สำนวนไทยหมวดหมู่ ท. ทำนาบนหลังคน
ทำนาบนหลังคน หมายถึง
สำนวน “ทำนาบนหลังคน” หมายถึง การแสวงหาผลประโยชน์ใส่ตนเองโดยขูดรีดหรือเอาเปรียบผู้อื่นอย่างรุนแรง โดยไม่สนใจความเดือดร้อนของคนที่ถูกกระทำ เปรียบเสมือนการทำนาบนหลังคนอื่นโดยไม่ได้ลงแรงเอง แต่กลับใช้ความเหนื่อยยากของผู้อื่นเป็นฐานในการสร้างประโยชน์ให้ตนเอง สะท้อนพฤติกรรมของคนที่กดขี่เอาเปรียบผู้อื่นเพื่อความสบายของตน กล่าวคือ “การหาผลประโยชน์ใส่ตนโดยขูดรีดผู้อื่น” นั่นเอง
ที่มาของสำนวน
มาจากภาพเปรียบเปรยในสังคมเกษตรกรรมดั้งเดิมของไทย ซึ่งการทำนาเป็นงานที่ต้องใช้แรงกายอย่างหนักและเต็มไปด้วยความเหนื่อยยาก สำนวนนี้ไม่ได้หมายถึงการทำนาจริง ๆ บนร่างกายของคน แต่เปรียบเปรยถึงการเอาความทุกข์ของผู้อื่นมาเป็นฐานในการแสวงหาผลประโยชน์ให้ตนเอง
สะท้อนพฤติกรรมของผู้ที่ไม่ลงแรงด้วยตนเอง แต่กลับกอบโกยกำไรจากแรงงานหรือความลำบากของคนอื่นอย่างไม่เป็นธรรม ดังนั้นจึงเปรียบเปรยถึงการทำมาหากินบนความเดือดร้อนของผู้อื่น (หลังคนอื่น)
ตัวอย่างการใช้สำนวน
- นายทุนรายใหญ่กดราคาข้าวจากชาวนาให้ต่ำสุด ๆ แต่กลับขายต่อในราคาสูงเพื่อทำกำไรเข้ากระเป๋าตนเอง เป็นการทำนาบนหลังคน (เพราะสร้างกำไรโดยเอาเปรียบความยากลำบากของชาวนา)
- หัวหน้างานไม่ทำเอกสารเอง แต่โยนภาระทั้งหมดให้ลูกน้องทำในเวลาจำกัด แล้วเอาผลงานไปเสนอผู้บริหารว่าเป็นฝีมือตนเอง เรียกว่าทำนาบนหลังคน (ขูดรีดแรงงานของผู้อื่นเพื่อตนเองได้หน้า)
- เจ้าหนี้ปล่อยกู้ดอกเบี้ยโหดให้คนจนจนไม่มีทางใช้คืนได้หมด แล้วยึดทรัพย์สินมาเป็นของตัวเอง แบบนี้คือการทำนาบนหลังคน (หาผลประโยชน์จากความลำบากของคนที่ไม่มีทางสู้)
- ผู้จัดละครจ้างนักแสดงหน้าใหม่ให้ทำงานเกินเวลาโดยไม่จ่ายค่าล่วงเวลา ทั้งที่ละครทำรายได้มหาศาล ถือเป็นการทำนาบนหลังคน (ใช้แรงงานอย่างไม่เป็นธรรมเพื่อให้ตนเองได้ผลประโยชน์สูงสุด)
- เจ้าของกิจการไม่ขึ้นเงินเดือนให้พนักงาน แต่กลับขยายสาขาใหม่ด้วยกำไรที่มาจากการลดต้นทุนค่าแรง เป็นอีกตัวอย่างของการทำนาบนหลังคน (ใช้ความเหนื่อยของลูกจ้างสร้างการเติบโตของธุรกิจโดยไม่แบ่งปันผลตอบแทนอย่างเป็นธรรม)