สำนวนไทยหมวดหมู่ จ. จุดไต้ตำตอ
จุดไต้ตำตอ หมายถึง
สำนวน “จุดไต้ตำตอ” หมายถึง การพูดหรือทำสิ่งใดที่ไปกระทบหรือเสียดแทงใจผู้ที่เกี่ยวข้องโดยไม่ตั้งใจ หรือโดยที่ผู้พูดอาจไม่รู้ตัวว่าผู้ฟังมีส่วนเกี่ยวข้องกับเรื่องนั้น ครั้นพอรู้ความจริงเข้า ดีไม่ดีผู้พูดอาจจะเคราะห์ร้ายหรือซวยเข้า สำนวนนี้ใช้เมื่อต้องการสื่อถึงการกระทำที่ก่อให้เกิดความอึดอัดใจในสถานการณ์ที่ไม่คาดคิด กล่าวคือ “การพูดหรือทำสิ่งใดสิ่งหนึ่งบังเอิญไปโดนเอาเจ้าตัวหรือผู้ที่เป็นเจ้าของเรื่องนั้นเข้าโดยผู้พูดหรือผู้ทำไม่รู้ตัว” นั่นเอง
ที่มาของสำนวน
สำนวนนี้มาจากการเปรียบเปรยถึงคนที่จุดไต้ (คบเพลิงให้แสงสว่าง) เพื่อมองทาง แต่กลับเดินไปชนตอ (โคนต้นไม้หรือสิ่งที่ขวางอยู่) ซึ่งสะท้อนถึงการที่มีแสงสว่างหรือโอกาสที่จะรู้หรือเห็นความจริงอยู่แล้ว แต่กลับไม่ระวังหรือมองไม่เห็นสิ่งที่อยู่ตรงหน้า
ในเชิงเปรียบเปรย สำนวนนี้หมายถึงการพูดหรือทำสิ่งใดที่ไปกระทบหรือเสียดแทงใจผู้ที่เกี่ยวข้อง โดยที่คนพูดอาจไม่รู้ตัว ทั้งที่ผู้ที่พูดถึงนั้นอยู่ตรงหน้าให้เห็นชัดเจน เปรียบเหมือนการเดินชนตอทั้งที่มีแสงสว่างช่วยให้เห็นทาง แต่กลับมองข้ามสิ่งสำคัญที่อยู่ตรงหน้า
ที่มาของสำนวน
- ระหว่างประชุม หัวหน้าพูดถึงปัญหาคนในทีมที่มาสายบ่อย โดยไม่รู้ว่าผู้ที่ทำผิดก็นั่งฟังอยู่ในห้องนั้น “พูดแบบนี้เหมือนจุดไต้ตำตอเลย ไม่รู้ว่าไปกระทบใครตรง ๆ หรือเปล่า” (การพูดโดยไม่รู้ว่ามีคนเกี่ยวข้องอยู่ตรงนั้น)
- ในงานเลี้ยง เขาเล่าเรื่องขำขันเกี่ยวกับคนที่ทำงานผิดพลาดโดยไม่ได้ตั้งใจ แต่กลับไปตรงกับสิ่งที่เจ้าของเรื่องเคยทำไว้ “เล่นมุขแบบนี้เหมือนจุดไต้ตำตอเข้าเต็ม ๆ เจ้าตัวคงอายมากแน่” (การพูดที่พาดพิงไปโดนคนในเหตุการณ์)
- พนักงานใหม่พูดล้อเลียนการบริหารงานที่ล้าสมัย โดยไม่รู้ว่าผู้จัดการที่ใช้วิธีนั้นกำลังนั่งฟังอยู่ “นี่มันจุดไต้ตำตอจริง ๆ พูดแบบนี้เดี๋ยวมีปัญหาแน่” (การพูดที่อาจสร้างความไม่พอใจโดยไม่รู้ตัว)
- เพื่อนในกลุ่มพูดถึงคนที่ชอบขโมยของ โดยไม่ทันสังเกตว่าคนที่เคยมีพฤติกรรมนี้กำลังนั่งฟังอยู่ “เรื่องนี้มันเหมือนจุดไต้ตำตอ ทำให้คนที่เคยทำผิดรู้สึกอึดอัดทันที” (การพาดพิงไปถึงคนที่อยู่ในสถานการณ์โดยไม่ตั้งใจ)
- ครูตำหนินักเรียนเรื่องความขี้เกียจในชั้นเรียน โดยไม่ทันรู้ว่านักเรียนที่เธอพูดถึงกำลังยืนอยู่หลังห้อง “คำพูดครูเมื่อกี้นี้มันจุดไต้ตำตอไปเต็ม ๆ เลย น่าจะทำให้นักเรียนคนนั้นรู้สึกตัว” (การพูดตำหนิที่พาดพิงไปถึงผู้เกี่ยวข้องในเหตุการณ์)