สำนวนหมวดหมู่ ข. ขี้ไม่ให้หมากิน
ขี้ไม่ให้หมากิน หมายถึง
สำนวน “ขี้ไม่ให้หมากิน” หมายถึง คนที่ตระหนี่ถี่เหนียวหรือหวงของจนเกินเหตุ แม้สิ่งของที่ไม่มีคุณค่าหรือไม่มีประโยชน์สำหรับตัวเองก็ยังไม่ยอมให้ผู้อื่น เปรียบเสมือนการขับถ่ายของเสียที่ไม่เกิดประโยชน์กับตัวเอง แต่ยังไม่ยอมให้สุนัขที่อยู่ใต้ถุนบ้านได้กิน สะท้อนถึงพฤติกรรมของคนที่ขาดน้ำใจหรือความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ต่อผู้อื่น กล่าวคือ “ขี้เหนียว, ตระหนี่เหนียวแน่น” นั่นเอง
ที่มาของสำนวนนี้
มาจากในสมัยโบราณ บ้านเรือนไทยมักปลูกแบบยกพื้นสูง มีใต้ถุนโล่ง ๆ และพื้นบ้านด้านบนมักมีร่องสำหรับขับถ่ายของเสีย เช่น อุจจาระ ซึ่งเมื่ออุจจาระตกลงมาข้างล่าง สุนัขที่อยู่ใต้ถุนบ้านก็มักจะมากินเป็นเรื่องปกติในวิถีชีวิตของคนยุคนั้น อย่างไรก็ตาม บางบ้านที่ประหยัดมัธยัสถ์ สิ่งใดที่มีประโยชน์ก็มักจะเก็บไว้ใช้งาน เช่น อุจจาระและปัสสาวะที่ถูกเก็บไว้ในถังหรือไห เพื่อนำมาหมักเป็นปุ๋ยสำหรับใส่ผัก จนเกิดการเปรียบเปรยว่า “แม้กระทั่งขี้หมาก็ไม่ได้กิน” สะท้อนถึงความตระหนี่ที่ไม่ยอมให้ผู้อื่นหรือแม้แต่สัตว์ได้ประโยชน์จากสิ่งที่เหลือใช้
ตัวอย่างการใช้สำนวนนี้
- พ่อค้ารายหนึ่งขายสินค้าในราคาสูงลิ่ว แต่ยังตัดลดคุณภาพสินค้าเพื่อลดต้นทุน คนในตลาดต่างพูดกันว่าเขาเป็นคนขี้ไม่ให้หมากิน ไม่ยอมเสียเปรียบใครแม้แต่น้อย (หมายถึงความตระหนี่และหวงผลประโยชน์ของตัวเอง)
- เจ้าของบ้านเช่าคิดค่าเช่าแพงแล้ว แต่ยังไม่ยอมเปลี่ยนหลอดไฟที่เสียให้ผู้เช่า จนเพื่อนบ้านพูดว่าเขาขี้ไม่ให้หมากินจริง ๆ (หมายถึงความตระหนี่และไม่ยอมช่วยเหลือแม้ในสิ่งเล็กน้อย)
- น้องชายกินขนมแล้วเหลือเศษเล็ก ๆ แต่ไม่ยอมแบ่งให้เพื่อน ทั้งที่ตัวเองก็ไม่กินต่อ เพื่อน ๆ เลยล้อว่านิสัยขี้ไม่ให้หมากินเสียจริง (หมายถึงการหวงของที่ตัวเองไม่ได้ใช้ประโยชน์)
- หัวหน้าแผนกปฏิเสธไม่ยอมแบ่งงบประมาณเล็กน้อยให้กับแผนกอื่น ทั้งที่ตัวเองไม่ได้ใช้งบส่วนนี้ในปีนั้น ลูกน้องจึงพูดลับหลังว่าเขาเหมือนคนขี้ไม่ให้หมากิน (หมายถึงการหวงทรัพยากรที่ตัวเองไม่ได้ใช้)
- เจ้าของสวนผลไม้เก็บผลไม้ที่หล่นพื้นมาขายทั้งหมด แม้จะเป็นผลไม้ที่เสียไปแล้ว ไม่เหลือให้สัตว์ในสวนได้กินเลย คนงานในสวนเลยพูดกันว่าเจ้าของสวนเป็นคนขี้ไม่ให้หมากิน (หมายถึงการหวงทุกอย่างจนเกินเหตุ แม้สิ่งที่ไม่มีประโยชน์ต่อตัวเอง)
รู้จักสำนวน, สุภาษิต, อื่น ๆ ได้ที่ goodproverb.com
อ้างอิงความหมายจาก LONGDO DICT