สำนวนไทยหมวดหมู่ จ. แจงสี่เบี้ย
แจงสี่เบี้ย หมายถึง
สำนวน “แจงสี่เบี้ย” หมายถึง การแจกแจงหรืออธิบายเรื่องราวต่าง ๆ อย่างละเอียดและชัดเจน อธิบายอย่างละเอียดทุกประเด็น ไม่ปิดบัง เพื่อให้ผู้อื่นเข้าใจในสิ่งที่เกิดขึ้น สำนวนนี้มักใช้ในบริบทของการพูดหรือชี้แจงข้อเท็จจริงในลักษณะที่โปร่งใส กล่าวคือ “การอธิบายละเอียดชัดแจ้ง” นั่นเอง
ที่มาของสำนวน
มาจากการพนันถั่วโป ซึ่งเป็นหนึ่งในการพนันที่ได้รับอนุญาตผูกขาดจากรัฐในอดีต การเล่นถั่วโป หรือที่เรียกสั้น ๆ ว่า “เล่นเบี้ย” เป็นการใช้เบี้ยในการเดิมพัน โดยในระหว่างการเล่นจะมีขั้นตอนหนึ่งที่เรียกว่า “แจง” ซึ่งเป็นการเขี่ยเบี้ยออกทีละ 4 เบี้ย เพื่อจัดกลุ่มเบี้ยให้ครบตามกติกา
ขั้นตอนนี้แสดงถึงความชัดเจนและโปร่งใสในเกม เพราะต้องแจกแจงเบี้ยทั้งหมดให้ครบถ้วนและตรวจสอบได้ว่าไม่มีการโกงหรือซ่อนเร้น สำนวน “แจงสี่เบี้ย” จึงถูกนำมาใช้เปรียบเปรยถึง การแจกแจงเรื่องราวต่าง ๆ อย่างละเอียด ชัดเจน ครบถ้วนทุกประเด็น โดยไม่มีการปิดบังหรือซ่อนเร้นใด ๆ เช่นเดียวกับขั้นตอนการแจงเบี้ยในเกมถั่วโป
สำนวนนี้สะท้อนถึงการเปิดเผยความจริงอย่างตรงไปตรงมา เพื่อให้ทุกฝ่ายเข้าใจสถานการณ์หรือข้อมูลอย่างครบถ้วนและเท่าเทียมกัน
ตัวอย่างการใช้สำนวน
- ในที่ประชุมหัวหน้าอธิบายแผนงานทุกขั้นตอน รวมถึงรายละเอียดเกี่ยวกับงบประมาณและกำหนดเวลา “หัวหน้าอธิบายเหมือนแจงสี่เบี้ยทำให้ทุกคนเข้าใจตรงกันและไม่มีข้อสงสัย” (กล่าวถึงการแจกแจงข้อมูลอย่างละเอียดและชัดเจน)
- เมื่อนักเรียนถูกตั้งคำถามเกี่ยวกับผลงานวิทยาศาสตร์ของตนเอง เขาอธิบายทุกขั้นตอนการทดลองอย่างละเอียด “เขาอธิบายได้ดีมาก ราวกับแจงสี่เบี้ยทำให้คณะกรรมการเข้าใจทุกขั้นตอนชัดเจน” (เปรียบถึงการอธิบายรายละเอียดอย่างครบถ้วน)
- พ่อค้าขายผลไม้ชี้แจงเรื่องราคาขายและที่มาของผลผลิตให้ลูกค้าเข้าใจทุกอย่าง “พ่อค้าทำตัวเหมือนแจงสี่เบี้ยไม่ปิดบังอะไรเลย ลูกค้าเลยไว้ใจ” (กล่าวถึงการอธิบายอย่างโปร่งใสและตรงไปตรงมา)
- หลังถูกตั้งข้อสงสัยเกี่ยวกับเอกสารทางการเงิน ผู้จัดการแจกแจงทุกตัวเลขและที่มาที่ไปอย่างชัดเจน “เขาอธิบายละเอียดมาก เหมือนการแจงสี่เบี้ยทำให้ทุกคนมั่นใจว่าไม่มีอะไรผิดพลาด” (กล่าวถึงการแจกแจงข้อเท็จจริงเพื่อสร้างความโปร่งใส)
- ในการไต่สวนคดี ทนายความฝ่ายจำเลยแจกแจงพยานหลักฐานทุกชิ้นอย่างละเอียดต่อหน้าศาล “ทนายทำหน้าที่ได้ดีมาก เหมือนแจงสี่เบี้ยทำให้ศาลเห็นภาพชัดเจน” (กล่าวถึงการแจกแจงข้อมูลทุกด้านในสถานการณ์ที่ต้องการความโปร่งใส)