คำพังเพยหมวดหมู่ ก. ใกล้เกลือกินด่าง
ใกล้เกลือกินด่างหมายถึง
“ใกล้เกลือกินด่าง” หมายถึง การที่คนไม่รู้จักใช้ประโยชน์หรือไม่เห็นคุณค่าของสิ่งที่ดีและมีคุณค่าใกล้ตัว แต่กลับเลือกสิ่งที่ด้อยคุณภาพหรือไม่มีคุณค่าแทน เปรียบเสมือนคนที่อยู่ใกล้แหล่งเกลือที่มีคุณภาพ แต่กลับเลือกกินด่างที่ไม่มีรสชาติดีแทน เป็นการเตือนให้รู้จักมองเห็นและใช้ประโยชน์จากสิ่งที่มีอยู่รอบตัวที่มีคุณค่าจริง ๆ แทนที่จะมองข้ามไปและเลือกสิ่งที่ไม่ดี กล่าวคือ “ผู้ที่อยู่ใกล้สิ่งที่ดีมีคุณค่า แต่มองไม่เห็นคุณค่านั้น กลับไปหลงชื่นชมกับสิ่งที่ไร้ค่าด้อยราคา หรือมองข้ามของดีที่อยู่ใกล้ตัวซึ่งจะเป็นประโยชน์แก่ตน แต่กลับไปแสวงหาสิ่งอื่นที่ด้อยกว่า” นั่นเอง
ที่มาของคำพังเพยนี้
มาจากวิถีชีวิตในสมัยก่อนที่คนไทยใช้เกลือในการปรุงอาหารเพื่อเพิ่มรสชาติ เกลือเป็นของที่มีคุณค่าและจำเป็นในครัวเรือน ในขณะที่ด่างเป็นสิ่งที่ใช้ในกระบวนการทำความสะอาดหรือใช้ในงานช่าง แต่ไม่สามารถนำมาปรุงอาหารได้หรือไม่มีรสชาติอร่อย เกลือเป็นสารที่มีประโยชน์มาก ใช้ทั้งบริโภคและอุปโภค ด่างเป็นเพียงน้ำขี้เถ้าใช้เป็นส่วนผสมในการทำยาและกัดสิ่งของ ประโยชน์ของเกลือจึงมีมากกว่าด่าง และเกลือนั้นสามารถหาได้ง่ายกว่าด่าง จึงเปรียบเปรยถึงการกินเกลือที่หาง่าย ๆ และมีคุณค่า กลับไม่กิน กลับไปหากินด่างที่หายากกว่าและคุณประโยชน์น้อยกว่า
เกลือ เป็นวัตถุที่มีรสเค็ม เป็นสิ่งจำเป็นสำหรับชีวิตในการใช้ประกอบอาหาร และยา เป็นต้น สมัยโบราณเกลือเป็นสิ่งที่มีค่า ราคาแพง เพราะหายาก. เกลือมีแร่ธาตุที่เป็นประโยชน์และมีความจำเป็นต่อร่างกายเป็นอย่างมาก ช่วยคลายความเหน็ดเหนื่อยเมื่อยล้า ป้องกันโรคความจำเสื่อม คอหอยพอก โรคกระเพาะ ฟันผุ กระดูกผุ เป็นต้น ส่วนด่างเป็นของไม่มีราคา ทำขึ้นได้ง่าย โดยใช้น้ำแช่ขี้เถ้า มีรสกร่อย สำหรับทำยา และกัดสิ่งของ ใช้แทนเกลือไม่ได้ เมื่อพิจารณาประโยชน์ของเกลือและด่างแล้ว จะเห็นว่าเกลือมีประโยชน์ต่อคนทั่วไปมากกว่าด่าง
เมื่อคนที่มีเกลืออยู่ใกล้มือ แต่กลับเลือกใช้ด่างแทนในการปรุงอาหาร จึงเปรียบได้ว่าเป็นการมองข้ามสิ่งที่มีคุณค่าใกล้ตัวและเลือกใช้สิ่งที่ด้อยกว่าหรือไม่มีคุณค่าเทียบเท่า คำพังเพยนี้จึงถูกนำมาใช้เตือนสติหรือแสดงถึงคนที่ไม่เห็นคุณค่าในสิ่งดี ๆ ที่อยู่ใกล้ตัว ไม่รู้จักใช้ประโยชน์จากสิ่งที่มีให้คุ้มค่า แต่กลับเลือกสิ่งที่ด้อยคุณค่ากว่า สะท้อนให้เห็นถึงความไม่ฉลาดในการตัดสินใจและการใช้ทรัพยากรที่มีอยู่
ตัวอย่างการใช้คำพังเพยนี้
- น้อยอยู่ในครอบครัวที่ทำธุรกิจใหญ่โต แต่กลับไม่สนใจเรียนรู้ธุรกิจของครอบครัว เลือกไปทำงานเล็ก ๆ ที่ไม่ได้พัฒนาตนเองหรือมีรายได้มาก เพื่อน ๆ จึงพูดกันว่าน้อยทำตัวเหมือน “ใกล้เกลือกินด่าง” (หมายถึงการมองข้ามโอกาสดี ๆ ที่อยู่ใกล้ตัว)
- สมชายมีเพื่อนที่เป็นผู้เชี่ยวชาญด้านคอมพิวเตอร์และสามารถช่วยเหลือเขาได้ แต่สมชายกลับไปขอความช่วยเหลือจากคนที่มีความรู้น้อยกว่า ทำให้เสียเวลาและไม่ได้ผลดีอย่างที่คิด (เปรียบได้กับการไม่เห็นคุณค่าของสิ่งดี ๆ ที่มีอยู่ใกล้ตัว)
- เจ้านายของนิดาเสนอให้เธอได้ไปทำโปรเจกต์ที่น่าสนใจ แต่เธอกลับปฏิเสธและเลือกทำงานที่ซับซ้อนกว่าและได้ผลตอบแทนน้อยลง เพื่อนร่วมงานจึงแอบวิจารณ์ว่าเธอทำตัวเหมือน “ใกล้เกลือกินด่าง” (หมายถึงการไม่เลือกสิ่งที่ดีที่สุดที่มีอยู่)
- แพรมีโอกาสใช้ทรัพยากรในบริษัทที่ดีมาก ๆ สำหรับการทำงานของเธอ แต่กลับไปใช้เครื่องมือที่มีประสิทธิภาพต่ำและทำให้งานออกมาช้า ทำให้หัวหน้าสะท้อนว่าการกระทำนี้ไม่ต่างจากการ “ใกล้เกลือกินด่าง” (การไม่ใช้ทรัพยากรที่มีประโยชน์ที่มีอยู่ใกล้ตัว)
- ในหมู่บ้านมีน้ำบาดาลที่สะอาดและใช้ได้ดี แต่ชาวบ้านบางคนกลับเลือกใช้น้ำจากแหล่งที่มีคุณภาพแย่กว่าเพราะคิดว่าดีกว่า เมื่อเวลาผ่านไปก็พบว่าน้ำที่เลือกใช้นั้นทำให้เกิดปัญหาสุขภาพ (สะท้อนถึงการมองข้ามสิ่งที่ดีและใกล้ตัวไปเลือกสิ่งที่ด้อยกว่า)
รู้จักสำนวน, สุภาษิต, อื่น ๆ ได้ที่ goodproverb.com
อ้างอิงความหมายจากสำนักงานราชบัณฑิตยสภา