สำนวนไทยหมวดหมู่ ต. ตกกระไดพลอยโจน
ตกกระไดพลอยโจน หมายถึง
สำนวน “ตกกระไดพลอยโจน” หมายถึง การที่ต้องตกอยู่ในสถานการณ์ที่จำเป็นต้องยอมรับไปด้วย แม้ไม่ตั้งใจ เมื่อเผชิญสถานการณ์ที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ หรือถูกบีบบังคับให้ต้องทำสิ่งใดสิ่งหนึ่ง จึงจำเป็นต้องยอมรับและดำเนินไปตามสถานการณ์นั้น แม้จะไม่ได้ตั้งใจตั้งแต่แรกก็ตาม เปรียบเสมือนคนที่พลัดตกกระไดลงไปแล้ว จำเป็นต้องพลอยกระโจนลงไปต่อ เพราะไม่สามารถหยุดกลางทางหรือย้อนกลับขึ้นไปได้ สำนวนนี้มักใช้ในกรณีที่คนต้องจำใจทำบางอย่างเพราะถูกสถานการณ์บังคับ ไม่ใช่เพราะตั้งใจทำเองแต่แรก กล่าวคือ “การที่จำเป็นที่จะต้องยอมเข้าไปเกี่ยวข้องกับเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นเมื่อไม่มีทางเลี่ยง” นั่นเอง
ที่มาของสำนวน
มาจากการเปรียบเปรยกับคนที่พลัดตกบันได (กระได) แล้วต้องกระโดดต่อไปโดยไม่สามารถหยุดหรือย้อนกลับได้ ดังนั้นจึงกระโจนตามไปดีกว่าที่จะฝืนล้มแล้วจะเจ็บหนักกว่า
ในอดีต “กระได” หมายถึง บันไดของบ้านเรือนไทยที่มักสูงและชัน หากมีใครพลาดตกลงไปแล้ว การหยุดกลางทางหรือพยายามปีนกลับขึ้นไปทันทีอาจเป็นไปได้ยาก ดังนั้น เมื่อ “ตกกระได” แล้ว จึงต้อง “พลอยโจน” หรือกระโดดตามไปโดยไม่มีทางเลือก
สำนวนนี้จึงถูกใช้เปรียบเปรยถึงสถานการณ์ที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ เมื่อมีเหตุการณ์เกิดขึ้นแล้วก็จำเป็นต้องดำเนินไปตามสถานการณ์นั้น แม้จะไม่ได้ตั้งใจไว้แต่แรกก็ตาม เช่น การถูกบีบบังคับให้ทำบางอย่าง หรือจำเป็นต้องร่วมมือในสิ่งที่ไม่ได้อยากทำแต่แรกเพราะไม่มีทางเลือก
ตัวอย่างการใช้สำนวน
- เขาตั้งใจแค่ไปงานเลี้ยง แต่พอถูกเพื่อน ๆ ผลักดันให้ขึ้นเวทีร้องเพลงต่อหน้าคนเยอะ ๆ ก็ต้องตกกระไดพลอยโจน ยอมร้องไปทั้งที่ไม่ได้เตรียมตัวมาก่อน (ใช้เปรียบกับสถานการณ์ที่ถูกบังคับให้ทำสิ่งหนึ่งโดยไม่ได้ตั้งใจ)
- หัวหน้าแค่ให้เขาช่วยประชุมแทนครั้งเดียว แต่จู่ ๆ กลับถูกแต่งตั้งให้เป็นหัวหน้าโครงการไปโดยปริยาย งานนี้คงต้องตกกระไดพลอยโจน รับผิดชอบต่อให้จบ (ใช้เปรียบกับการที่ต้องยอมรับหน้าที่เพราะสถานการณ์พาไป)
- แค่ไปเยี่ยมญาติ แต่พอพ่อแม่บอกกับทุกคนว่าเธอจะแต่งงานกับลูกชายบ้านนั้น เธอก็ต้องตกกระไดพลอยโจน ยอมคบหาดูใจ ทั้งที่ไม่ได้คิดเรื่องนี้มาก่อน (ใช้ในกรณีที่ถูกสถานการณ์บังคับให้ต้องทำอะไรบางอย่าง)
- เขาแค่ไปช่วยงานที่บริษัทของเพื่อน แต่พอเจ้านายชวนให้ร่วมงานด้วย เขาก็ตกกระไดพลอยโจน รับข้อเสนอไปแบบไม่ทันตั้งตัว (ใช้กับคนที่ต้องรับโอกาสหรือภาระที่ไม่ได้เตรียมใจไว้ก่อน)
- ตอนแรกเธอเพียงแค่ตามเพื่อนไปสมัครประกวด แต่เมื่อเพื่อนถอนตัวกะทันหัน เธอกลับถูกจับให้ลงแข่งแทน เลยต้องตกกระไดพลอยโจนขึ้นเวทีไปโดยไม่มีทางเลือก (ใช้ในสถานการณ์ที่ต้องยอมทำบางอย่างเพราะเลี่ยงไม่ได้)