สุภาษิตไทยหมวดหมู่ ด. ดีชั่วรู้หมด แต่อดไม่ได้
ดีชั่วรู้หมด แต่อดไม่ได้ หมายถึง
สุภาษิต “ดีชั่วรู้หมด แต่อดไม่ได้” หมายถึง แม้จะรู้ว่าสิ่งใดถูกหรือผิด แต่ก็ยังยับยั้งชั่งใจไม่ได้และทำสิ่งที่ไม่ควรทำอยู่ดี เปรียบเสมือนคนที่รู้ว่าสิ่งไหนไม่ดีหรือมีผลเสีย แต่ก็ยังทำเพราะความอยาก ความเคยชิน หรือกิเลสที่ควบคุมไม่ได้ สุภาษิตนี้สะท้อนถึงพฤติกรรมของมนุษย์ที่บางครั้งแม้จะมีสติรู้ผิดชอบ แต่ก็ไม่สามารถต้านทานสิ่งล่อใจได้ กล่าวคือ “รู้ว่าความดีเป็นสิ่งดีแต่ก็ไม่ทำ รู้ว่าความชั่วเป็นสิ่งไม่ดีแต่ก็ยังไปทำ” นั่นเอง
ที่มาของสุภาษิต
สุภาษิตนี้มีที่มาจากหลักคำสอนทางพุทธศาสนา ที่กล่าวถึงกิเลส (ตัณหาและอุปาทาน) ซึ่งเป็นสิ่งที่ขัดขวางการควบคุมตนเอง แม้มนุษย์จะมีสติปัญญารู้ว่าสิ่งใดดีหรือไม่ดี แต่ก็ยังถูกครอบงำด้วยความโลภ ความโกรธ และความหลง ทำให้ไม่สามารถหักห้ามใจได้
แนวคิดนี้คล้ายกับหลักธรรมเรื่องอกุศลมูล (รากเหง้าของความชั่ว) ซึ่งได้แก่โลภะ (ความอยาก), โทสะ (ความโกรธ), และโมหะ (ความหลง) คนที่ติดอยู่ในกิเลสมักรู้ว่าสิ่งใดเป็นบาปหรือให้โทษ แต่เพราะแรงผลักดันจากกิเลส จึงยังคงกระทำสิ่งนั้นต่อไป
เปรียบได้กับคนที่รู้ว่าการโกหกเป็นสิ่งไม่ดี แต่ยังโกหกเพื่อผลประโยชน์ รู้ว่าการกินมากเกินไปจะทำให้สุขภาพเสีย แต่ยังอดไม่ได้ที่จะกิน หรือรู้ว่าการเล่นการพนันมีแต่เสีย แต่ก็ยังไม่สามารถเลิกได้ สุภาษิตนี้จึงเป็นคำเตือนให้ รู้จักฝึกจิตใจและควบคุมกิเลส ไม่ให้ความอยากมาทำลายสติและศีลธรรมของตนเอง
ที่มาของสุภาษิต
- แม้จะรู้ว่าการกินอาหารขยะมากเกินไปไม่ดีต่อสุขภาพ แต่แพรวก็ยังอดใจไม่ไหวและกินมันทุกวัน นี่แหละดีชั่วรู้หมด แต่อดไม่ได้ (แม้รู้ว่าสิ่งใดไม่ดี แต่ก็ยังทำเพราะห้ามใจไม่ได้)
- ต่อรู้ว่าการเล่นการพนันทำให้เสียเงิน แต่เมื่อเห็นเพื่อนเล่นแล้วได้กำไร เขาก็อดไม่ได้ที่จะลองเสี่ยงโชคด้วยดีชั่วรู้หมด แต่อดไม่ได้ จริง ๆ (รู้ถึงผลเสียของสิ่งที่ทำ แต่ก็ยังทำเพราะกิเลส)
- แม้กานต์จะรู้ว่าการนอนดึกทำให้สุขภาพเสียและตื่นไปทำงานไม่ไหว แต่เขาก็ยังนั่งดูซีรีส์จนถึงเช้า นี่คือตัวอย่างของดีชั่วรู้หมด แต่อดไม่ได้ (รู้ว่าสิ่งใดไม่ดี แต่ไม่สามารถห้ามใจตัวเองได้)
- แพรพูดกับเพื่อนว่า “ฉันรู้ว่าการใช้เงินฟุ่มเฟือยทำให้เก็บเงินไม่ได้ แต่พอเห็นของลดราคา ฉันก็อดไม่ได้ทุกที” หนิงหัวเราะแล้วตอบว่า “เธอนี่แหละดีชั่วรู้หมด แต่อดไม่ได้เลยนะ” (รู้ว่าควรประหยัด แต่ก็ยังใช้เงินเกินตัว)
- นนท์ถอนหายใจแล้วพูดกับพี่ชายว่า “ฉันรู้ว่าการเถียงหัวหน้ามีแต่เสีย แต่บางทีฉันก็อดไม่ได้” พี่ชายหัวเราะก่อนตอบว่า “ก็คุมอารมณ์หน่อยสิดีชั่วรู้หมด แต่อดไม่ได้เดี๋ยวจะเดือดร้อนเอา” (รู้ว่าการพูดไม่เหมาะสมจะมีผลเสีย แต่ยังคุมตัวเองไม่ได้)