สุภาษิตไทยหมวดหมู่ ช. ช้างสารงูเห่า ข้าเก่าเมียรัก
ช้างสารงูเห่า ข้าเก่าเมียรัก หมายถึง
สุภาษิต “ช้างสารงูเห่า ข้าเก่าเมียรัก” หมายถึง สิ่งใกล้ตัวที่เคยให้ความไว้วางใจ อาจกลับกลายมาเป็นภัยได้หากไม่ระมัดระวัง เปรียบเสมือนช้างสารที่ดุร้ายเมื่อเติบโต งูเห่าที่แม้เลี้ยงดูแต่ยังมีพิษ ข้าเก่าที่อาจทรยศ และเมียรักที่อาจเปลี่ยนใจ สุภาษิตนี้เตือนให้ระวังคนหรือสิ่งที่ดูใกล้ชิดและคุ้นเคย เพราะอาจเป็นอันตรายได้ในอนาคต กล่าวคือ “สิ่งที่ไม่น่าไว้วางใจ ซึ่งอาจนำภัยมาสู่ชีวิตตนได้” นั่นเอง
ที่มาของสุภาษิต
มาจากวรรณคดีไทยเรื่องโคลงโลกนิติ ซึ่งเป็นวรรณคดีคำสอนที่สะท้อนถึง สิ่งที่อยู่ใกล้ตัว อาจกลายเป็นภัยร้ายแรงได้หากไม่ระมัดระวัง โดยมีข้อความว่า:
“ช้างสารหกศอกไซ้ เสียงา
งูเห่ากลายเป็นปลา อย่าต้อง
ข้าเก่าเกิดแต่ตา ตนปู่ ก็ดี
เมียรักนอนร่วมท้อง อย่าไว้วางใจ”
สุภาษิตนี้เปรียบเปรยถึง สิ่งที่มนุษย์ไว้วางใจมากที่สุด แต่หากเกิดการเปลี่ยนแปลง ก็อาจกลายเป็นอันตรายร้ายแรง
- ช้างสาร ในอดีต ช้างเป็นสัตว์สำคัญที่ใช้ในสงครามและการทำงานหนัก หากเติบโตมาแล้วไม่เชื่อง หรือเกิดบ้าคลั่ง ก็อาจทำร้ายผู้เป็นนายได้
- งูเห่า แม้ถูกเลี้ยงดูมาอย่างดี แต่สัญชาตญาณของมันยังคงเป็นสัตว์มีพิษ อาจกัดคนที่เลี้ยงมันเอง
- ข้าเก่า คนรับใช้ที่อยู่ใกล้ชิดนาย หากคิดทรยศ ย่อมเป็นภัยร้ายแรง เพราะรู้ความลับของเจ้านาย
- เมียรัก คู่ชีวิตที่เคยซื่อสัตย์ หากเกิดความเปลี่ยนแปลง อาจกลายเป็นศัตรูที่ทำร้ายกันได้มากที่สุด
สุภาษิตนี้จึงเป็นคำเตือนให้ อย่าไว้วางใจสิ่งใดหรือผู้ใดอย่างหมดใจ เพราะวันหนึ่งสิ่งเหล่านั้นอาจนำภัยมาสู่ตัวเอง
ตัวอย่างการใช้สุภาษิต
- เจ้านายไว้วางใจลูกน้องคนสนิทมาก แต่เมื่อถึงเวลาที่ได้เลื่อนตำแหน่ง ลูกน้องกลับหักหลังและแย่งชิงตำแหน่งไป นี่แหละช้างสารงูเห่า ข้าเก่าเมียรัก ไว้ใจผิดคนอาจกลายเป็นภัยใหญ่หลวง (คนใกล้ตัวที่คิดว่าไว้ใจได้ อาจเป็นผู้ทรยศในที่สุด)
- พ่อค้าใหญ่ช่วยเหลือบริวารทุกอย่าง แต่พอธุรกิจเริ่มมีปัญหา กลับถูกคนสนิทโกงจนแทบหมดตัว ช้างสารงูเห่า ข้าเก่าเมียรักสอนให้รู้ว่าอย่าวางใจใครจนหมดใจ (คนที่อยู่ใกล้ชิดและได้รับความไว้วางใจมาก อาจกลายเป็นศัตรูได้)
- สมชายรักภรรยามากและไม่เคยระแวง แต่วันหนึ่งภรรยากลับทิ้งเขาไปพร้อมทรัพย์สินทั้งหมด ช้างสารงูเห่า ข้าเก่าเมียรักจริงแท้ เพราะบางครั้งคนที่เราไว้ใจที่สุด อาจทำร้ายเรามากที่สุด (ความไว้ใจอย่างไม่มีเงื่อนไข อาจนำมาซึ่งความเจ็บปวด)
- กานต์บ่นกับเพื่อนว่า “ฉันไม่คิดเลยว่าเพื่อนสนิทที่ช่วยเหลือกันมาตลอด จะมาแทงข้างหลังแบบนี้” พิมพ์ถอนหายใจก่อนตอบว่า “นี่แหละช้างสารงูเห่า ข้าเก่าเมียรัก คนใกล้ตัวที่เราวางใจที่สุด อาจเป็นคนทำร้ายเราเอง” (บางครั้ง คนที่อยู่ใกล้เราที่สุด อาจเป็นคนที่ทำให้เจ็บที่สุด)
- นนท์พูดกับพี่ชายว่า “ฉันไม่อยากเชื่อเลยว่าผู้จัดการที่เจ้านายไว้ใจที่สุด จะเป็นคนโกงบริษัท” พี่ชายพยักหน้าก่อนตอบว่า “ก็อย่างที่เขาว่าช้างสารงูเห่า ข้าเก่าเมียรัก อย่าไว้ใจใครจนเกินไป โดยเฉพาะคนที่รู้เรื่องของเราทุกอย่าง” (คนที่อยู่ใกล้ชิดและรู้ความลับของเรา อาจกลายเป็นภัยได้)