สำนวนไทยหมวดหมู่ ม. ไม่ได้เบี้ยเอาข้าว
ไม่ได้เบี้ยเอาข้าว หมายถึง
สำนวน “ไม่ได้เบี้ยเอาข้าว” หมายถึง สถานการณ์ที่แม้ไม่ได้สิ่งที่หวังหรือสิ่งที่ต้องการเต็ม ๆ แต่ก็ยังต้องหาทางได้สิ่งอื่นมาทดแทน ไม่ยอมกลับมือเปล่า
เปรียบเสมือนลูกหนี้ที่ไม่มีเงินจ่ายเจ้าหนี้ แม้จะไม่ได้เบี้ย (เงิน) ก็ต้องเอาสิ่งอื่น เช่น ข้าว หรือทรัพย์สินมีค่ามาชดเชย แสดงถึงการไม่ยอมกลับบ้านแบบเสียเปล่าและหาทางได้ประโยชน์กลับคืนบ้าง กล่าวคือ “เมื่อไม่ได้อย่างหนึ่งก็ต้องเอาอีกอย่างหนึ่ง ไม่ยอมกลับมือเปล่า” นั่นเอง
ที่มาของสำนวน
มาจากบริบทของชีวิตและการเงินในอดีต โดยเฉพาะกรณีการทวงหนี้ ของนายทุนเงินกู้ เมื่อผู้กู้ไม่มีเงินสด (เบี้ย) มาจ่ายชำระหนี้ เจ้าหนี้จะบีบบังคับให้เอาทรัพย์สินหรือสิ่งของมีค่าอื่นมาแทน เช่น ข้าว หรือของมีค่าอื่น ๆ แทนการจ่ายเป็นเงิน
คำว่า “ไม่ได้เบี้ย” หมายถึง ไม่ได้รับเงินสดตามที่ควรได้ ส่วน “เอาข้าว” หมายถึง ต้องใช้ทรัพย์สินอื่นมาทดแทนในที่นี้หมายถึงข้าว แม้จะไม่ได้ตามหวัง แต่ก็ยังได้สิ่งใดสิ่งหนึ่งกลับคืนมา ไม่ยอมกลับมือเปล่า
สำนวนนี้จึงถูกนำมาใช้ในความหมายเชิงเปรียบเทียบ เพื่อสื่อถึงสถานการณ์ที่แม้ไม่ได้สิ่งที่หวังหรือสิ่งที่ต้องการเต็ม ๆ แต่ก็ยังหาทางได้ประโยชน์หรือสิ่งทดแทนมาได้ แสดงถึงความไม่ยอมเสียเปล่าและการหาทางได้สิ่งใดสิ่งหนึ่งกลับคืนมาเสมอ
ตัวอย่างการใช้สำนวน
- ทีมงานพยายามเจรจาเรื่องงบประมาณ แต่บริษัทไม่ให้เงินเพิ่ม สุดท้ายต้องหาทางได้เครื่องมือหรือสวัสดิการอื่นแทน ถือว่าไม่ได้เบี้ยเอาข้าว ยังพอได้ประโยชน์บางส่วนกลับมา
- ปีนี้ฝนแล้ง ข้าวเสียหาย ไม่ได้เงินค่าข้าวตามที่หวัง แต่ชาวนาเก็บข้าวบางส่วนไว้บริโภคเอง ถือเป็นการไม่ได้เบี้ยเอาข้าว อย่างน้อยก็ยังได้ประโยชน์กลับมาบ้าง
- แม้บอยไม่สมหวังในความรักกับพิมพ์ แต่ยังได้มิตรภาพดี ๆ กลับมา ถือว่าไม่ได้เบี้ยเอาข้าวแทน อย่างน้อยก็ไม่เสียความสัมพันธ์ไปเลย
- ลูกหนี้ไม่มีเงินจ่ายดอกเบี้ย เจ้าหนี้ก็ยึดทรัพย์สินอื่นมาแทน ถือเป็นตัวอย่างของไม่ได้เบี้ยเอาข้าว
- เจ้าหนี้ต้องการเงินค่ารถยนต์ แต่ลูกหนี้ไม่มีเงินจ่าย จึงยึดมอเตอร์ไซค์ มาแทน ถือว่าไม่ได้เบี้ยเอาข้าว เพราะแม้ไม่ได้สิ่งที่หวังเต็ม ๆ ก็ยังได้สิ่งทดแทนกลับมา
สำนวนที่ความหมายคล้ายกัน
- ไม่ได้เบี้ยออกข้าว หมายถึง: ไม่มีส่วนได้เลย แต่ยังต้องเสียผลประโยชน์อีก