สำนวนไทยหมวดหมู่ ต. ตีตนก่อนไข้, ตีตนตายก่อนไข้
ตีตนก่อนไข้ หมายถึง
สำนวน “ตีตนก่อนไข้” หมายถึง การวิตกกังวลไปก่อนล่วงหน้า ทั้งที่เรื่องนั้นยังไม่เกิด หรือยังไม่รู้ว่าจะเกิดขึ้นจริงหรือไม่ เปรียบเสมือนยังไม่ทันป่วยก็โวยวายหรือทำเหมือนตัวเองกำลังจะตาย เป็นสำนวนที่ใช้เตือนคนที่ มักจะกลัวเกินเหตุ คิดไปไกลเกินจริง หรือสร้างความวุ่นวายเพราะความกังวลเกินไป กล่าวคือ “ผู้ที่กังวลทุกข์ร้อนหรือหวาดกลัวในเรื่องที่ยังไม่เกิดขึ้น” นั่นเอง
ที่มาของสำนวน
มาจากการเปรียบเปรยถึงคนที่ยังไม่ป่วย แต่กลับแสดงอาการหวาดกลัว หรือโอดครวญราวกับกำลังเจ็บหนัก ทั้งที่ยังไม่มีอาการใด ๆ ให้เห็นจริง
คำว่า “ตีตน” ในที่นี้หมายถึง การทำท่าทางหรือแสดงอาการ เช่น ตีโพยตีพาย โอดครวญ หรือแสดงความทุกข์เกินเหตุ ส่วน “ไข้” หมายถึง ความเจ็บป่วย การนำคำทั้งสองมาใช้ร่วมกัน จึงกลายเป็นภาพแทนของคนที่ กลัวไปก่อน คิดไปไกลเกินจริง หรือวิตกเกินควร ทั้งที่ยังไม่มีเรื่องร้ายแรงเกิดขึ้น
สำนวนนี้จึงมักใช้ในเชิงตำหนิหรือเตือนผู้ที่ใจร้อน วิตกจริต หรือกังวลล่วงหน้า โดยไม่รอให้เห็นเหตุการณ์จริง หรือรอให้มีปัญหาขึ้นมาก่อน เช่น คนที่กลัวว่าการประชุมจะล้มเหลว ทั้งที่ยังไม่ได้เริ่ม หรือคนที่รีบคิดว่าใครจะมาทำร้าย ทั้งที่ยังไม่มีวี่แววใด ๆ
ตัวอย่างการใช้สำนวน
- ยังไม่ทันเริ่มงานใหม่ เขาก็เครียดจนกินไม่ได้นอนไม่หลับ กลัวว่าจะทำพลาด คนรอบข้างเลยบอกว่าอย่าเพิ่งตีตนก่อนไข้เลย ยังไม่มีอะไรเกิดขึ้น (เปรียบถึงคนที่วิตกเกินไป ทั้งที่ยังไม่ถึงเวลา)
- เธอเพิ่งเห็นข่าวรถชน ก็รีบโทรหาแม่ด้วยความตกใจ กลัวว่าแม่จะอยู่ในเหตุการณ์นั้น เพื่อนจึงเตือนว่าใจเย็น ๆ อย่าตีตนก่อนไข้ (เปรียบถึงคนที่ตื่นตูมก่อนรู้ความจริง)
- ผลสอบยังไม่ออก แต่เขาก็เริ่มวางแผนซ้ำชั้นแล้ว ครูเลยพูดขึ้นว่าอย่าตีตนก่อนไข้ รอฟังผลก่อนดีกว่า (เปรียบถึงการคิดล่วงหน้าในทางร้ายเกินจริง)
- หัวหน้าเรียกเข้าห้องเฉย ๆ ยังไม่พูดอะไรเลย เขาก็หน้าซีด คิดไปต่าง ๆ นานา เพื่อนเลยหัวเราะว่าตีตนก่อนไข้อีกแล้วนะเรา (เปรียบถึงการตีความเกินจริงจากเรื่องเล็กน้อย)
- ยังไม่ทันประชุมเรื่องโปรเจกต์ใหม่ เธอก็เครียดว่าจะทำไม่ได้ ทีมเลยปลอบว่าอย่าตีตนก่อนไข้ ลองเริ่มดูก่อน (เปรียบถึงการกังวลเกินเหตุ ทั้งที่ยังไม่เริ่มต้น)