สำนวนไทยหมวดหมู่ ถ. เถรส่องบาตร
เถรส่องบาตร หมายถึง
สำนวน “เถรส่องบาตร” หมายถึง การทำตามผู้อื่นโดยไม่เข้าใจเหตุผลหรือสาระของสิ่งที่ทำ เพียงทำตามเพราะเห็นว่าเป็นสิ่งที่ผู้ใหญ่หรือผู้น่าเชื่อถือกระทำ โดยขาดความรู้ ความเข้าใจ หรือเจตนาแท้จริงของการกระทำนั้น เป็นการเลียนแบบโดยไม่รู้หลัก เปรียบเสมือนคนที่เห็นคนอื่นทำอะไรก็ทำตามโดยไม่รู้ว่าทำไปเพื่ออะไร หรือมีวัตถุประสงค์ใด เช่นเดียวกับพระบวชใหม่ที่เห็นพระผู้ใหญ่ยกบาตรขึ้นส่องกับแสงแดด ก็ทำตามโดยไม่รู้ว่าเป็นการตรวจสอบรอยรั่วในบาตร ไม่ใช่พิธีกรรม กล่าวคือ “คนที่ทำอะไรตามเขาทั้ง ๆ ที่ไม่รู้เรื่องรู้ราว” นั่นเอง
ที่มาของสำนวน
มาจากการกระทำของพระภิกษุผู้ใหญ่ คำว่า “เถร” หรือ “เถระ” หมายถึงพระภิกษุที่บวชนาน ๑๐ พรรษาขึ้นไป หลังจากออกไปบิณฑบาต กลับวัด และฉันเสร็จแล้ว ก็จะล้างบาตรเก็บไว้ ระหว่างนั้นท่านมักจะยกบาตรขึ้นส่องกับแสงสว่างหรือแสงแดด
ฝ่ายพระบวชใหม่เห็นพระผู้ใหญ่ทำเช่นนั้น ก็คิดว่าเป็นสิ่งที่ควรทำเช่นเดียวกัน จึงยกบาตรขึ้นส่องบ้าง โดยไม่รู้ว่าส่องไปเพื่ออะไร ไม่รู้เหตุผลว่าการที่พระผู้ใหญ่ยกบาตรขึ้นส่อง ก็เพื่อจะสำรวจดูว่าบาตรยังมีสภาพดีอยู่หรือไม่ เพราะถ้ามีรูรั่วหรือรอยร้าว อาหารบางชนิดที่มีน้ำเป็นส่วนประกอบก็จะรั่วไหลเลอะเทอะได้ และเป็นการปฏิบัติตามพระวินัยด้วย
สำนวนนี้ นำมาใช้ในความหมายว่า คนที่เห็นผู้ใหญ่หรือผู้ที่ตนศรัทธานับถือทำอะไรก็ทำตามบ้าง ทั้ง ๆ ที่ไม่รู้เหตุผล เช่น ทุกเช้าก่อนออกจากบ้าน คุณพ่อมักจะหยิบรองเท้าคัตชู มาคว่ำเคาะลงกับพื้น แล้วจึงสอดเท้าใส่ ลูกชายตัวน้อยเห็นคุณพ่อทำอย่างนั้นก็ทำบ้าง
ตัวอย่างการใช้สำนวน
- น้องฝึกงานเห็นพี่ทีมกราฟิกใช้เครื่องมือบางอย่างในโปรแกรมโดยไม่เข้าใจหน้าที่ ก็ทำตามทุกขั้นตอนแบบผิด ๆ จนไฟล์งานพังหมด “จะใช้ก็ต้องรู้ว่าทำไม ไม่ใช่เถรส่องบาตรแบบนี้” (การทำตามโดยไม่เข้าใจเหตุผลหรือผลลัพธ์ กลายเป็นความเสียหายต่อการทำงาน)
- ลูกชายเห็นพ่อเคาะรองเท้าก่อนใส่ทุกเช้า ก็ทำตามโดยไม่รู้ว่าพ่อทำเพราะกลัวสัตว์เลื้อยคลานอยู่ข้างใน (การลอกเลียนพฤติกรรมผู้ใหญ่โดยไม่เข้าใจเจตนา เหมือนเถรส่องบาตร)
- เขาไปเข้าร่วมกิจกรรมทำบุญทุกงาน ทั้งที่ไม่รู้แม้แต่ว่าทำบุญในวันนั้นเพื่ออะไร “เถรส่องบาตรชัด ๆ ทำตามคนอื่นเพราะกลัวตกเทรนด์” (การเข้าร่วมกิจกรรมเพียงเพราะคนอื่นทำ โดยไม่เข้าใจสาระหรือวัตถุประสงค์)
- พนักงานใหม่ทำตามสูตรการคิดรายงานของหัวหน้าเก่า แต่ไม่ดูเลยว่าเงื่อนไขเปลี่ยนไปแล้ว ผลสุดท้ายตัวเลขผิดพลาดทั้งไฟล์ (การลอกตามวิธีเดิมโดยไม่เข้าใจบริบทใหม่ ทำให้เกิดผลเสีย เหมือนเถรส่องบาตร)
- นักเรียนบางคนลอกวิธีเขียนเรียงความจากเพื่อนโดยไม่รู้ว่าครูสั่งให้เขียนแนวคิดส่วนตัว สุดท้ายคะแนนตกกันทั้งคู่ (การทำตามผู้อื่นแบบไม่ใช้ความเข้าใจ เหมือนเถรส่องบาตรที่ทำเพียงเลียนแบบเปลือกนอก)