สำนวนหมวดหมู่ ข. ไข่ในหิน
ไข่ในหิน หมายถึง
สำนวน “ไข่ในหิน” หมายถึง สิ่งที่ได้รับการดูแลหรือปกป้องอย่างดี ด้วยความระมัดระวังและเอาใจใส่เป็นพิเศษ เปรียบเสมือนการดูแลไข่ที่อยู่ในหินซึ่งเปราะบางและแตกง่าย ต้องได้รับการปกป้องไม่ให้เสียหาย สำนวนนี้มักใช้พูดถึงคนหรือสิ่งของที่ได้รับการดูแลแบบทะนุถนอมอย่างมาก กล่าวคือ “สิ่งที่ต้องระมัดระวัง ทะนุถนอมอย่างยิ่ง” นั่นเอง
ที่มาของสำนวนนี้
มาจากการเปรียบเทียบกับไข่ซึ่งเป็นสิ่งที่เปราะบางและแตกง่าย และหินซึ่งเป็นของแข็งที่มักปกป้องไข่จากการกระทบกระแทก แต่ในขณะเดียวกันก็ต้องอาศัยความระมัดระวังอย่างมากในการดูแลไม่ให้ไข่ภายในแตกเสียหาย
สำนวนนี้ยังปรากฏในวรรณคดีไทยเรื่อง ขุนช้างขุนแผน โดยในตอนหนึ่ง นางวันทองได้กล่าวตัดพ้อขุนแผนถึงการที่เธอพยายามรักษาความบริสุทธิ์และความดีของตนเองไว้
“เสียแรงน้องครองตัวไม่มัวหมอง ดังแว่นทองส่องสว่างพระเคหา ดุจไข่ฝังไว้ในศิลา อุตส่าห์ซ่อนเร้นทั้งเรือดไร”
ในอีกแง่หนึ่ง สำนวนนี้ยังถูกใช้ในเชิงประชดประชันเมื่อมีการทะนุถนอมสิ่งใดหรือใครบางคนจนเกินเหตุ เช่นเดียวกับการเปรียบเทียบไข่ที่อยู่ท่ามกลางหิน ซึ่งเป็นสิ่งเปราะบางในสถานการณ์ที่ยากลำบาก ทำให้ต้องใช้ความระมัดระวังอย่างมากเพื่อไม่ให้ไข่แตกหรือเสียหาย
ตัวอย่างการใช้สำนวนนี้
- คุณแม่ดูแลลูกชายเหมือนไข่ในหิน ไม่ยอมให้ไปไหนคนเดียวเลย แม้แต่ไปโรงเรียนก็ต้องไปส่งเองทุกวัน เพราะกลัวว่าจะเกิดอันตราย (การดูแลลูกด้วยความระมัดระวังจนเกินเหตุ)
- สมชายเป็นลูกคนเดียวของบ้าน ทุกคนในครอบครัวดูแลเขาเหมือนไข่ในหิน ไม่ให้ทำงานหนักหรือออกไปทำกิจกรรมเสี่ยง ๆ เพราะกลัวว่าเขาจะบาดเจ็บหรือเดือดร้อน (การดูแลอย่างประคบประหงมจนเกินความจำเป็น)
- ในที่ทำงาน เจ้านายมักปฏิบัติต่อพนักงานใหม่เหมือนไข่ในหิน ไม่กล้าสั่งงานหนักหรือมอบหมายงานที่ท้าทาย เพราะกลัวว่าจะทำให้พนักงานกดดันหรือไม่พอใจ (การปฏิบัติอย่างทะนุถนอมจนขาดความสมดุล)
- นางสมรเลี้ยงแมวที่บ้านเหมือนไข่ในหิน เธอไม่ยอมให้แมวออกนอกบ้านเลย เพราะกลัวว่าจะเกิดอันตรายจากหมาในละแวกนั้น (การดูแลสัตว์เลี้ยงอย่างระวังมากเกินไป)
- เมื่อบริษัทได้รับโปรเจกต์สำคัญ เจ้านายสั่งให้ทุกคนดูแลเอกสารสำคัญในโครงการนี้เหมือนไข่ในหิน เพราะถ้าเอกสารเสียหายหรือสูญหายจะส่งผลต่อชื่อเสียงของบริษัทอย่างมาก (การระมัดระวังเป็นพิเศษในงานที่สำคัญ)
สำนวน, สุภาษิต, คำพังเพย ที่คล้ายสำนวนนี้
- ใส่สาแหรกแขวนไว้ หมายถึง: การเลี้ยงดูอย่างดี เอาอกเอาใจเกินสมควร พะเน้าพะนอไม่ต้องให้ทำอะไร
รู้จักสำนวน, สุภาษิต, อื่น ๆ ได้ที่ goodproverb.com
อ้างอิงความหมายจากสำนักงานราชบัณฑิตยสภา