สำนวนไทยหมวดหมู่ ท. เทือกเถาเหล่ากอ
เทือกเถาเหล่ากอ หมายถึง
สำนวน “เทือกเถาเหล่ากอ” หมายถึง เชื้อสาย วงศ์วาน หรือสายสกุลที่สืบทอดต่อเนื่องกันมา ตั้งแต่บรรพบุรุษถึงลูกหลาน เปรียบเสมือนต้นไม้ที่แตกกอ แตกเถา และขยายพันธุ์ต่อเนื่องกันไม่ขาดสาย แสดงถึงความต่อเนื่องของเครือญาติและตระกูลอย่างมั่นคงและยาวนาน กล่าวคือ “เชื้อสายวงศ์ตระกูลที่สืบเนื่องต่อกันมา” นั่นเอง
ที่มาของสำนวน
มีรากฐานมาจากการใช้ถ้อยคำที่เกี่ยวข้องกับธรรมชาติ เพื่อเปรียบเทียบกับความต่อเนื่องของเชื้อสายมนุษย์ในสังคมไทยโบราณ
และมาจากการเปรียบเทียบเชื้อสายของมนุษย์กับเทือกเขาและต้นไม้ใหญ่ โดยสื่อลักษณะของ “เทือก” ที่ต่อเนื่องกัน และต้นไม้ใหญ่ที่มีทั้งราก, เถาวัลย์ (เถา) และกอไม้ (เหล่ากอ) ซึ่งล้วนเกี่ยวพันกันอย่างแนบแน่นและสืบทอดต่อเนื่องกันมา เช่นเดียวกับสายโลหิตและวงศ์ตระกูลของคนที่สืบสานจากบรรพบุรุษลงมาถึงลูกหลานรุ่นหลัง สำนวนนี้จึงใช้กล่าวถึงเชื้อสาย วงศ์วาน หรือการสืบทอดตระกูล
คำว่า “เทือก” ใช้บ่งบอกสิ่งที่มีความต่อเนื่องยาวไกล เช่น “เทือกเขา” ที่หมายถึงภูเขาซึ่งเรียงรายต่อเนื่องกันเป็นแนวยาว
คำว่า “เหล่า” หมายถึงกลุ่มหรือพวกที่อยู่รวมกันจำนวนมาก เช่น เหล่าเสนา หรือเหล่าอันธพาล
ส่วน “กอ” และ “เถา” เป็นคำที่ใช้กับลักษณะของพืช โดย “กอ” หมายถึงกลุ่มต้นไม้ที่เจริญจากรากหรือเหง้าเดียวกัน เช่น กอหญ้า กอไผ่ และ “เถา” หมายถึงลำต้นของไม้เลื้อยที่ทอดต่อไป เช่น เถาฟักทอง เถาบวบ
เมื่อผนวกความหมายของคำเหล่านี้เข้าด้วยกัน จึงเกิดเป็นสำนวนที่ใช้เปรียบเปรยถึงเชื้อสาย วงศ์ตระกูล หรือการสืบทอดสายโลหิตที่มีความต่อเนื่องกันมายาวนานจากรุ่นสู่รุ่น เหมือนกับพืชที่แตกเถา ชูกอ และเติบโตต่อเนื่องกันอย่างไม่ขาดสาย
ตัวอย่างการใช้สำนวน
- ครูใหญ่ภูมิใจนำเสนอเด็กนักเรียนคนเก่งของโรงเรียนว่าเป็นเทือกเถาเหล่ากอของตระกูลนักการศึกษาที่มีชื่อเสียงมายาวนาน (สื่อถึงเชื้อสายที่มีประวัติด้านการศึกษาต่อเนื่องกันมาหลายรุ่น)
- แม้เขาจะเป็นเพียงชาวบ้านธรรมดา แต่เมื่อสืบไปถึงเทือกเถาเหล่ากอ ก็พบว่ามีเชื้อสายขุนนางเก่าในสมัยอยุธยา (สื่อถึงการสืบหาต้นตระกูลที่มีเกียรติในอดีต)
- ในงานแต่งงาน คุณปู่กล่าวถึงเทือกเถาเหล่ากอของทั้งสองฝ่ายอย่างภาคภูมิใจ ว่าทั้งคู่มาจากตระกูลที่มีเกียรติและมีคุณธรรม (สื่อถึงการกล่าวเชิดชูสายสกุลของคู่บ่าวสาว)
- เวลาคัดเลือกผู้สืบทอดตำแหน่งผู้นำหมู่บ้าน ชาวบ้านก็มักมองดูเทือกเถาเหล่ากอ ว่ามาจากตระกูลที่น่าเชื่อถือหรือไม่ (สื่อถึงการให้ความสำคัญกับวงศ์ตระกูลในการเลือกผู้นำ)
- ชายหนุ่มไม่เคยโอ้อวดเรื่องฐานะ แต่เมื่อมีคนเอ่ยถึงเทือกเถาเหล่ากอของเขา จึงทำให้คนรอบข้างให้ความเคารพโดยไม่ต้องเอ่ยอะไร (สื่อถึงความน่าเชื่อถือที่เกิดจากสายสกุลโดยตรง)