สำนวนหมวดหมู่ ข. ข้าเก่าเต่าเลี้ยง
ข้าเก่าเต่าเลี้ยง หมายถึง
สำนวน “ข้าเก่าเต่าเลี้ยง” หมายถึง ผู้ที่อยู่รับใช้หรือทำงานให้กับเจ้านายหรือผู้บังคับบัญชามาเป็นเวลานาน จนมีความใกล้ชิดและผูกพันเหมือนคนในครอบครัว หรือคนที่เคยอยู่ด้วยกันมาอย่างยาวนานและซื่อสัตย์ต่อกัน เปรียบเปรยถึงข้ารับใช้หรือผู้ใต้บังคับบัญชาที่มีความภักดีต่อเจ้านาย เนื่องจากเคยได้รับการดูแลเลี้ยงดูหรืออยู่ร่วมกันมาตั้งแต่ต้น กล่าวคือ “คนที่อยู่ด้วยกันมานานในฐานะรับใช้จนไว้วางใจได้” นั่นเอง
ที่มาของสำนวน
มีที่มาจากวิถีชีวิตในสมัยโบราณของไทยที่บ้านเจ้านายหรือผู้มีอันจะกินมักมี ข้ารับใช้ ซึ่งรับใช้และอยู่ร่วมบ้านมานานจนเกิดความผูกพันเหมือนคนในครอบครัว
คำว่า “ข้าเก่า” หมายถึง ผู้ที่รับใช้เจ้านายมานาน ส่วนคำว่า “เต่าเลี้ยง” เปรียบกับเต่าซึ่งเป็นสัตว์อายุยืนและเลี้ยงดูมาอย่างยาวนาน สะท้อนถึงความซื่อสัตย์และความใกล้ชิดระหว่างเจ้านายกับข้ารับใช้ เมื่อสองคำนี้รวมกันเป็นข้าเก่าเต่าเลี้ยง ทำให้คล้องจองกันอย่างไม่มีที่ติ
สำนวนนี้จึงใช้เปรียบเปรยถึงผู้ที่อยู่รับใช้หรือทำงานให้กับเจ้านายมานาน มีความภักดีและความผูกพันคล้ายกับคนในครอบครัว หรืออาจหมายถึงคนที่มีความคุ้นเคยและร่วมทุกข์ร่วมสุขกันมานาน
ตัวอย่างการใช้สำนวนนี้
- คุณปู่เล่าให้ลูกหลานฟังว่า นายเหมือนเป็นข้าเก่าเต่าเลี้ยงของบ้านนี้ เพราะเขารับใช้ครอบครัวเรามาตั้งแต่สมัยปู่ยังเป็นเด็ก (หมายถึงคนรับใช้ที่อยู่รับใช้เจ้านายมานานจนกลายเป็นส่วนหนึ่งของครอบครัว)
- พี่เลี้ยงของคุณหญิงทำงานบ้านนี้มานานกว่า 30 ปี จนทุกคนในบ้านเรียกเธอว่าข้าเก่าเต่าเลี้ยง เพราะความซื่อสัตย์และความใกล้ชิดกับครอบครัว (หมายถึงคนที่รับใช้และผูกพันกับเจ้านายมายาวนาน)
- ในการแต่งตั้งหัวหน้าคนงานใหม่ นายจ้างเลือกนายสมเพราะเขาเป็นข้าเก่าเต่าเลี้ยงที่อยู่กับบริษัทนี้มานาน มีความซื่อสัตย์และรู้ทุกเรื่องของบริษัท (หมายถึงพนักงานที่ทำงานมายาวนานจนได้รับความไว้วางใจ)
- เมื่อเจ้านายเก่าของเขาป่วยหนัก นายดำที่เป็นข้าเก่าเต่าเลี้ยงก็กลับมาช่วยดูแลด้วยความกตัญญูและความผูกพันที่มีต่อกัน (หมายถึงความใกล้ชิดระหว่างเจ้านายกับลูกน้องที่รับใช้กันมานาน)
- ในหมู่บ้านนี้ คุณลุงที่ทำงานรับใช้ผู้ใหญ่บ้านมา 40 ปี ถูกเรียกว่าเป็นข้าเก่าเต่าเลี้ยง เพราะเขาร่วมทุกข์ร่วมสุขกับครอบครัวผู้ใหญ่บ้านมาตั้งแต่สมัยหนุ่ม (หมายถึงความภักดีและความยาวนานของความสัมพันธ์)
รู้จักสำนวน, สุภาษิต, อื่น ๆ ได้ที่ goodproverb.com
อ้างอิงความหมายจาก LONGDO DICT