สำนวนไทยหมวดหมู่ ป. ปากกัดตีนถีบ, ตีนถีบปากกัด
ปากกัดตีนถีบ หมายถึง
สำนวน “ปากกัดตีนถีบ” หมายถึง การต่อสู้ดิ้นรนทุกวิถีทาง หรือการพยายามอย่างสุดความสามารถ ไม่ว่าจะต้องลำบากหรือเหน็ดเหนื่อยเพียงใดก็ตาม เพื่อให้สามารถเอาตัวรอด ดำรงชีวิต หรือประสบความสำเร็จในสิ่งที่มุ่งหวัง เปรียบเสมือนคนที่ต้องใช้ทั้งปากกัดและเท้าถีบ คือใช้ทุกส่วนของร่างกายที่สามารถทำได้ แม้ไม่ใช่วิธีที่เหมาะหรือสง่างาม ก็ยังต้องทำ เพื่อเอาตัวรอดจากความยากลำบาก กล่าวคือ “การต่อสู้ทุกวิถีทางหรือเต็มที่, และการพยายามอย่างสุดความสามารถ” นั่นเอง
ที่มาของสำนวน
มาจากภาพของคนที่อยู่ในสถานการณ์คับขันหรือเผชิญกับภัยอันตราย ซึ่งต้องดิ้นรนต่อสู้อย่างเต็มที่เพื่อเอาตัวรอด ไม่ว่าจะมีอาวุธหรือไม่ก็ตาม หากมีมีดก็ใช้มีด หากไม่มีอะไรก็ใช้มือชก เท้าเตะ หรือแม้แต่ปากกัด หากอยู่ในระยะใกล้ ทุกอย่างที่พอจะใช้ได้ก็ต้องนำมาใช้ในการป้องกันตัว เพื่อความอยู่รอดของตนเอง
ลักษณะการต่อสู้นี้จึงถูกเปรียบเปรยในเชิงสำนวนว่า “ปากกัดตีนถีบ” เพื่อสื่อถึงการต่อสู้ดิ้นรนอย่างสุดความสามารถ ใช้ทุกวิถีทางที่มี ไม่ย่อท้อต่ออุปสรรค เพื่อหลุดพ้นจากสภาวะยากลำบากหรืออันตรายที่อยู่ตรงหน้า
ตัวอย่างการใช้สำนวน
- “ไพโรจน์” เป็นกรรมกรแบกหามตามไซต์ก่อสร้าง พอเลิกงานก็รับจ้างขับวินส่งของอีกกะ ปากกัดตีนถีบเพื่อหาเงินส่งลูกเรียนจนจบวิศวะ (ทำงานหนักแทบไม่มีเวลาพักเพื่ออนาคตของลูก)
- “หมวดพีร์” ทหารหนุ่มชายแดน ต้องฝึกหนักกลางแดดกลางฝน พร้อมเฝ้าชายแดนทุกวินาที แม้เหนื่อยแทบขาดใจแต่ก็ปากกัดตีนถีบจนได้เลื่อนยศด้วยความสามารถล้วน ๆ (ฝ่าความเหน็ดเหนื่อยและอันตรายเพื่อเติบโตในอาชีพ)
- “ป้าสำราญ” แม่บ้านวัยเกษียณ ไม่ได้พักผ่อนเหมือนใคร ทำกับข้าวขายหน้าบ้านตอนเช้า รับจ้างรีดผ้าตอนบ่าย ปากกัดตีนถีบทุกวัน เพราะยังมีหลานต้องเลี้ยงดู (ไม่หยุดทำงานแม้อายุเยอะ เพราะภาระยังหนัก)
- นัทนักศึกษา กศน. ทำงานล้างจานในร้านอาหารกลางคืน กว่าจะได้อ่านหนังสือคือตีสอง ปากกัดตีนถีบหวังจะมีวุฒิไปสมัครงานดี ๆ สักที่ (ต่อสู้เพื่อเปลี่ยนแปลงอนาคตตนเองอย่างจริงจัง)
- ตอนเจ๊แป๋วเริ่มขายของ ไม่มีแม้แต่ทุนซื้อของเข้าร้าน ต้องหยิบยืมจากญาติ พอขายดีหน่อยก็มีคนมาเบียดแย่งที่ ยังไงก็ไม่ถอย เจ๊บอกว่า “ชีวิตเจ๊มีแต่ปากกัดตีนถีบมาแต่ไหนแต่ไร” (ฟันฝ่าความลำบากในธุรกิจเล็ก ๆ อย่างดุเดือด)