สำนวนไทยหมวดหมู่ ช. ชุบมือเปิป
ชุบมือเปิป หมายถึง
สำนวน “ชุบมือเปิป” หมายถึง การฉวยโอกาสเอาประโยชน์จากสิ่งที่ผู้อื่นลงแรงทำไว้ โดยที่ตนเองไม่ได้ลงแรงหรือเหนื่อยยากมาก่อน เปรียบเสมือนคนที่ไม่ได้ช่วยทำอาหาร แต่กลับเอามือชุบลงไปหยิบกินง่าย ๆ โดยไม่ต้องออกแรงเอง กล่าวคือ “คนที่ฉวยโอกาสเอาประโยชน์หรือผลสำเร็จที่คนอื่นทำไว้มาเป็นของตน หรือขอมีส่วนร่วมในผลสำเร็จนั้นโดยที่ตนไม่ได้ช่วยลงแรงด้วย” นั่นเอง
ที่มาของสำนวน
มาจากวัฒนธรรมการเปิบข้าวของไทยในอดีต ซึ่งเป็นวิธีการกินข้าวด้วยมือ โดยใช้ปลายนิ้วหยิบข้าวเข้าปาก ก่อนจะเปิบข้าว ตามธรรมเนียมต้อง “ชุบมือ” หรือ จุ่มมือลงในน้ำให้เปียกก่อน เพื่อทำความสะอาดและป้องกันไม่ให้ข้าวติดมือเวลาหยิบข้าวเข้าปาก
สำนวนนี้เปรียบเปรยถึงคนที่ไม่ได้มีส่วนร่วมในการหาอาหาร หุงหา หรือจัดสำรับอาหารเลย แต่กลับมานั่งร่วมวงและกินอย่างง่ายดาย โดยไม่ได้ลงแรงใด ๆ เป็น สัญลักษณ์ของการเอาเปรียบผู้อื่น
สอดคล้องกับวรรคหนึ่งในบทกวีของอาจารย์เนาวรัตน์ พงษ์ไพบูลย์ ที่กล่าวว่า
“เปิบข้าวทุกคราวคำ จงสูจำเป็นอาจิณ
เหงื่อกูที่สู กิน จึงก่อเกิดมาเป็นคน”
ซึ่งเน้นให้เห็นถึงคุณค่าของแรงงานที่อยู่เบื้องหลังอาหารทุกคำที่กิน เปรียบเหมือนทุกความสำเร็จล้วนมาจากความพยายามและหยาดเหงื่อของผู้ลงมือทำ ไม่ใช่สิ่งที่ใครจะสามารถฉวยประโยชน์ไปโดยง่าย
ตัวอย่างการใช้สำนวน
- บริษัทแห่งหนึ่งพัฒนาผลิตภัณฑ์มาหลายปี แต่เมื่อเริ่มทำกำไรได้ก็มีคนเข้ามาหาผลประโยชน์โดยไม่ได้มีส่วนร่วมในกระบวนการพัฒนาเลย ทำให้พนักงานวิจารณ์ว่าเป็นการชุบมือเปิป (เปรียบถึงการฉวยโอกาสจากสิ่งที่ผู้อื่นลงแรงทำไว้)
- ในโครงการก่อสร้างสะพาน ทีมวิศวกรและคนงานทำงานหนักมาหลายเดือน แต่เมื่อถึงเวลาตัดริบบิ้นเปิดงาน นักการเมืองกลับมาอ้างผลงานราวกับเป็นของตัวเอง ถูกประชาชนตำหนิว่าเป็นการชุบมือเปิป (แสดงถึงการอ้างสิ่งที่ไม่ได้ทำเองเพื่อให้ได้หน้า)
- พนักงานบางคนไม่เคยช่วยออกไอเดียหรือทำงานหนัก แต่พอโครงการประสบความสำเร็จ กลับเข้ามาขอรับเครดิตกับทีม ถูกหัวหน้าเปรียบว่าเป็นการชุบมือเปิป โดยไม่สมควร (เปรียบถึงคนที่ไม่ทำงานแต่หวังผลประโยชน์)
- ในการประชุม ผู้จัดการกล่าวว่า “ทุกคนในทีมทำงานหนักเพื่อให้โครงการนี้สำเร็จ ผมหวังว่าเราจะได้รับเครดิตที่สมควร อย่าให้ใครมาชุบมือเปิปเอาผลงานไปได้” (เตือนให้ระวังการถูกแย่งเครดิตจากผู้อื่น)
- เพื่อนร่วมงานคนหนึ่งมักไม่ช่วยทำงานเลย แต่พอถึงเวลารับรางวัล กลับรีบมายืนหน้าเวที หัวหน้าถอนหายใจแล้วพูดว่า “คนที่ทำงานหนักไม่ได้อะไร แต่คนชุบมือเปิปกลับมายืนเด่น แบบนี้มันยุติธรรมตรงไหน” (เปรียบถึงคนที่ไม่ได้ทำอะไรแต่กลับมาหาผลประโยชน์ภายหลัง)
สำนวนที่ความหมายคล้ายกัน
- ตีงูให้กากิน หมายถึง: การลงแรงทำสิ่งที่ไม่เป็นคุณแก่ตน แล้วผลประโยชน์ยังกลับไปได้แก่ผู้อื่น
- เตะหมูเข้าปากหมา หมายถึง: การทำให้ผลประโยชน์ตกถึงผู้อื่นที่ไม่ได้ลงแรงเลย