สำนวนหมวดหมู่ ก. ไก่แก่แม่ปลาช่อน
ไก่แก่แม่ปลาช่อน หมายถึง
สำนวน “ไก่แก่แม่ปลาช่อน” หมายถึง ผู้หญิงที่มีมารยาและเล่ห์เหลี่ยมมากซึ่งมักใช้เพื่อเปรียบเปรยผู้หญิงที่มีอายุมากหรือมีประสบการณ์สูงในด้านการใช้กลวิธีและการโน้มน้าวใจคนอื่น โดยคำนี้เป็นสำนวนจากวรรณคดีไทยหลายเรื่องที่โดยเป็นคำที่คล้องจองพ้องกัน ดังนั้นจึงนำมาใช้ในสำนวนนี้เพื่อสื่อถึงผู้หญิงที่มีเล่ห์เหลี่ยมแพรวพราว รู้จักวิธีจัดการกับคนอื่นด้วยการแสดงออกหรือพูดจาที่แฝงไปด้วยชั้นเชิง กล่าคือ “หญิงค่อนข้างมีอายุที่มีมารยาและเล่ห์เหลี่ยมมาก และมีกิริยาจัดจ้านเดิมพูดว่า กระต่ายแก่แม่ปลาช่อน” นั่นเอง
ที่มาของสำนวนนี้
มาจากวรรณคดีไทย โดยเพี้ยนมาจากสำนวนเดิมว่า “กระต่ายแก่แม่ปลาช่อน” ซึ่งพบได้ในวรรณคดีไทยหลายเรื่อง เช่น เรื่องพระอภัยมณีของสุนทรภู่ ที่พระอภัยมณีกล่าวกับนางสุวรรณมาลีว่า “ขี้เกียจเกี้ยวเคี่ยวขับข้ารับแพ้ กระต่ายแก่แม่ปลาช่อนงอนไม่หาย” ในบริบทนี้ สำนวนหมายถึงผู้หญิงที่มีแง่งอนและมารยา
นอกจากนี้ยังพบใน เรื่องคาวี พระราชนิพนธ์ของพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ที่พระคาวีกล่าวถึงนางคันธมาลีว่า “ไม่พอที่ตีวัวกระทบคราด สัญชาติกระต่ายแก่แม่ปลาช่อน แสร้งสบิ้งสะบัดตัดรอน จะช่วยสอนให้ดีก็มิเอา”
ซึ่งสำนวน “กระต่ายแก่แม่ปลาช่อน” ในวรรณคดีทั้งสองเรื่องนี้มีความหมายเชิงลบ โดยเปรียบเทียบถึงผู้หญิงที่มีความแง่งอน เจ้าเล่ห์ และมารยา
ตัวอย่างการใช้สำนวนนี้
- คุณป้าคนนั้นไก่แก่แม่ปลาช่อนจริงๆ พูดจาหวานเหมือนจะช่วย แต่สุดท้ายก็หาผลประโยชน์เข้าตัวเอง (หมายถึงคุณป้าดูเหมือนเป็นมิตร แต่แท้จริงมีเล่ห์เหลี่ยมและหาผลประโยชน์ส่วนตัว)
- ทำไมพี่ต้องฟังคำหวานของเขาด้วยล่ะ เขาเป็นไก่แก่แม่ปลาช่อน จะไว้ใจได้ยังไง(การเตือนว่าอีกฝ่ายมีเล่ห์เหลี่ยมและไม่น่าไว้วางใจ)
- เจอแม่ค้าคนนี้ทีไร ต้องระวังไว้หน่อยนะ เห็นพูดน่ารักๆ แต่ไก่แก่แม่ปลาช่อนสุดๆ (หมายถึงแม่ค้าดูเป็นมิตรแต่มีเล่ห์เหลี่ยมในคำพูดเพื่อหวังผลทางการค้า)
- เพื่อนร่วมงานคนนี้ไก่แก่แม่ปลาช่อน เล่นเกมการเมืองเก่ง ทำเหมือนจะช่วย แต่จริงๆ มีแผนแฝงอยู่ตลอด (หมายถึงเพื่อนร่วมงานที่ทำเหมือนจะช่วยเหลือ แต่แท้จริงแล้วมีแผนหรือจุดประสงค์แอบแฝง)
- คุณนายบ้านตรงข้ามไก่แก่แม่ปลาช่อน พูดให้เราดีใจว่าจะช่วย แต่สุดท้ายก็ทำให้เราเสียเปรียบทุกครั้ง (หมายถึงคุณนายคนนั้นที่ดูเหมือนจะช่วยเหลือ แต่แท้จริงแล้วใช้มารยาและเล่ห์เหลี่ยมจนเราเสียเปรียบ)
สำนวน, สุภาษิต, คำพังเพย ที่คล้ายสำนวนนี้
- สวยแต่รูป จูบไม่หอม หมายถึง: ผู้หญิงที่มีรูปร่างหน้าตาสวยงาม แต่กิริยามารยาทและจิตใจไม่งดงามเหมือนหน้าตา
รู้จักสำนวน, สุภาษิต, อื่น ๆ ได้ที่ goodproverb.com
อ้างอิงความหมายจากสำนักงานราชบัณฑิตยสภา