สำนวนไทยหมวดหมู่ ท. ทำคุณบูชาโทษ
ทำคุณบูชาโทษ หมายถึง
สำนวน “ทำคุณบูชาโทษ” หมายถึง การทำความดีหรือช่วยเหลือผู้อื่น แต่กลับได้รับผลร้ายหรือถูกกล่าวโทษตอบแทนแทนที่จะได้รับความขอบคุณ เปรียบเสมือนการมอบสิ่งดี ๆ ให้ แต่ไม่เพียงไม่ได้รับการยกย่อง ยังถูกตำหนิหรือมองในแง่ลบกลับมาอีกด้วย “การทำความดีต่อผู้อื่น แต่กลับเป็นโทษแก่ผู้ทำ, ทำดีแต่กลับเป็นร้าย, มักใช้พูดเข้าคู่กับ โปรดสัตว์ได้บาป” นั่นเอง
ที่มาของสำนวน
มาจากการเปรียบเปรยการกระทำที่ควรจะได้รับการยกย่องหรือขอบคุณ แต่กลับถูกตอบแทนด้วยการตำหนิหรือกล่าวหาแทน คนโบราณจึงใช้คำว่า “ทำคุณ” หมายถึงการช่วยเหลือหรือทำดี และ “บูชาโทษ” หมายถึงกลับได้รับโทษหรือสิ่งไม่ดีตอบแทน
บ้างก็ว่ามาจากนิทานพื้นบ้านภาคใต้ เรื่องทำคุณบูชาโทษ เป็นนิทานของชาวบ้านที่เล่าสืบต่อ ๆ กันมา มีคุณค่าในการอบรมสั่งสอนให้มีความกตัญญูรู้คุณต่อผู้มีพระคุณ โดยเฉพาะในเรื่องทำคุณบูชาโทษ แม้แพะจะเป็นสัตว์แต่ก็สำนึกในบุญคุณเจ้าของบ้านที่ให้ข้าวให้น้ำให้ที่พักพิง ถึงแม้ตัวเองจะเห่าไม่ได้เหมือนสุนัขแต่ก็ส่งเสียงร้องได้เพื่อให้เจ้าของบ้านรู้ตัวว่ากำลังจะมีภัยเข้าบ้าน แต่จากความไม่เข้าใจของผู้เป็นเจ้าของกลับเห็นว่าเสียงร้องของแพะเป็นสิ่งที่น่ารำคาญ และตีแพะจนตาย จึงกลายเป็นการทำคุณบูชาโทษ ดังนิทานเรื่องนี้
สะท้อนให้เห็นถึงสัจธรรมในสังคมว่า ไม่ใช่ทุกการทำดีจะได้รับผลดีเสมอไป โดยเฉพาะเมื่ออีกฝ่ายมีอคติหรือไม่ยอมรับน้ำใจนั้นอย่างแท้จริง
ตัวอย่างการใช้สำนวน
- เขาให้เงินช่วยเหลือเพื่อนที่ลำบาก แต่ต่อมาเพื่อนคนนั้นกลับใส่ร้ายว่าเขาหวังผลประโยชน์ กลายเป็นทำคุณบูชาโทษ (เพราะเจตนาดีแต่กลับถูกเข้าใจผิดและโดนกล่าวหาแทนคำขอบคุณ)
- หญิงสาวช่วยแจ้งเบาะแสคดีให้ตำรวจเพราะหวังช่วยสังคม แต่สุดท้ายถูกสอบสวนว่าเกี่ยวข้องกับผู้ต้องหา ถือเป็นการทำคุณบูชาโทษ (หวังดีต่อส่วนรวมแต่กลับถูกตั้งข้อสงสัยจนเดือดร้อน)
- พนักงานเตือนหัวหน้าเรื่องความผิดพลาดในรายงานเพื่อให้แก้ไข แต่กลับถูกมองว่าเสือกเรื่องของคนอื่น แบบนี้ชัดเจนว่าทำคุณบูชาโทษ (ตั้งใจช่วยให้งานดีขึ้น แต่ถูกตีความว่าเป็นการก้าวก่าย)
- เขาช่วยเหลือญาติให้มีงานทำ แต่เมื่อญาติทำงานผิดพลาด กลับโยนความผิดมาให้เขาอีกด้วย เป็นตัวอย่างของการทำคุณบูชาโทษ (หวังดีแต่ต้องรับผลเสียเพราะความไม่รับผิดชอบของอีกฝ่าย)
- คุณครูพยายามช่วยลูกศิษย์ที่ไม่ตั้งใจเรียนด้วยความหวังดี แต่พ่อแม่เด็กกลับต่อว่าครูว่าใช้อารมณ์เกินไป เหตุการณ์นี้คือการทำคุณบูชาโทษ (ความหวังดีของครูถูกเข้าใจผิด กลายเป็นเรื่องเสียหายแทน)