สำนวนไทยหมวดหมู่ ต. ตาบอดคลำช้าง
ตาบอดคลำช้าง หมายถึง
สำนวน “ตาบอดคลำช้าง” หมายถึง คนที่มีความรู้หรือเข้าใจเพียงด้านเดียวหรือนัยเดียวเกี่ยวกับสิ่งใดสิ่งหนึ่ง แล้วเข้าใจหรือสรุปสิ่งนั้นตามมุมมองที่ตัวเองมีโดยไม่พิจารณาภาพรวมทั้งหมด เปรียบเสมือนคนตาบอดที่คลำช้างแต่ไม่สามารถมองเห็นหรือเข้าใจลักษณะทั้งหมดของช้างได้ จากการสัมผัสเพียงบางส่วน เช่น หู ขา หรือหาง ซึ่งอาจทำให้เข้าใจผิดว่าช้างคือแค่สิ่งที่ตนสัมผัส สำนวนนี้จึงใช้พูดถึงการตัดสินหรือเข้าใจบางสิ่งจากข้อมูลหรือประสบการณ์ที่จำกัด โดยไม่พิจารณามุมมองทั้งหมด กล่าวคือ “ผู้ที่รู้อะไรด้านเดียวหรือนัยเดียวแล้วเข้าใจว่าสิ่งนั้นเป็นอย่างนั้น” นั่นเอง
ที่มาของสำนวน
มาจากนิทานชาดกในพระพุทธศาสนา ซึ่งถูกใช้สอนแก่เหล่าสาวก ในเมืองสาวัตถีมีสมณพราหมณ์และปริพาชกจำนวนมาก ต่างคนต่างยึดถือความเชื่อของตนว่าถูกต้อง และมักดูถูกความคิดเห็นของฝ่ายอื่น ทำให้ประชาชนเกิดความสับสนว่าจะเชื่อใครดี
พระราชาองค์หนึ่งจึงต้องการสอนให้เห็นถึงปัญหาของการยึดติดในมุมมองที่จำกัด จึงสั่งให้ชุมนุมคนตาบอดแต่กำเนิดจากทั่วประเทศ แล้วนำช้างมาให้พวกเขาคลำตามส่วนต่าง ๆ เช่น ศีรษะ งวง งา ขา ลำตัว และหาง จากนั้นจึงถามแต่ละคนว่าช้างมีลักษณะอย่างไร
ผลปรากฏว่า แต่ละคนให้คำตอบที่แตกต่างกันไปตามส่วนที่ตนได้สัมผัส
- ผู้ที่คลำศีรษะบอกว่าช้างเหมือนหม้อ
- ผู้ที่คลำหูบอกว่าช้างเหมือนกระด้ง
- ผู้ที่คลำงาบอกว่าช้างเหมือนผาล
- ผู้ที่คลำงวงบอกว่าช้างเหมือนงอนไถ
- ผู้ที่คลำลำตัวบอกว่าช้างเหมือนยุ้งข้าว
- ผู้ที่คลำขาบอกว่าช้างเหมือนเสา
- ผู้ที่คลำหลังบอกว่าช้างเหมือนครกตำข้าว
- ผู้ที่คลำหางบอกว่าช้างเหมือนสาก
- ผู้ที่คลำปลายหางบอกว่าช้างเหมือนไม้กวาด
นิทานชาดกนี้สอนว่า หากคนเรารู้เพียงด้านเดียวของเรื่องใดเรื่องหนึ่ง แล้วคิดว่าสิ่งนั้นเป็นทั้งหมด ย่อมเกิดความเข้าใจผิดและอาจสร้างความสับสนให้กับสังคม
ตัวอย่างการใช้สำนวน
- เมื่อเพื่อนคนนี้เพิ่งอ่านหนังสือบางเล่มแล้วมักอ้างว่าเขารู้เรื่องทั้งหมดเกี่ยวกับการเมือง แต่เขากลับเข้าใจแค่แง่มุมเดียว จึงมักจะตาบอดคลำช้างและให้ความเห็นที่ผิดเพี้ยน (ใช้กับคนที่เข้าใจเรื่องราวจากข้อมูลเพียงด้านเดียว)
- นายใหญ่ในบริษัทมักจะตัดสินใจจากข้อมูลที่จำกัด โดยไม่ฟังความคิดเห็นจากฝ่ายต่าง ๆ เขาจึงตาบอดคลำช้างไม่สามารถมองเห็นปัญหาทั้งหมดที่กำลังเกิดขึ้น (ใช้กับคนที่ตัดสินใจจากข้อมูลไม่ครบถ้วน)
- แม้จะมีการนำเสนอหลายแง่มุมเกี่ยวกับโปรเจค แต่ลูกค้าที่ไม่เคยทำธุรกิจในลักษณะนี้มาก่อน กลับเข้าใจแค่ในมุมมองเดียว จนกลายเป็นการตาบอดคลำช้าง (ใช้กับคนที่ไม่สามารถมองเห็นภาพรวมและเข้าใจสิ่งที่ซับซ้อนในทุกด้าน)
- หลายคนมักเข้าใจแค่พื้นฐานของการลงทุน และคิดว่าเทคนิคเดียวที่ตนรู้ดีที่สุด ทั้งที่การลงทุนมีหลายมิติ เป็นการตาบอดคลำช้าง เพราะไม่สามารถเข้าใจภาพรวมของตลาดได้ (ใช้กับคนที่รู้เรื่องแค่ด้านเดียวแล้วคิดว่ามันถูกต้องทั้งหมด)
- การที่บางคนคิดว่าความรู้เพียงเล็กน้อยทำให้เขารู้จักทุกอย่าง จึงมักแสดงความคิดเห็นอย่างมั่นใจ แต่กลับผิดพลาดหลายครั้งเหมือนกับการตาบอดคลำช้าง ที่ไม่เห็นภาพทั้งหมด (ใช้กับคนที่มีความเข้าใจแค่บางส่วนแล้วอธิบายหรือวิจารณ์ในเรื่องที่ขาดความรู้ครบถ้วน)