คำพังเพยหมวดหมู่ ข. ขุดด้วยปากถากด้วยตา
ขุดด้วยปากถากด้วยตา หมายถึง
คำพังเพย “ขุดด้วยปาก ถากด้วยตา” หมายถึง การพูดจาเหน็บแนมหรือเสียดสีคนอื่นด้วยคำพูด (ขุดด้วยปาก) และแสดงท่าทางไม่พอใจด้วยสายตา (ถากด้วยตา) เป็นการแสดงออกทั้งคำพูดและท่าทางที่สื่อถึงความไม่พอใจหรือดูถูกผู้อื่นอย่างชัดเจน กล่าวคือ “คนที่แสดงอาการดูถูกเหยียดหยามคนอื่นทั้งด้วยวาจาและสายตา” นั่นเอง
ที่มาของคำพังเพยนี้
มาจากการเปรียบเทียบพฤติกรรมของคนที่ชอบแสดงความไม่พอใจหรือจงใจเหน็บแนมผู้อื่น ทั้งทางคำพูดและท่าทาง
คำว่า “ขุดด้วยปาก” เปรียบเหมือนการพูดจาเสียดสี คอยขุดคุ้ยเรื่องราวหรือพูดในเชิงตำหนิติเตียนให้ผู้อื่นรู้สึกไม่ดี ส่วนคำว่า “ถากด้วยตา” หมายถึงการใช้สายตาดูถูก เหยียดหยาม หรือแสดงความไม่พอใจ เป็นการกระทำที่สื่อความหมายเชิงลบโดยใช้ทั้งคำพูดและการแสดงออกทางสีหน้า
คำพังเพยนี้จึงสะท้อนถึงพฤติกรรมที่ไม่สร้างสรรค์ของคนที่ชอบตำหนิหรือเหน็บแนมผู้อื่นอย่างเปิดเผย ทั้งคำพูดและท่าทาง ซึ่งมักทำให้เกิดความรู้สึกขุ่นเคืองหรือบาดหมางในความสัมพันธ์
ตัวอย่างการใช้คำพังเพยนี้
- ในที่ประชุมงาน นางสมรพูดเหน็บแนมเพื่อนร่วมงานว่า “ทำงานช้าขนาดนี้ ไม่รู้จะเสร็จทันชาตินี้ไหม” พร้อมกับมองด้วยสายตาเหยียดหยาม เพื่อนร่วมงานจึงบ่นว่า “สมรนี่ชอบขุดด้วยปาก ถากด้วยตาจริง ๆ” (การพูดเสียดสีและแสดงท่าทางไม่พอใจชัดเจน)
- เมื่อแม่บ้านทำงานบ้านช้ากว่าปกติ เจ้านายพูดว่า “นี่ยังทำไม่เสร็จอีกเหรอ” พร้อมกับมองด้วยสายตาไม่พอใจ ทำให้คนรอบข้างสังเกตได้ว่าเจ้านายขุดด้วยปาก ถากด้วยตาอยู่เสมอ (แสดงพฤติกรรมเหน็บแนมทั้งคำพูดและการกระทำ)
- นักเรียนคนหนึ่งทำข้อสอบผิดบ่อย เพื่อนร่วมชั้นพูดประชดว่า “นี่สอบผ่านได้ยังไงเนี่ย” พร้อมหันมามองด้วยสายตาเยาะเย้ย ครูที่เห็นเหตุการณ์จึงเตือนว่า “อย่าขุดด้วยปาก ถากด้วยตาเพื่อนแบบนี้” (เตือนให้ระวังคำพูดและท่าทาง)
- เมื่อชาวบ้านคนหนึ่งทำอะไรผิดพลาด คนข้างบ้านพูดเสียงดังว่า “ทำแบบนี้ใครเขาจะไปชม” พร้อมมองค้อนด้วยสายตาไม่พอใจ คนในหมู่บ้านจึงกล่าวว่า “ขุดด้วยปาก ถากด้วยตาแบบนี้ ใครจะอยากคบค้าด้วย” (การเหน็บแนมทำให้คนอื่นรู้สึกไม่ดี)
- ในงานเลี้ยง นายแดงทำแก้วตกแตก นางทองมองด้วยสายตาดูถูกพร้อมพูดว่า “คนแบบนี้แหละ ไม่ควรให้มางาน” พฤติกรรมขุดด้วยปาก ถากด้วยตาเช่นนี้ ทำให้คนรอบข้างไม่พอใจ (การตำหนิคนอื่นอย่างไม่เหมาะสมทั้งคำพูดและสายตา)
สำนวน, สุภาษิต, คำพังเพย ที่คล้ายกัน
- ผู้ดีแปดสาแหรก หมายถึง: คนที่ทำกิริยาท่าทางโอ้อวดเย่อหยิ่ง วางท่าทำตัวเป็นผู้ดี ดูถูกคนอื่น
รู้จักสำนวน, สุภาษิต, อื่น ๆ ได้ที่ goodproverb.com
อ้างอิงความหมายจาก Longdo Dict