สำนวนไทยหมวดหมู่ พ. พร้าขัดหลังเล่มเดียว
พร้าขัดหลังเล่มเดียว หมายถึง
สำนวน “พร้าขัดหลังเล่มเดียว” หมายถึง คนที่มีความขยัน มุมานะ และเพียรพยายาม แม้มีทรัพย์สินหรือเครื่องมือเพียงอย่างเดียว ก็สามารถทำมาหากิน เลี้ยงชีพ และสร้างเนื้อสร้างตัวได้ เหมือนกับมีพร้าเหน็บหลังเพียงเล่มเดียว แม้ไม่มีอุปกรณ์หรือทรัพย์สินอื่น แต่ถ้าใช้ด้วยความขยันและความเพียร ก็สามารถดำรงชีวิตและสร้างตัวหรือตั้งตัวได้อย่างมั่นคง กล่าวคือ “คนดีถ้าขยัน มีความมุมานะ ก็สามารถตั้งตัวได้ โดยเริ่มจากสิ่งเล็ก ๆ อย่างพร้าเหน็บหลังเพียงเล่มเดียวไว้สร้างตัว” นั่นเอง
ที่มาของสำนวน
มาจากการนำพร้าเหน็บหลังเพียงเล่มเดียว เป็นอุปกรณ์ทำมาหากินเพียงสิ่งเดียวของคนสมัยก่อน แม้ว่าจะไม่มีเงินทองหรือทรัพย์สินอื่นติดตัว แต่ถ้าคนคนนั้นเป็นคนดี ขยัน และมีความมุมานะ ก็สามารถใช้พร้าเล่มเดียวทำงานหาเลี้ยงชีพ ดูแลตนเองและครอบครัวได้ และยังสามารถสร้างเนื้อสร้างตัว สร้างหลักปักฐานในชีวิตได้
สำนวนนี้มีปรากฏในวรรณคดีเรื่องขุนช้างขุนแผน ตอนที่นางทองประศรีไปสู่ขอ พลายแก้ว ในเวลานั้น พลายแก้วไม่ได้มีฐานะร่ำรวย มีเพียงพร้าเล่มเดียวติดตัว แต่ด้วยความขยันและความมุมานะ จึงสามารถดำรงชีวิตและทำมาหากินได้อย่างมั่นคง เมื่อนางศรีประจัน แม่นางพิม ได้ตอบคำสู่ขอ ก็เป็นการสะท้อนถึงคุณธรรมและความเพียรพยายามของพลายแก้ว
สำนวนนี้จึงสื่อถึงความสามารถของคนดีที่มีความขยันและความมุมานะ แม้มีทรัพย์สินหรือสิ่งของเพียงเล็กน้อย ก็สามารถทำมาหากินและตั้งตัวในชีวิตได้ สำเร็จด้วยความเพียรพยายามและความมานะของตนเอง
ตัวอย่างการใช้สำนวน
- แม้ว่าพ่อของผมจะไม่มีเงินทองติดตัว มีเพียงพร้าเล่มเดียวติดหลัง แต่ด้วยความขยันและมุมานะ เขาก็สามารถทำสวนและปลูกผักเลี้ยงครอบครัวได้อย่างมั่นคง เป็นตัวอย่างของพร้าขันหลังเล่มเดียวอย่างแท้จริง
- สมชายเพิ่งเริ่มทำงาน ไม่มีเครื่องมือหรือทุนมากนัก แต่เขามีพร้าเล่มเดียวและความตั้งใจเต็มเปี่ยม จึงสามารถเริ่มปลูกผักและขายผลผลิตจนตั้งตัวได้ แสดงถึงสำนวน พร้าขันหลังเล่มเดียว
- นักศึกษาเพิ่งจบ ไม่มีเงินลงทุนมากนัก แต่มีความขยันและพร้าเล่มเดียวในเชิงเปรียบเทียบ ทำให้เขาสามารถเริ่มธุรกิจเล็ก ๆ และต่อยอดจนประสบความสำเร็จ สะท้อนถึงสำนวนพร้าขันหลังเล่มเดียวก็สร้างตัวได้
- ชาวบ้านบางคนแม้มีทรัพย์สินน้อย มีอุปกรณ์ทำมาหากินเพียงเล็กน้อย แต่ด้วยความมุมานะและความขยันก็สามารถสร้างชีวิตให้มั่นคง เป็นตัวอย่างของพร้าขันหลังเล่มเดียว
- ในวรรณคดีเรื่องขุนช้างขุนแผน พลายแก้วแม้ไม่มีฐานะร่ำรวย มีเพียงพร้าเล่มเดียวติดตัว แต่ความขยันและความเพียรพยายามทำให้เขาเลี้ยงชีพและตั้งตัวได้ จึงเป็นภาพสะท้อนของพร้าขันหลังเล่มเดียว