สำนวนหมวดหมู่ ข. ข้าวยากหมากแพง
ข้าวยากหมากแพง หมายถึง
สำนวน “ข้าวยากหมากแพง” หมายถึง สถานการณ์ที่บ้านเมืองประสบปัญหาความขาดแคลน อาหารและของใช้จำเป็นมีราคาแพง ทำให้การดำรงชีวิตยากลำบาก มักใช้ในบริบทของวิกฤตเศรษฐกิจหรือช่วงเวลาที่ทรัพยากรหายาก ส่งผลให้ผู้คนต้องเผชิญกับความเดือดร้อนในชีวิตประจำวัน กล่าวคือ “ภาวะหรือสถานการณ์ที่กำลังขาดแคลนอาหาร” นั่นเอง
ที่มาของสำนวนนี้
มีที่มาจากวิถีชีวิตของคนไทยในสมัยโบราณที่ข้าวและหมากเป็นสิ่งสำคัญในชีวิตประจำวันของคนไทย โดย “ข้าว” เป็นอาหารหลักที่ขาดไม่ได้ ส่วน “หมาก” หมายถึง หมากที่กินกับพลูกับ และหมมายถึง ผลไม้ปรากฏในคำว่า ผลหมากรากไม้ และในศิลาจารึกพ่อขุนรามคำแหงว่า หมากส้ม หมากหวาน หมายถึงผลไม้รสเปรี้ยวและผลไม้รสหวาน ดังนั้น หมากแพง จึงหมายถึง หมากและผลไม้มีราคาแพง เป็นสิ่งที่ผู้คนในยุคนั้นนิยมกินเพื่อความเพลิดเพลินและเป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรม
เมื่อเกิดสถานการณ์ที่บ้านเมืองขาดแคลน เช่น ภัยแล้ง สงคราม หรือเศรษฐกิจตกต่ำ ข้าวและหมากซึ่งเคยมีอยู่มากมายก็กลายเป็นสิ่งหายากและมีราคาแพง จนสะท้อนถึงความลำบากของผู้คนในยุคนั้น สำนวนนี้จึงถูกใช้เปรียบเปรยถึงสถานการณ์ที่ทรัพยากรและของใช้จำเป็นมีราคาสูงและหาได้ยาก ทำให้ชีวิตประจำวันของผู้คนยากลำบากขึ้น
ตัวอย่างการใช้สำนวนนี้
- หลังจากเกิดภัยแล้งยาวนาน พืชผลทางการเกษตรเสียหาย ราคาข้าวสารและของใช้จำเป็นพุ่งสูงขึ้นจนชาวบ้านเดือดร้อน ทุกคนบอกว่าเป็นยุคข้าวยากหมากแพงอย่างแท้จริง (หมายถึงสถานการณ์ที่ขาดแคลนทรัพยากรพื้นฐาน)
- ในช่วงสงคราม เศรษฐกิจถดถอย ผู้คนต้องซื้ออาหารในราคาที่แพงลิ่ว และสินค้าหลายอย่างขาดตลาด ทำให้ชีวิตประจำวันลำบากจนผู้เฒ่าผู้แก่เปรียบว่ากลับไปสู่ยุคข้าวยากหมากแพง (เปรียบถึงสถานการณ์ความลำบากในช่วงวิกฤต)
- หลังจากเกิดน้ำท่วมใหญ่ในหลายจังหวัด ข้าวปลาอาหารในตลาดน้อยลง และราคาพุ่งสูงขึ้น ชาวบ้านต่างพูดกันว่านี่เป็นยุคข้าวยากหมากแพงที่ไม่ได้เจอมานาน (หมายถึงสถานการณ์หลังเกิดภัยพิบัติที่ขาดแคลนอาหาร)
- ราคาน้ำมันและค่าครองชีพเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง คนหาเช้ากินค่ำใช้ชีวิตลำบากขึ้นเรื่อย ๆ เหมือนอยู่ในยุคข้าวยากหมากแพงที่ต้องประหยัดทุกสิ่ง (หมายถึงสถานการณ์ที่ค่าครองชีพสูงและคนใช้ชีวิตยากลำบาก)
- เมื่อสินค้าอุปโภคบริโภคถูกกักตุนในช่วงโรคระบาด ผู้คนต้องจ่ายเงินจำนวนมากเพื่อซื้อของใช้จำเป็น ทั้งที่มีรายได้น้อยลง สถานการณ์นี้จึงเปรียบได้กับยุคข้าวยากหมากแพงที่ทุกคนต้องปรับตัว (หมายถึงความลำบากในการดำรงชีวิตช่วงวิกฤตเศรษฐกิจและโรคระบาด)
สำนวน, สุภาษิต, คำพังเพย ที่คล้ายสำนวนนี้
- กัดก้อนเกลือกิน หมายถึง: การใช้ชีวิตที่ยากจนข้นแค้นแสนลำบาก
รู้จักสำนวน, สุภาษิต, อื่น ๆ ได้ที่ goodproverb.com
อ้างอิงความหมายจากสำนักงานราชบัณฑิตยสภา