สำนวนไทยหมวดหมู่ ช. ชิงสุกก่อนห่าม
ชิงสุกก่อนห่าม หมายถึง
สำนวน “ชิงสุกก่อนห่าม” หมายถึง การทำสิ่งใดสิ่งหนึ่งก่อนถึงเวลาที่เหมาะสม มักใช้ในเชิงลบ โดยเฉพาะเรื่องความรักและเพศสัมพันธ์ก่อนวัยอันควร หรือการกระทำที่รีบร้อนเกินไปจนส่งผลเสีย เปรียบเสมือนผลไม้ที่ถูกเก็บมากินก่อนสุก ย่อมมีรสชาติฝาดและไม่สมบูรณ์ กล่าวคือ “การทำในสิ่งที่ยังไม่สมควรแก่วัยหรือยังไม่ถึงเวลา (มักหมายถึงการลักลอบได้เสียกันก่อนแต่งงาน) ใช้เป็นคำสอนหรือเตือนสติ” นั่นเอง
ที่มาของสำนวน
ที่มาของสำนวนมาจากการเปรียบเทียบกับผลไม้ที่ยังไม่สุกงอมเต็มที่ แต่ถูกเก็บมากินก่อนเวลาอันควร ซึ่งส่งผลให้รสชาติไม่ดีและอาจไม่สามารถนำไปใช้ประโยชน์ได้อย่างเต็มที่
- “ห่าม” หมายถึง ผลไม้ที่จวนจะสุก แต่ยังไม่สุกเต็มที่ หากรออีกระยะหนึ่งก็จะสุกสมบูรณ์และมีรสชาติดีขึ้น
- “ชิงสุก” หมายถึง การเก็บหรือกินผลไม้ก่อนที่มันจะสุกงอมเต็มที่ เป็นการข้ามขั้นตอนตามธรรมชาติของมัน
เมื่อผลไม้ยังไม่สุกเต็มที่แต่ถูกนำมากินก่อน ย่อมทำให้เสียรสชาติ ไม่อร่อย และอาจไม่เกิดประโยชน์สูงสุด เช่นเดียวกับ การทำสิ่งใดโดยรีบร้อนเกินไป ข้ามขั้นตอนที่ควรเป็น จนเกิดผลเสียตามมา
สำนวนนี้มักใช้เตือนเรื่องความรักและเพศสัมพันธ์ก่อนวัยอันควร หรือ การทำสิ่งใดสิ่งหนึ่งก่อนถึงเวลาที่เหมาะสม ข้ามขั้นตอนที่ควรจะเป็น ทำให้เกิดปัญหาหรือผลเสียในภายหลัง เช่น การตัดสินใจเรื่องสำคัญอย่างรวดเร็วเกินไปโดยไม่รอบคอบ หรือการดำเนินงานที่เร่งรีบจนทำให้เกิดข้อผิดพลาด
ตัวอย่างการใช้สำนวน
- นักเรียนหญิงคนหนึ่งตัดสินใจออกจากโรงเรียนมาแต่งงานตั้งแต่อายุยังน้อย จนต้องเผชิญกับปัญหาชีวิตมากมาย คนรอบข้างต่างบอกว่าเป็นการชิงสุกก่อนห่าม เพราะยังไม่พร้อมที่จะรับผิดชอบครอบครัว (เปรียบถึงการตัดสินใจเรื่องสำคัญก่อนวัยอันควร)
- พนักงานใหม่ที่เพิ่งเข้าทำงานไม่นาน รีบร้อนลาออกไปเปิดธุรกิจของตัวเองโดยไม่มีประสบการณ์ สุดท้ายล้มเหลวเพราะขาดความรู้ ผู้ใหญ่เตือนว่า “ถ้าค่อย ๆ สะสมประสบการณ์ก่อน ก็คงไม่ต้องมานั่งเสียใจแบบนี้ นี่แหละชิงสุกก่อนห่าม” (เปรียบถึงการข้ามขั้นตอนจนเกิดปัญหา)
- คู่รักวัยรุ่นตัดสินใจใช้ชีวิตร่วมกันทั้งที่ยังไม่มีความมั่นคงทางการเงินและอาชีพ สุดท้ายต้องเผชิญกับปัญหาค่าใช้จ่ายและความไม่พร้อม คนรู้จักพูดกันว่าเป็นการชิงสุกก่อนห่าม ที่ทำให้เกิดความลำบากในภายหลัง (เปรียบถึงการใช้ชีวิตคู่โดยไม่พร้อม)
- ชายหนุ่มคนหนึ่งรีบลงทุนในธุรกิจใหม่โดยไม่ได้ศึกษาตลาดให้ดี สุดท้ายขาดทุนหนักและเสียเงินไปมากมาย เพื่อนเตือนว่า “การลงทุนต้องมีการวางแผน นี่รีบเกินไปจนกลายเป็นชิงสุกก่อนห่าม” (แสดงถึงการตัดสินใจผิดพลาดเพราะข้ามขั้นตอนที่จำเป็น)
- ผู้สมัครเลือกตั้งคนหนึ่งยังไม่มีประสบการณ์ทางการเมือง แต่เร่งลงสมัครรับเลือกตั้งโดยไม่เตรียมตัวให้ดี ทำให้แพ้อย่างขาดลอย นักวิเคราะห์กล่าวว่าเป็นตัวอย่างของการชิงสุกก่อนห่าม ที่ทำให้เสียโอกาสไปเปล่า ๆ (เปรียบถึงการทำสิ่งใดเร็วเกินไปโดยไม่พร้อม)