สำนวนไทยหมวดหมู่ ม. ไม่เอาถ่าน
ไม่เอาถ่าน หมายถึง
สำนวน “ไม่เอาถ่าน” หมายถึง คนที่ไม่เอาการเอางาน, ไม่รับผิดชอบ, ไม่เอาจริงเอาจัง, หรือประพฤติตนไม่ดีไม่เจริญ มักใช้กับการตำหนิคนที่ไม่สร้างความดีงามหรือประโยชน์ให้แก่ตนเองและผู้อื่น
เปรียบเสมือนถ่านที่มีประโยชน์สูง สามารถก่อไฟเพื่อปรุงอาหารและดำรงชีพ ฯลฯ แต่บางคนกลับไม่เห็นค่าของมันและไม่เลือกที่จะเก็บไว้ใช้ ซึ่งสื่อถึงการไม่เห็นคุณค่าของความดีงามหรือความเจริญในชีวิต กล่าวคือ “คนที่ไม่สนใจการงาน เหลวไหล ไม่รักดี” นั่นเอง
ที่มาของสำนวน
มาจากคุณสมบัติของถ่าน ซึ่งเป็นเชื้อเพลิงสำคัญในครัวเรือนไทยมาตั้งแต่โบราณ กระบวนการเผาไม้ในเตาไฟ และการเลือกเก็บผลผลิตโดยปกติแล้ว ไม้ที่ถูกเผาไหม้อย่างดีจะเหลือเป็น “ถ่าน” ซึ่งมีคุณค่าสูงและสามารถนำไปใช้เป็นเชื้อเพลิงต่อได้ ถ่านจึงเปรียบเสมือน แก่นสารหรือความดีงาม ที่หลงเหลืออยู่
ดังนั้น เมื่อกล่าวว่า “ไม่เอาถ่าน” จึงหมายถึงการที่ ไม่เลือกที่จะเก็บส่วนที่เป็นประโยชน์ (ถ่าน) ไว้เป็นเพื่อก่อไฟ เพื่อปรุงอาหาร ดำรงชีพ ฯลฯ ทั้ง ๆ ที่ถ่านมีประโยชน์ขนาดนี้แต่บางคนกลับไม่เห็นค่าของมัน
หรืออาจเป็นไม้ที่ถูกเผาไหม้แล้ว โดยปกติแล้วไม้ที่ถูกเผาอย่างสมบูรณ์จนหมดเชื้อไฟควรจะเหลือเป็นถ่าน ซึ่งยังสามารถนำไปใช้ประโยชน์ต่อได้ (เช่น ใช้เป็นเชื้อเพลิง หรือใช้ทำความสะอาด) แต่ “ไม้ไม่เอาถ่าน” คือไม้ที่ถูกเผาแล้วกลับ ไม่เหลืออะไรที่เป็นประโยชน์เลย กลายเป็นเพียงขี้เถ้าที่ไร้ค่า
สำนวนนี้จึงใช้เปรียบเปรยถึงคนที่ไม่รู้จักเลือกสิ่งดีงาม ไม่ใฝ่หาความเจริญ คนที่ไม่ยอมแสวงหา ไม่ยอมเก็บเกี่ยวสิ่งที่เป็นคุณค่า หรือแก่นสารในชีวิต ไม่มีความรับผิดชอบ หรือคนที่ไม่สร้างคุณค่า ให้แก่ตนเองและผู้อื่น ซึ่งเป็นลักษณะของการไม่เอาไหนและไม่เอาการเอางานนั่นเอง
ตัวอย่างการใช้สำนวน
- ลูกชายเขานี่นิสัยดีนะ แต่เรื่องเรียนเรื่องงานนี่ไม่เอาถ่านเลยสักนิด วัน ๆ เอาแต่เล่นเกม ไม่มีความรับผิดชอบอะไรเลย
- เขาได้รับมรดกมามากมาย แต่ก็ผลาญไปกับการพนันจนหมด ไม่ยอมทำมาหากินจริงจัง แบบนี้เรียกว่าเป็นคนไม่เอาถ่านโดยแท้
- ฉันมอบหมายงานชิ้นสำคัญให้เขาทำ แต่เขากลับปล่อยปละละเลยจนงานเสียหาย ถ้าทำตัวไม่เอาถ่านแบบนี้อีก คงต้องให้ออกแล้ว
- การแก้ปัญหาของรัฐบาลครั้งนี้ดูเหมือนจะไม่จริงจังเลย ทำไปเรื่อย ๆ ปล่อยให้เรื่องเงียบไปเอง แบบนี้ก็เหมือนกับคนไม่เอาถ่านนั่นแหละ
- ถ้าแกยังทำตัวเป็นคนไม่เอาถ่านแบบนี้ ไม่ยอมตั้งใจทำความดี ไม่ว่าพ่อแม่จะให้โอกาสสักกี่ครั้ง สุดท้ายชีวิตแกก็จะไม่มีแก่นสารอะไรเลย