกาศนโยบายละเมิดสิทธิมนุษยชน ประเทศอื่น ๆ ในสหประชาชาติจึงร่วมกันคว่ำบาตรด้วยการยุติความสัมพันธ์ทางการค้าและการทูต (การลงโทษในระดับนานาชาติ)