สำนวนไทยหมวดหมู่ ท. ทันควัน
ทันควัน หมายถึง
สำนวน “ทันควัน” หมายถึง ทันทีทันใด รวดเร็ว ไม่ปล่อยให้ชักช้า มักใช้กับการตอบสนอง พูด ตอบกลับ หรือกระทำบางสิ่งที่รวดเร็วฉับพลัน ไม่ปล่อยให้เสียจังหวะ เปรียบเสมือนควันที่พุ่งออกมาทันทีหลังจากมีการเผาไหม้ หรือยิงปืนที่ปล่อยควันออกมาทันทีหลังลั่นไก สื่อถึงการตอบโต้หรือการกระทำที่เกิดขึ้นอย่างฉับไวไม่รีรอ กล่าวคือ “ทันทีทันใด, ฉับพลัน, รวดเร็ว หรือเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น หรือทำอย่างบางอย่างรวดเร็วและทันท่วงที” นั่นเอง
ที่มาของสำนวน
สำนวนนี้เกิดจากการเปรียบเปรยกับ “ควัน” ที่มักพุ่งออกมาทันทีเมื่อมีการจุดไฟหรือระเบิดบางอย่าง เช่น จุดไม้ขีด จุดไฟ หรือยิงปืน ควันจะลอยออกมาทันทีโดยไม่ต้องรอ
จึงเกิดเป็นสำนวน “ทันควัน” สื่อถึง การกระทำหรือการตอบสนองที่เกิดขึ้นในทันทีทันใด ไม่ปล่อยให้ชักช้าหรือเสียจังหวะ เป็นคำที่เน้นถึงความฉับไว ปฏิกิริยาที่เร็ว ไม่รีรอ ซึ่งมักใช้ในสถานการณ์ที่ต้องแสดงไหวพริบ หรือการตอบโต้แบบไม่ให้เสียเวลาแม้แต่นิดเดียว
ตัวอย่างการใช้สำนวน
- ขณะที่อาจารย์ยังพูดคำถามไม่จบดี ต้นก็ยกมือขึ้นพร้อมตอบอย่างมั่นใจทันควัน เสียงของเขาชัดเจนจนทั้งห้องเงียบฟัง (แสดงถึงการตอบสนองไวมาก แสดงความตั้งใจและมั่นใจในคำตอบแบบไม่รีรอ)
- เมื่อเพื่อนแกล้งแซวเรื่องแฟนเก่าอยู่ต่อหน้าคนอื่น มิ้นจ้องหน้าแล้วโต้กลับทันควันด้วยประโยคที่ทำเอาอีกฝ่ายหน้าเจื่อนไปทันที (เป็นการโต้ตอบทันทีโดยไม่ให้เสียหน้า สื่อถึงไหวพริบและความเด็ดขาด)
- แค่เจ้านายพูดว่า “เอกสารอยู่ไหน” ลูกน้องคนสนิทก็รีบยื่นแฟ้มให้ทันควันราวกับอ่านใจกันออก ทำเอาเจ้านายพยักหน้าอย่างพอใจ (สื่อถึงการเตรียมพร้อมและตอบสนองได้รวดเร็วอย่างมืออาชีพ)
- เสียงโทรศัพท์ดังขึ้นกลางดึก พ่อรีบคว้าเครื่องขึ้นกดรับทันควันเพราะกลัวว่าอาจเป็นเรื่องด่วนจากญาติผู้ใหญ่ (แสดงถึงสัญชาตญาณและความไวต่อสถานการณ์ที่ไม่คาดคิด)
- ตอนที่นัทเห็นเพื่อนโดนด่าโดยไม่มีเหตุผล เขารีบยกมือแย้งทันควัน พร้อมอธิบายข้อเท็จจริงเพื่อปกป้องอีกฝ่าย (สื่อถึงความกล้าในการปกป้องคนอื่นโดยไม่รอช้า)