สุภาษิตไทยหมวดหมู่ น. น้ำมาปลากินมด น้ำลดมดกินปลา
น้ำมาปลากินมด น้ำลดมดกินปลา หมายถึง
สุภาษิต “น้ำมาปลากินมด น้ำลดมดกินปลา” หมายถึง สถานการณ์ในโลกย่อมเปลี่ยนแปลงอยู่เสมอ เมื่อใครได้เปรียบในบางช่วง ก็อาจเสียเปรียบในอีกช่วงหนึ่ง ไม่มีใครอยู่เหนือกว่าตลอดไป ทุกอย่างขึ้นอยู่กับเวลาและจังหวะของชีวิต เปรียบเสมือนตอนน้ำท่วม ปลาซึ่งว่ายน้ำได้ก็ขึ้นมากินมดบนบก แต่เมื่อถึงคราวน้ำลด มดที่อยู่บนพื้นดินกลับเป็นฝ่ายได้เปรียบ ออกมากินปลาที่ติดอยู่ตามแอ่งน้ำ สะท้อนให้เห็นถึงความไม่แน่นอนและการพลิกผันของโชคชะตา กล่าวคือ “ใครทีมัน โอกาสของใครคนนั้นก็จะกระทำการได้เปรียบกว่าอีกฝ่าย แต่เมื่อถึงโอกาสของอีกฝ่าย ฝ่ายนั้นก็จะได้เปรียบบ้างเช่นกัน” นั่นเอง
ที่มาของสุภาษิต
มาจากการเปรียบเทียบธรรมชาติของระบบนิเวศที่เปลี่ยนแปลงตามฤดูกาล โดยเฉพาะในสังคมเกษตรกรรมของไทยสมัยก่อน ซึ่งเข้าใจความเปลี่ยนแปลงของสภาพแวดล้อมได้อย่างลึกซึ้ง
เมื่อ “น้ำมา” หรือช่วงน้ำหลาก ปลาที่ว่ายน้ำได้จะขึ้นมาบนบกและกินมดที่อยู่ตามดิน แต่เมื่อ “น้ำลด” หรือช่วงน้ำแล้ง ปลาบางตัวติดอยู่ตามแอ่งน้ำ มดจึงออกมากินปลากลับคืน เปรียบถึงเมื่อมีน้ำท่วมมดก็จะจมน้ำและถูกปลากิน แต่หากน้ำแห้งปลาก็จะถูกมดกัดกินได้เช่นกัน กับมนุษย์ก็ เช่นกัน
สุภาษิตนี้จึงสะท้อนแนวคิดเรื่องความไม่แน่นอนของสถานการณ์ และการเปลี่ยนบทบาทของผู้ได้เปรียบเสียเปรียบตามจังหวะชีวิต พร้อมเตือนใจให้รู้จักถ่อมตน ไม่ประมาท เพราะผู้ที่อยู่เหนือในวันนี้ อาจกลายเป็นผู้เสียเปรียบในวันหน้า
ตัวอย่างการใช้สุภาษิต
- เมื่อก่อนเขาเคยเป็นหัวหน้า ชอบข่มลูกน้องสารพัด พอตอนนี้บริษัทปรับโครงสร้าง กลับกลายเป็นลูกน้องเก่าขึ้นมาเป็นหัวหน้าแทน เห็นแล้วนึกถึงสุภาษิต “น้ำมาปลากินมด น้ำลดมดกินปลา” จริง ๆ (เปรียบถึงการสลับบทบาทผู้มีอำนาจกับผู้อยู่ใต้บังคับบัญชา)
- ตอนธุรกิจรุ่ง เขาเคยดูถูกเพื่อนร่วมรุ่นที่ยังลำบาก แต่พอวันหนึ่งเจอวิกฤต เพื่อนคนนั้นกลับกลายเป็นคนช่วยเขาไว้ ชีวิตนี่มัน “น้ำมาปลากินมด น้ำลดมดกินปลา” ของแท้ (เปรียบถึงความเปลี่ยนแปลงของสถานการณ์ในชีวิตจริง)
- พอทีมเราชนะ เขาก็พูดจาใส่เราเต็มที่ พอตานี้เราได้เปรียบบ้าง ก็ตอบกลับไปตามมารยาท แหม… “น้ำมาปลากินมด น้ำลดมดกินปลา” ของมันต้องมีบ้าง (เปรียบถึงการผลัดกันแพ้ผลัดกันชนะ ไม่มีใครได้เปรียบตลอด)
- ผู้มีอำนาจในสังคมบางคนเคยกดขี่ประชาชน แต่พอหมดอำนาจกลับถูกตรวจสอบจนแทบอยู่ไม่เป็นสุข นี่แหละ “น้ำมาปลากินมด น้ำลดมดกินปลา” อย่างแท้จริง (เปรียบถึงอำนาจที่เปลี่ยนมือ และผลสะท้อนกลับ)
- สมัยเรียนเธอเคยโดนเพื่อนกลุ่มนั้นแกล้งประจำ แต่พอเรียนจบกลายเป็นเธอได้เป็นเจ้านายของพวกเขา ใครจะคิดว่า “น้ำมาปลากินมด น้ำลดมดกินปลา” จะเกิดขึ้นจริงขนาดนี้ (เปรียบถึงชีวิตที่พลิกผันอย่างคาดไม่ถึง)