สำนวนไทยหมวดหมู่ ช. ชีปล่อยปลาแห้ง
ชีปล่อยปลาแห้ง หมายถึง
สำนวน “ชีปล่อยปลาแห้ง” หมายถึง การแสดงออกว่าเป็นคนใจบุญหรือมีเมตตากรุณาต่อผู้อื่น แต่แท้จริงแล้วขาดความจริงใจ หรือไม่ได้ช่วยเหลืออย่างแท้จริง เปรียบเสมือนแม่ชีที่ทำท่าทางว่าจะปล่อยปลาเพื่อทำบุญ แต่กลับใช้ปลาแห้งที่ตายแล้ว ซึ่งไม่มีประโยชน์ใด ๆ ต่อตัวปลาเลย กล่าวคือ “การกระทำที่ออกหน้าออกตาว่าเป็นคนใจบุญ มีความเมตตากรุณา แต่ไม่มีความจริงใจ” นั่นเอง
ที่มาของสำนวน
มาจากการเปรียบเทียบกับการทำบุญที่ไม่มีความจริงใจหรือไม่มีประโยชน์แท้จริง อิงจากภาพลักษณ์ของแม่ชี ซึ่งเป็นผู้ถือศีล ปฏิบัติธรรม และได้รับความเลื่อมใสจากผู้คนในฐานะผู้มีเมตตาและศรัทธาในศาสนา
การปล่อยปลาเป็นหนึ่งในวิธีทำบุญที่เชื่อกันว่าเป็นการช่วยชีวิตสัตว์ให้รอดพ้นจากความทุกข์ แต่ในกรณีนี้ แม่ชีกลับนำปลาแห้งหรือปลาที่ตายแล้วไปปล่อย ซึ่งเป็นการกระทำที่ดูเหมือนทำบุญ แต่แท้จริงแล้วไม่ได้ช่วยอะไรเลย
- แม่ชี เป็นสัญลักษณ์ของความเคร่งครัดในศีลธรรมและการทำบุญ
- การปล่อยปลา เป็นการทำบุญที่นิยมในสังคมไทย โดยเชื่อว่าเป็นการช่วยชีวิตสัตว์ให้พ้นจากความทุกข์
- ปลาแห้ง เป็นปลาที่ตายแล้ว ไม่สามารถมีชีวิตอยู่ได้อีกต่อไป การปล่อยปลาแห้งจึง เป็นเพียงการแสดงออกภายนอกว่ากำลังทำบุญ แต่ไม่ได้ช่วยเหลือสัตว์จริง ๆ
สำนวนนี้จึงถูกนำมาใช้เปรียบเปรยถึงบุคคลที่แสดงออกว่าเป็นคนใจบุญหรือมีเมตตา แต่แท้จริงแล้วขาดความจริงใจ หรือการช่วยเหลือที่ไม่ได้ก่อให้เกิดประโยชน์จริง เป็นเพียงการสร้างภาพเพื่อให้คนอื่นมองว่าตนเป็นคนดีเท่านั้น
ตัวอย่างการใช้สำนวน
- นักการเมืองบางคนชอบบริจาคเงินช่วยเหลือชาวบ้านต่อหน้าสื่อ แต่เบื้องหลังกลับไม่ใส่ใจปัญหาที่แท้จริง คนจึงมองว่าเป็นแค่ชีปล่อยปลาแห้ง เพื่อสร้างภาพลักษณ์ที่ดีให้ตัวเอง (เปรียบถึงการทำบุญหรือช่วยเหลือเพื่อให้ดูดีแต่ไม่มีความจริงใจ)
- บริษัทหนึ่งประกาศเพิ่มสวัสดิการให้พนักงาน แต่ในความเป็นจริงกลับเป็นเพียงมาตรการที่ไม่ได้ช่วยพนักงานจริง ๆ ทำให้ถูกวิจารณ์ว่าเป็นแค่ชีปล่อยปลาแห้ง (แสดงถึงการทำสิ่งใดสิ่งหนึ่งให้ดูดีแต่ไม่มีประโยชน์จริง)
- มหาเศรษฐีบางคนบริจาคเงินช่วยเหลือผู้ยากไร้ แต่กลับไม่เคยสนับสนุนให้เกิดการเปลี่ยนแปลงที่ยั่งยืน คนจึงมองว่าเป็นเพียงชีปล่อยปลาแห้ง ที่ทำไปเพื่อภาพลักษณ์เท่านั้น (เปรียบถึงการทำบุญโดยไม่มีความจริงใจ)
- ในงานแจกของช่วยเหลือผู้ประสบภัย มีองค์กรหนึ่งประกาศบริจาคอาหารแห้งจำนวนมาก แต่พอแจกจริงกลับเป็นของหมดอายุหรือคุณภาพต่ำ ชาวบ้านพากันบ่น “แจกแบบนี้ไม่ต่างจากชีปล่อยปลาแห้งเลย ให้แต่ของใช้ไม่ได้จริง” (แสดงถึงการช่วยเหลือที่ดูดีแต่ไร้ประโยชน์)
- บริษัทใหญ่แห่งหนึ่งจัดกิจกรรมเพื่อสังคม ประกาศว่าจะช่วยเหลือโรงเรียนในชนบท แต่กลับเป็นแค่การมาถ่ายรูปแจกของเล็ก ๆ น้อย ๆ โดยไม่มีแผนสนับสนุนจริง ๆ เพื่อนในวงสนทนาพูดขึ้นว่า “แบบนี้ทำเพื่อโปรโมทบริษัทเฉย ๆ ชัด ๆ นี่แหละชีปล่อยปลาแห้งของแท้” (เปรียบถึงการทำบุญเพื่อสร้างภาพลักษณ์มากกว่าความจริงใจ)
สำนวนที่ความหมายคล้ายกัน
- ทำบุญเอาหน้า หมายถึง: การทำบุญเพื่อโอ้อวดผู้อื่น ให้ผู้อื่นสรรเสริญ ไม่ได้ทำด้วยใจที่บริสุทธิ์
- หน้าไหว้หลังหลอก หมายถึง: การแสดงออกอย่างหนึ่งต่อหน้าคนอื่น แต่ลับหลังกลับมีพฤติกรรมตรงข้าม