คำพังเพยไทยหมวดหมู่ ก. แก่เพราะกินข้าว เฒ่าเพราะอยู่นาน
แก่เพราะกินข้าว เฒ่าเพราะอยู่นาน หมายถึง
คำพังเพย “แก่เพราะกินข้าว เฒ่าเพราะอยู่นาน” หมายถึง คนที่มีอายุมากกลับไม่มีประโยชน์ตามเลขอายุ แต่ไม่มีความรู้หรือประสบการณ์ที่ลึกซึ้ง ไม่ได้เรียนรู้หรือพัฒนาตัวเองตามวัย เปรียบเหมือนแก่ไปตามกาลเวลาโดยไม่มีความสามารถเพิ่มขึ้น กล่าวคือ “คนที่มีอายุมากแล้ว แต่ทำตัวไม่มีประโยชน์อะไรเลย” นั่นเอง
ที่มาของคำพังเพย
มาจากการสะท้อนแนวคิดของคนไทยเกี่ยวกับ อายุที่เพิ่มขึ้นไม่ได้หมายถึงความฉลาดหรือมีประสบการณ์เสมอไป คนโบราณให้ความเคารพผู้สูงอายุ เพราะเชื่อว่าผู้ที่ผ่านโลกมานานควรมีความรู้และปัญญามากขึ้นตามวัย แต่ในความเป็นจริง บางคนแม้จะแก่หรือมีอายุมาก แต่กลับไม่มีความคิดที่เฉียบแหลมหรือประสบการณ์ที่เป็นประโยชน์
คำพังเพยนี้มักใช้ในเชิงตำหนิหรือประชดประชันผู้ที่อายุมากแต่กลับไม่มีความสามารถ ไม่เรียนรู้จากชีวิต หรือทำตัวไม่มีเหตุผล เปรียบเหมือนแก่ไปตามกาลเวลาเพราะกินข้าวเท่านั้น ไม่ได้เรียนรู้อะไรเพิ่มเติม หรือเฒ่าเพราะอยู่มานาน แต่ไม่ได้ทำให้ฉลาดขึ้น เป็นการเตือนให้ตระหนักว่าอายุที่เพิ่มขึ้นควรมาพร้อมกับสติปัญญาและวุฒิภาวะ ไม่ใช่แค่การมีชีวิตอยู่ไปวันๆ โดยไม่มีคุณค่า
ตัวอย่างการใช้คำพังเพย
- เขาทำงานมาสิบปี แต่ไม่เคยเรียนรู้สิ่งใหม่ ๆ เลยแก่เพราะกินข้าว เฒ่าเพราะอยู่นาน จริงๆ (หมายถึง อายุมากแต่ไม่มีความสามารถหรือพัฒนาอะไรใหม่)
- หัวหน้าอวดว่ามีประสบการณ์เยอะ แต่เวลามีปัญหากลับแก้ไม่ได้ แก่เพราะกินข้าว เฒ่าเพราะอยู่นาน ชัด ๆ (หมายถึง มีอายุงานสูง แต่ไม่มีความรู้หรือทักษะที่แท้จริง)
- ปู่ของฉันชอบสอนแต่เรื่องเก่าๆ โดยไม่เปิดใจรับสิ่งใหม่ ๆ แก่เพราะกินข้าว เฒ่าเพราะอยู่นาน สุดๆ (หมายถึง อายุมากแต่ความคิดยังล้าหลัง ไม่เปิดรับสิ่งใหม่)
- ที่ออฟฟิศ บอยกับเต้คุยกันเรื่องพี่ที่ทำงานมานาน “แกว่าพี่ใหญ่ทำงานเก่งไหม?” เต้ตอบ “เก่งที่ไหนล่ะ อยู่มาเป็นสิบปีแต่ไม่เคยช่วยอะไรเลย แก่เพราะกินข้าว เฒ่าเพราะอยู่นาน ชัด ๆ” (หมายถึง มีอายุงานเยอะ แต่ไม่เก่งจริง)
- ที่ร้านน้ำชา ก้อยบ่นกับเมย์เรื่องญาติผู้ใหญ่ที่ไม่ยอมรับการเปลี่ยนแปลง “ฉันลองอธิบายเรื่องเทคโนโลยีให้ลุงฟัง แต่เขาบอกว่ายุคเก่าดีกว่า” เมย์ตอบ “เฮ้อ แก่เพราะกินข้าว เฒ่าเพราะอยู่นาน ไม่เคยยอมรับอะไรใหม่เลย” (หมายถึง อายุมากแต่ไม่เรียนรู้สิ่งใหม่ๆ)