สุภาษิตไทยหมวดหมู่ ต. ตาต่อตา ฟันต่อฟัน
ตาต่อตา ฟันต่อฟัน หมายถึง
สุภาษิต “ตาต่อตา ฟันต่อฟัน” หมายถึง การตอบโต้หรือเอาคืนอย่างเท่าเทียมกันแบบตาต่อตา ฟันต่อฟัน ไม่ยอมอ่อนข้อให้กัน มักใช้ในกรณีที่มีการแก้แค้นหรือโต้กลับด้วยความรุนแรงหรือเด็ดขาดเท่าที่อีกฝ่ายทำมา เปรียบเสมือนหากใครทำร้ายเราจนเสียตา เราก็จะทำให้เขาเสียตาเช่นกัน เป็นแนวคิดของการตอบแทนด้วยความรุนแรงเท่าที่ได้รับมา ไม่ใช่การให้อภัยหรือละเว้น กล่าวคือ “บุคคลที่ทำร้ายบุคคลอื่นต้องได้รับการทำร้ายแบบเดียวกันเป็นการตอบแทน หรือล้างแค้นให้สาสมกับที่โดนกระทำมา” นั่นเอง
ที่มาของสุภาษิต
สุภาษิตนี้มีที่มาจากหลักกฎหมายโบราณที่ปรากฏในพระคัมภีร์ฮีบรู (Hebrew Bible) และ ประมวลกฎหมายฮัมมูราบี โดยวลีดั้งเดิมในภาษาฮีบรูคือ “עַיִן תַּחַת עַיִן” (อายิน ทาฮัท อายิน) แปลว่า “ตาแทนตา” และ “שֵׁן תַּחַת שֵׁן” (เชน ทาฮัท เชน) แปลว่า “ฟันแทนฟัน” ซึ่งปรากฏในหนังสืออพยพ 21:23–27 ในพระคัมภีร์
หลักการนี้ใช้เพื่อกำหนดขอบเขตของการลงโทษและการตอบโต้ในสังคมโบราณ โดยเน้นว่า การแก้แค้นต้องมีขอบเขตพอสมควร ไม่เกินกว่าโทษที่ได้รับ เช่น ถ้าถูกทำร้ายจนเสียตา ผู้กระทำต้องรับโทษเทียบเท่า ไม่ถึงขั้นเสียชีวิต
สุภาษิตนี้จึงสะท้อนแนวคิดของ ความยุติธรรมแบบสมมาตร คือการตอบแทนหรือแก้แค้นด้วยสิ่งที่เทียบเท่ากับสิ่งที่ได้รับ ไม่มากไปไม่น้อยไป กลายเป็นแนวทางการแก้ปัญหาที่เด็ดขาด ไม่อ่อนข้อให้กัน
ตัวอย่างการใช้สุภาษิต
- เมื่อโดนบริษัทคู่แข่งลอกแผนการตลาด ทีมของเอกก็ออกแผนใหม่ที่แรงยิ่งกว่า เป็นการเอาคืนแบบตาต่อตา ฟันต่อฟันอย่างแท้จริง (โต้กลับด้วยกลยุทธ์เท่าที่อีกฝ่ายทำกับเรา)
- หลังถูกนินทาเสีย ๆ หาย ๆ ในที่ทำงาน ปูจึงเผยความลับของอีกฝ่ายคืนบ้าง เพื่อให้รู้สึกถึงความเจ็บปวดแบบเดียวกัน เหมือนตาต่อตา ฟันต่อฟัน (ตอบโต้ความรุนแรงด้วยการกระทำแบบเดียวกัน)
- ศึกระหว่างสองพรรคการเมืองดำเนินไปอย่างดุเดือด ต่างฝ่ายต่างขุดอดีตมาประจานกันไม่ยั้ง เรียกได้ว่าตาต่อตา ฟันต่อฟัน ไม่มีใครยอมใคร (ไม่มีฝ่ายใดถอย ต่างฝ่ายต่างเอาคืนกันเต็มที่)
- ก้อยบ่นกับเพื่อนว่า “เขาทำฉันเจ็บ ฉันก็ไม่จำเป็นต้องใจดีเหมือนเดิมหรอกนะ” เพื่อนจึงตอบว่า “เธอจะใช้วิธีตาต่อตา ฟันต่อฟันงั้นเหรอ บางทีมันอาจไม่จบง่าย ๆ ก็ได้นะ” (เตือนถึงผลของการตอบโต้เท่าเทียม)
- นนท์พูดกับพี่ชายว่า “เขาทำให้ผมเสียชื่อ ผมก็จะไม่ยอมปล่อยไว้แน่ จะให้เขารู้สึกเหมือนกัน” พี่ชายตอบว่า “แบบนี้มันตาต่อตา ฟันต่อฟัน เลยนะ คิดให้ดีว่าอยากให้เรื่องมันจบหรือยืดยาว” (เตือนว่าการเอาคืนอาจยิ่งทำให้สถานการณ์บานปลาย)