สุภาษิตหมวดหมู่ ข. แข่งเรือแข่งพายแข่งได้ แข่งบุญแข่งวาสนาแข่งไม่ได้
แข่งเรือแข่งพายแข่งได้ แข่งบุญแข่งวาสนาแข่งไม่ได้ หมายถึง
สุภาษิต “แข่งเรือแข่งพายแข่งได้ แข่งบุญแข่งวาสนาแข่งไม่ได้” หมายถึง จงรู้จักตัวเองและเข้าใจขอบเขตความสามารถของตน อย่าพยายามทำสิ่งที่เกินกำลังหรือเปรียบเทียบตัวเองกับผู้อื่นในเรื่องที่เราไม่สามารถเปลี่ยนแปลงได้ เช่น บุญวาสนา หรือโชคชะตา กล่าวคือ “การรู้จักประมาณความสามารถของตนไม่อาจเอื้อมเกินตัว” นั่นเอง
สิ่งเหล่านี้เป็นเรื่องของโชคชะตาและผลจากการกระทำในอดีตที่ไม่อาจเปลี่ยนแปลงหรือแข่งขันกันได้ สุภาษิตนี้สอนให้ยอมรับในความแตกต่างของบุญวาสนาและบารมี และมุ่งมั่นทำสิ่งที่เหมาะสมกับสถานการณ์ของตนเอง อย่าไปแข่งขันบุญวาสนาบารมีกับผู้อื่น เพราะบุญวาสนาหรือบารมีของแต่ละคนมีไม่เท่ากัน
ที่มาของสุภาษิตนี้
มาจากวิถีชีวิตและความเชื่อของคนไทยในอดีตที่สะท้อนถึงการยอมรับเรื่องบุญวาสนาและโชคชะตาแต่ละคนไม่เหมือนกัน ซึ่งเป็นผลมาจากการกระทำในอดีต สิ่งที่สามารถแข่งขันกันได้ เช่น ทักษะ ความสามารถ หรือกำลังกาย สามารถตัดสินกันด้วยความพยายามและฝึกฝน แต่เรื่องบุญวาสนา โชคชะตา หรือพรหมลิขิต เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นตามเหตุปัจจัยของแต่ละคน ซึ่งไม่สามารถแข่งขันหรือเปรียบเทียบกันได้
ในสุภาษิตใช้การ “แข่งเรือแข่งพาย” หมายถึงกิจกรรมที่ต้องอาศัยทักษะ ความพยายาม และการฝึกฝนที่สามารถวัดผลและตัดสินได้ชัดเจน และการแข่งเรือพายเป็นกีฬาที่นิยมในสมัยก่อน ส่วน “แข่งบุญแข่งวาสนา” เปรียบเปรยถึงสิ่งที่ไม่สามารถควบคุมหรือเปลี่ยนแปลงได้ เพราะบุญวาสนาและบารมีเป็นผลของกรรมดีในอดีตที่แต่ละคนสั่งสมมา เปรียบเสมือนเรือที่สามารถเร่งพายให้ถึงเส้นชัยได้ด้วยกำลังคน แต่กระแสน้ำที่ไหลช่วยหรือขวางนั้นเหมือนวาสนา ที่ขึ้นอยู่กับโชคชะตาและสิ่งที่เกินควบคุม
สุภาษิตนี้เกิดจากการสังเกตความแตกต่างของคนในสังคม บางคนแม้จะพยายามมากแค่ไหน แต่หากขาดบุญวาสนาก็อาจไม่ประสบความสำเร็จในระดับเดียวกับคนที่มีบุญวาสนามากกว่า เป็นคำสอนให้คนเข้าใจและยอมรับในโชคชะตาของตัวเอง โดยมุ่งทำสิ่งที่เหมาะสมกับตนแทนที่จะพยายามเปรียบเทียบหรือแข่งขันในสิ่งที่เกินกำลัง
ตัวอย่างการใช้สุภาษิตนี้
- สมชายทำงานหนักทุกวันเพื่อสร้างเนื้อสร้างตัว แต่เมื่อเห็นเพื่อนร่วมรุ่นที่มีครอบครัวฐานะดีได้รับมรดกมากมาย เขารู้สึกท้อแท้ พ่อจึงเตือนว่าแข่งเรือแข่งพายแข่งได้ แข่งบุญแข่งวาสนาแข่งไม่ได้ และให้สมชายมุ่งมั่นทำสิ่งที่ตนเองควบคุมได้ (อย่าท้อแท้เพราะบุญวาสนาของคนอื่น)
- นิดาทุ่มเทเวลาศึกษาอย่างหนักเพื่อสอบเข้ามหาวิทยาลัยชื่อดัง แต่เธอกลับไม่ผ่าน ขณะที่เพื่อนคนหนึ่งได้รับโอกาสพิเศษเพราะมีคนรู้จักช่วยเหลือ แม่ปลอบใจนิดาว่าแข่งเรือแข่งพายแข่งได้ แข่งบุญแข่งวาสนาแข่งไม่ได้ (ให้ยอมรับในโชคชะตาและไม่เปรียบเทียบตัวเองกับคนอื่น)
- ในหมู่บ้าน คำปันพยายามทำไร่นาให้ได้ผลผลิตดีขึ้น แต่ต้องเจอภัยแล้งและดินที่ไม่เหมาะสม ขณะที่เพื่อนบ้านมีที่ดินอุดมสมบูรณ์และประสบความสำเร็จ คำปันจึงเตือนตัวเองว่าแข่งเรือแข่งพายแข่งได้ แข่งบุญแข่งวาสนาแข่งไม่ได้ และหันมาพัฒนาที่ดินของตัวเองแทน (ให้พยายามทำสิ่งที่เหมาะสมกับตนเอง)
- หวานเปิดร้านขายเสื้อผ้าและพยายามอย่างหนัก แต่ร้านใหญ่ในละแวกเดียวกันที่มีทุนหนากลับดึงลูกค้าไปเกือบหมด เพื่อนปลอบใจหวานว่าแข่งเรือแข่งพายแข่งได้ แข่งบุญแข่งวาสนาแข่งไม่ได้ ให้มองหาโอกาสใหม่แทน (อย่าท้อแท้เพราะความได้เปรียบของคนอื่น)
- นายคำมูลพยายามทำงานหนักเพื่อสร้างครอบครัวที่มั่นคง แต่เมื่อเห็นเพื่อนบ้านที่ไม่ต้องทำงานหนักกลับมีชีวิตที่สุขสบายจากมรดก เขารู้สึกเสียใจ ภรรยาจึงเตือนว่าแข่งเรือแข่งพายแข่งได้ แข่งบุญแข่งวาสนาแข่งไม่ได้ และให้เขาพอใจกับสิ่งที่ตัวเองมี (เตือนให้ยอมรับในโชคชะตาของตัวเอง)
รู้จักสำนวน, สุภาษิต, อื่น ๆ ได้ที่ goodproverb.com
อ้างอิงความหมายจาก WORDY GURU