สำนวนไทยหมวดหมู่ จ. เจ๊กตื่นไฟ
เจ๊กตื่นไฟ หมายถึง
สำนวน “เจ๊กตื่นไฟ” หมายถึง คนที่ตื่นตระหนกตกใจง่ายเกินเหตุ หรือแสดงอาการลุกลน วุ่นวาย เมื่อเผชิญกับสถานการณ์บางอย่างที่ไม่น่าตกใจจนเกินไป สำนวนนี้มักใช้ในเชิงล้อเลียนหรือตำหนิคนที่ขาดความสงบและมีปฏิกิริยาที่เกินความจำเป็นต่อสถานการณ์ กล่าวคือ “คนที่ตื่นตกใจและเอะอะโวยวายเกินกว่าเหตุ” นั่นเอง
ที่มาของสำนวน
สำนวนนี้มีที่มาจากชุมชนชาวจีนที่อาศัยอยู่ในประเทศไทยในอดีต โดยเฉพาะในบริเวณตลาดหรือชุมชนคนจีนที่มีความแออัด เช่น โซนตลาดสำเพ็ง เยาวราช หรือพื้นที่ค้าขายในเขตชุมชนจีน ซึ่งเป็นพื้นที่ที่บ้านเรือนมักสร้างจากไม้และตั้งอยู่ติดกันอย่างหนาแน่น
เมื่อเกิดเหตุการณ์ไฟไหม้ในชุมชนเหล่านี้ ไฟสามารถลุกลามได้อย่างรวดเร็ว ทำให้คนจีนในพื้นที่มักแสดงอาการลุกลน ตื่นตระหนกบางครั้งก็เกินเหตุ และพยายามช่วยกันดับไฟหรือขนย้ายสิ่งของเพื่อป้องกันความเสียหาย และด้วยนิสัยคนจีนที่พูดเสียงดัง สภาพวุ่นวายเหล่านี้กลายเป็นที่มาของสำนวน ซึ่งใช้เปรียบเปรยถึงคนที่ตกใจหรือวุ่นวายเกินเหตุ แม้ว่าสถานการณ์นั้นจะไม่ได้รุนแรงถึงขั้นวิกฤตเสมอไป
ตัวอย่างการใช้สำนวน
- เมื่อข่าวลือเรื่องเศรษฐกิจตกต่ำแพร่กระจาย ชายคนหนึ่งรีบถอนเงินทั้งหมดจากธนาคารโดยไม่ได้ตรวจสอบความจริง “พฤติกรรมแบบนี้ไม่ต่างจากเจ๊กตื่นไฟ ตกใจจนทำอะไรโดยไม่คิดให้รอบคอบ” (กล่าวถึงคนที่ตื่นตกใจเกินเหตุ)
- ขณะไฟไหม้เพียงเล็กน้อยในครัว หญิงสาวกลับวิ่งร้องตะโกนไปทั่วบ้านจนคนอื่นตกใจตาม “ทำตัวเหมือน เจ๊กตื่นไฟ ทั้งที่แค่หม้อไหม้ ยังแก้ไขได้ง่าย ๆ” (เปรียบถึงการตกใจเกินความจำเป็น)
- เพียงแค่ไฟฟ้าดับไม่กี่นาที ชายคนหนึ่งรีบโทรหาช่างและแจ้งให้เพื่อนบ้านเตรียมแก้ไขเหมือนจะเกิดเรื่องใหญ่โต “เขานี่แหละเจ๊กตื่นไฟ เจอเรื่องเล็กก็ทำให้กลายเป็นเรื่องใหญ่ทันที” (กล่าวถึงการทำสถานการณ์ดูวุ่นวายเกินจริง)
- เมื่อเจอคำเตือนเรื่องพายุที่จะมาในอีกหลายวัน หญิงสาวรีบซื้ออาหารและของใช้จนเต็มบ้าน “แค่พายุประกาศล่วงหน้า เธอก็ทำตัวเหมือนเจ๊กตื่นไฟ ซื้อของเกินความจำเป็น” (เปรียบถึงคนที่ลนลานเกินเหตุ)
- นักเรียนลืมส่งการบ้านเพียงครั้งเดียว แต่กลับกลัวว่าจะโดนครูตำหนิและทำตัวลุกลนในห้องเรียน “แค่ลืมครั้งเดียว ไม่ต้องทำตัวเป็นเจ๊กตื่นไฟก็ได้นะ เดี๋ยวคุยกับครูก็จบ” (กล่าวถึงการลนลานทั้งที่ปัญหาไม่ได้ร้ายแรง)
สำนวนที่ความหมายคล้ายกัน
- กระต่ายตื่นตูม หมายถึง: การตื่นตกใจกลัวอย่างไม่มีเหตุผล หรือการตื่นตกใจจนเกินเหตุเพราะเรื่องเล็ก ๆ น้อย ๆ