สำนวนไทยหมวดหมู่ ต. ตีปลาหน้าไซ
ตีปลาหน้าไซ หมายถึง
สำนวน “ตีปลาหน้าไซ” หมายถึง การทำให้ผู้อื่นเสียผลประโยชน์ในขณะที่เขากำลังจะได้ หรือกำลังจะสำเร็จ เปรียบเสมือนปลากำลังจะว่ายเข้าไซ (เครื่องมือจับปลาแบบดักทางน้ำ) ซึ่งเจ้าของเตรียมไว้รอจับ แต่กลับมีคนเอาไม้ไปตีปลาหน้าไซ ทำให้ปลาตกใจและหนีไปหมด จึงใช้พูดถึงคนที่ ขัดจังหวะ ทำลายโอกาส หรือทำให้ผู้อื่นเสียผลในวินาทีสุดท้าย โดยเฉพาะในเชิงเสียประโยชน์หรือเสียแผน กล่าวคือ “การพูดหรือกระทำทำให้กิจการของผู้อื่นซึ่งกำลังดำเนินไปด้วยดีกลับเสียไป” นั่นเอง
ที่มาของสำนวน
มาจากวิถีชีวิตของชาวบ้านในอดีตที่หาปลาด้วยเครื่องมือที่เรียกว่า “ไซ” ซึ่งเป็นกับดักปลาที่ตั้งไว้ในลำคลองหรือทางน้ำ ปลาจะว่ายตามกระแสน้ำเข้าไปติดในไซเองโดยไม่รู้ตัว
ในจังหวะที่ปลากำลังจะเข้ากับดัก ถือเป็นช่วงเวลาสำคัญที่ผู้หาปลาหวังผลมากที่สุด แต่ถ้ามีใครเอาไม้ไปตีผิวน้ำบริเวณหน้าไซ ปลาจะตกใจและหันหลังหนีไป ไม่เข้าไซอีก ทำให้เสียโอกาสจับปลาอย่างน่าเสียดาย
จึงเกิดเป็นสำนวนนี้ขึ้น เพื่อเปรียบถึงการทำให้คนอื่นเสียผลประโยชน์หรือเสียโอกาสสำคัญในขณะที่กำลังจะได้สิ่งนั้น โดยอาจเกิดจากความประมาท ความอิจฉา หรือเจตนาร้าย สำนวนนี้มักใช้ในเชิงตำหนิ ว่าทำพังในจังหวะสุดท้าย
ตัวอย่างการใช้สำนวน
- กำลังจะคุยปิดจ็อบกับลูกค้าได้อยู่แล้ว ดันมีคนเดินมาทักว่าโปรเจกต์เรายังไม่สมบูรณ์อีก แม่งตีปลาหน้าไซชัด ๆ (คำพูดขัดจังหวะทำให้ลูกค้าลังเล ทั้งที่กำลังจะได้งานแล้ว)
- พอหัวหน้าท่าจะเห็นด้วยกับแผน เราก็เผลอหลุดพูดเรื่องงบเก่าเข้ามาอีก เงิบเลยดิ ตีปลาหน้าไซตัวเองแท้ ๆ (พูดพลาด ทำให้โอกาสที่จะได้แผนผ่านต้องสะดุดเพราะปากตัวเอง)
- เมื่อวานแฟนเขากำลังจะขอแต่งงานในร้าน แต่พนักงานดันมาสะกิดเรื่องค่าอาหารตอนนั้นพอดี จังหวะพังหมด ตีปลาหน้าไซเต็ม ๆ (การเข้าขัดจังหวะโดยไม่รู้ ทำให้โมเมนต์สำคัญล่ม)
- นักข่าวนัดสัมภาษณ์ดาราอีเวนต์ใหญ่ กำลังจะพูดเข้าประเด็นดี ๆ อยู่แล้ว ทีมตัดต่อดันตัดเข้าโฆษณาไปเฉยเลย ตีปลาหน้าไซให้คนดูหงุดหงิดกันทั้งโซเชียล (พลาดจังหวะสำคัญของรายการ ทำให้ผู้ชมไม่พอใจ)
- อุตส่าห์ตามจีบมาเป็นปี นัดมาเดตพิเศษ เจ๊ป้าข้างบ้านดันมาเล่าเรื่องเราเกเรสมัยเรียนต่อหน้าเขาพอดี ตีปลาหน้าไซกันชัด ๆ เลย (เสียจังหวะสร้างความประทับใจเพราะมีคนพูดเรื่องเก่าไม่เข้าท่า)
สำนวนที่ความหมายคล้ายกัน
- ชักใบให้เรือเสีย หมายถึง: พูดหรือทำขวาง ๆ ให้การสนทนาหรือการงานเขวออกนอกเรื่องไป