คำพังเพยไทยหมวดหมู่ น. นอนสูงให้นอนคว่ำ นอนต่ำให้นอนหงาย
นอนสูงให้นอนคว่ำ นอนต่ำให้นอนหงาย หมายถึง
คำพังเพย “นอนสูงให้นอนคว่ำ นอนต่ำให้นอนหงาย” หมายถึง คนที่เป็นผู้นำหรือผู้ปกครองอย่าหลงลืมตน ควรก้มมองดูลูกน้องหรือคนที่ต่ำต้อยกว่าว่าเขาเป็นอย่างไร เอาใจใส่ดูแล ฟังเสียงเขาบ้าง ส่วนคนที่เป็นลูกน้องก็สมควรทำหน้าที่ให้เรียบร้อยไม่ให้มีข้อบกพร่อง ดูแบบอย่างจากเจ้านายเพื่อนำมาพัฒนาตนเอง
เปรียบเสมือนผู้นอนบนที่สูงต้องนอนคว่ำและระวังตก (นอนคว่ำเพื่อจะได้เห็นภาพรวมขององค์กร และเจ้านายต้องถ่อมตัวและระวังคำพูดการกระทำ), ผู้นอนที่ต่ำก็ต้องอยู่ให้เป็น (นอนหงายสามารถมองเห็นได้ทั่ว ลูกน้องต้องรู้หน้าที่พร้อมเรียนรู้และพัฒนาตนเอง) กล่าวคือ “คนที่เป็นผู้นำควรรู้จักก้มมอง เอาใจใส่ลูกน้อง ไม่หลงลืมตน ส่วนลูกน้องก็ควรทำหน้าที่ให้ดี เรียนรู้จากผู้ใหญ่เพื่อนำมาปรับปรุงตัวเอง หรือการปรับตัวตามสถานการณ์ให้เหมาะสมกับสิ่งที่เป็นอยู่” นั่นเอง
ที่มาของคำพังเพย
มาจากประสบการณ์ชีวิตของคนโบราณ ที่สังเกตพฤติกรรมการนอนตามสภาพพื้นที่ หากนอนบนที่สูง เช่น เปล หรือตั่งสูง การนอนคว่ำจะปลอดภัยกว่านอนหงาย อะไรผ่านไปผ่านมาข้างล่างก็มองเห็นหมด เพราะนอนหงายอาจพลิกตกลงมาได้ง่าย ส่วนถ้านอนที่ต่ำกับพื้นดิน การนอนหงายจะสบายและปลอดภัยกว่า อะไรผ่านไปผ่านมาข้างบนก็มองเห็นหมด
คนสมัยก่อนจึงนำลักษณะนี้มาเปรียบเปรยกับการใช้ชีวิตในสังคม ผู้ที่อยู่สูงหรือมีอำนาจต้องระวังตน (เปรียบเหมือนการนอนคว่ำไม่ให้ตกจากที่สูง) ส่วนผู้ที่อยู่ต่ำหรือเป็นลูกน้อง ควรอยู่ให้เป็น มองเห็นเหต (เหมือนนอนหงายบนพื้น)
คำพังเพยนี้จึงเป็นคำสอนให้รู้จักวางตัวให้เหมาะสมกับฐานะของตนเอง ทั้งในด้านการปกครอง การทำงาน หรือการอยู่ร่วมกับผู้อื่นในสังคม
ตัวอย่างการใช้คำพังเพย
- พี่เมย์เป็นหัวหน้าใหม่ เธอพยายามรับฟังความคิดเห็นของทีมเสมอ เพราะเชื่อว่านอนสูงให้นอนคว่ำ นอนต่ำให้นอนหงาย (แม้เป็นหัวหน้า ก็ต้องรู้จักถ่อมตัวและใส่ใจลูกน้อง)
- แบงค์เป็นพนักงานใหม่ เขาตั้งใจเรียนรู้งานจากพี่ ๆ ในทีม ไม่ทำตัวอวดดี เพราะเข้าใจดีว่านอนสูงให้นอนคว่ำ นอนต่ำให้นอนหงาย (คนเป็นลูกน้องควรเจียมตัวและเรียนรู้จากผู้มีประสบการณ์)
- ผู้จัดการฝ่ายผลิตมักจะเดินสำรวจโรงงานเองทุกวัน พูดคุยกับพนักงานเสมอ เพราะเขาเชื่อว่านอนสูงให้นอนคว่ำ นอนต่ำให้นอนหงาย (ผู้นำที่ดีควรเข้าใจปัญหาของคนทำงาน)
- นุ่นสอนลูกว่าโตขึ้นถ้าเป็นหัวหน้าก็อย่าหยิ่ง ให้หันมาใส่ใจลูกน้อง เพราะนอนสูงให้นอนคว่ำ นอนต่ำให้นอนหงาย (การอยู่ในตำแหน่งสูงต้องไม่ลืมคนใต้บังคับบัญชา)
- ในที่ประชุม ผู้บริหารยอมเปิดโอกาสให้พนักงานเสนอความคิดเห็นต่าง ๆ เพราะยึดหลักว่านอนสูงให้นอนคว่ำ นอนต่ำให้นอนหงาย (แม้อยู่ตำแหน่งสูง ก็ไม่ควรใช้อำนาจกดคนอื่น แต่ควรฟังเสียงจากทุกระดับ)