สำนวนไทยหมวดหมู่ น. นายว่าขี้ข้าพลอย
นายว่าขี้ข้าพลอย หมายถึง
สำนวน “นายว่าขี้ข้าพลอย” หมายถึง คนที่ทำตามหรือเลียนแบบพฤติกรรมของคนที่ตนเองเคารพหรือทำงานให้ โดยไม่ไตร่ตรองหรือพิจารณาให้ดี หรือแสดงออกตามความคิดหรือคำสั่งของผู้อื่นโดยไม่คิดอย่างรอบคอบ เปรียบเสมือนขี้ข้าที่ทำตามนายในทุกอย่างโดยไม่คำนึงถึงว่าการกระทำนั้นถูกหรือผิด หรือเหมาะสมหรือไม่ กล่าวคือ “คนที่พลอยพูดผสมโรงติเตียนผู้อื่นตามน้ำนายไปด้วย” นั่นเอง
ที่มาของสำนวน
มาจากสังคมไทยในอดีตที่มีระบบเจ้าขุนมูลนาย ซึ่งเจ้าขุนมูลนายจะมีลูกน้องและขี้ข้าที่ทำงานรับใช้และปฏิบัติตามคำสั่งของนาย ขี้ข้ามักทำตามคำสั่งนายโดยไม่มีการคิดไตร่ตรอง หรือไม่สอบถามเหตุผล สิ่งนี้ถูกเปรียบเทียบกับการกระทำของคนในสังคมที่ทำตามผู้อื่นโดยไม่พิจารณาให้ดี สำนวนนี้จึงใช้เรียกคนที่ไม่คิดหรือพิจารณาให้ดี เมื่อทำตามคำสั่งหรือเลียนแบบผู้อื่นเหมือนขี้ข้าที่ทำตามนายโดยไม่มีข้อสงสัย ดั่งสำนวนที่ว่านายต่อว่าขี้ข้าพลอยคล้อยตามนายไปด้วย
ตัวอย่างการใช้สำนวน
- เมื่อหัวหน้าบอกให้เร่งงานจนเกินกำลัง พนักงานในทีมก็ทำตามโดยไม่คิดถึงผลเสียที่จะตามมา จนกลายเป็นว่านายว่าขี้ข้าพลอย (ทำตามคำสั่งของหัวหน้าโดยไม่พิจารณาถึงข้อดีหรือข้อเสีย)
- เขาเห็นเพื่อน ๆ ไปเที่ยวต่างประเทศกันทุกปี จึงพยายามเก็บเงินไปเที่ยวบ้างทั้งที่ไม่ได้มีเงินพอ เป็นการนายว่าขี้ข้าพลอย (พยายามทำตามความคิดของคนอื่นโดยไม่คำนึงถึงสภาพความเป็นจริง)
- ลูกชายทำตามพ่อทุกอย่าง แม้บางครั้งพ่อจะมีพฤติกรรมไม่ดี แต่ลูกก็ยังทำตามอย่างไม่คิดอะไรมากจนกลายเป็นนายว่าขี้ข้าพลอย (ทำตามพ่อโดยไม่คิดถึงข้อผิดพลาดของการกระทำ)
- ตอนทำงานร่วมกับบริษัทคู่แข่ง เขาก็ทำตามคำสั่งของผู้บริหารโดยไม่คิดหาวิธีอื่น จึงกลายเป็นการนายว่าขี้ข้าพลอย (ปฏิบัติตามคำสั่งโดยไม่คำนึงถึงทางเลือกอื่นหรือผลกระทบที่อาจเกิดขึ้น)
- เมื่อเจ้านายบอกให้ทำการตัดสินใจที่รุนแรง เขาก็รีบทำตามโดยไม่คิดหาข้อมูลเพิ่มเติมเลย กลายเป็นว่านายว่าขี้ข้าพลอย (ทำตามเจ้านายโดยไม่พิจารณาผลกระทบที่อาจตามมา)