สุภาษิตหมวดหมู่ ข. ข้าพึ่งเจ้า บ่าวพึ่งนาย
ข้าพึ่งเจ้า บ่าวพึ่งนาย หมายถึง
สุภาษิต “ข้าพึ่งเจ้า บ่าวพึ่งนาย” หมายถึง ความสัมพันธ์ของการพึ่งพากันระหว่างผู้ที่มีสถานะสูงกว่าและผู้อยู่ใต้บังคับบัญชา โดยฝ่ายที่ต่ำกว่าจะพึ่งพาความช่วยเหลือ การดูแล หรือการสนับสนุนจากผู้ที่มีอำนาจ ส่วนฝ่ายที่สูงกว่าก็ต้องพึ่งพาความซื่อสัตย์ การทำงาน หรือความช่วยเหลือจากฝ่ายที่ต่ำกว่า เป็นการสะท้อนถึงความสัมพันธ์ที่ต้องเกื้อกูลกันทั้งสองฝ่ายเพื่อให้ทุกอย่างดำเนินไปได้อย่างราบรื่น กล่าวคือ “คนที่มีฐานะหรือสถานะต่างกัน แต่พึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกัน” นั่นเอง
ที่มาของสุภาษิตนี้
มาจากโครงสร้างสังคมไทยในสมัยโบราณที่มีระบบเจ้าขุนมูลนาย ซึ่งเป็นความสัมพันธ์แบบอุปถัมภ์ระหว่างเจ้านายกับผู้ใต้บังคับบัญชา เจ้านายมีหน้าที่ให้ความคุ้มครอง ปกป้อง และดูแลลูกน้องหรือบ่าวไพร่ ส่วนลูกน้องหรือบ่าวไพร่ก็มีหน้าที่ตอบแทนด้วยความซื่อสัตย์และการทำงานรับใช้
สุภาษิตนี้เปรียบถึง ความสัมพันธ์ที่พึ่งพาอาศัยกันระหว่างทั้งสองฝ่าย โดยแต่ละฝ่ายมีบทบาทและหน้าที่ของตน หากฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งละเลยหน้าที่ ความสัมพันธ์นั้นก็จะไม่สมดุลและเกิดปัญหาตามมา สุภาษิตนี้ยังแฝงแนวคิดเรื่องความสำคัญของการเกื้อกูลกันในสังคมเพื่อให้ทุกคนสามารถดำรงชีวิตได้อย่างราบรื่น
ตัวอย่างการใช้สุภาษิตนี้
- สมชายเป็นลูกจ้างที่ทำงานขยันขันแข็งและซื่อสัตย์ต่อนายจ้าง ส่วนเจ้านายก็ดูแลสมชายด้วยความเป็นธรรมและให้ผลตอบแทนที่เหมาะสม ทั้งสองฝ่ายจึงอยู่ร่วมกันได้อย่างราบรื่น เหมือนข้าพึ่งเจ้า บ่าวพึ่งนาย (การเกื้อกูลกันระหว่างนายจ้างและลูกจ้าง)
- ในงานเกษตรกรรม คำปันเป็นชาวนาที่ได้รับการสนับสนุนเมล็ดพันธุ์และอุปกรณ์การเกษตรจากเจ้าของที่ดิน ส่วนคำปันก็ตอบแทนด้วยการปลูกข้าวอย่างตั้งใจและแบ่งส่วนผลผลิตให้เจ้าของที่ดินตามข้อตกลง แสดงถึงความสัมพันธ์แบบข้าพึ่งเจ้า บ่าวพึ่งนาย (การช่วยเหลือซึ่งกันและกันในระบบเศรษฐกิจชุมชน)
- หัวหน้าทีมดูแลลูกทีมด้วยการสนับสนุนอุปกรณ์และแก้ปัญหาให้เมื่อมีอุปสรรค ขณะที่ลูกทีมก็ตั้งใจทำงานตามเป้าหมายเพื่อความสำเร็จของทีม สถานการณ์นี้แสดงถึงข้าพึ่งเจ้า บ่าวพึ่งนาย ที่ทำให้ทีมงานก้าวหน้าไปได้ (การทำงานร่วมกันด้วยความสัมพันธ์ที่สมดุล)
- ในระบบราชการ ผู้บังคับบัญชาคอยผลักดันและสนับสนุนผลงานของลูกน้อง ส่วนลูกน้องก็ทำงานอย่างเต็มความสามารถและส่งเสริมชื่อเสียงของหน่วยงาน สถานการณ์นี้สะท้อนถึงข้าพึ่งเจ้า บ่าวพึ่งนาย ที่ทั้งสองฝ่ายต้องพึ่งพาและเกื้อกูลกัน (การสนับสนุนซึ่งกันและกันในองค์กร)
- ระหว่างการทำธุรกิจร่วมกัน เจ้านายคนหนึ่งให้ทุนสนับสนุนการทำงานของหุ้นส่วน ในขณะที่หุ้นส่วนก็ทุ่มเทความรู้และแรงงานเพื่อให้ธุรกิจประสบความสำเร็จ การพึ่งพากันเช่นนี้แสดงถึงข้าพึ่งเจ้า บ่าวพึ่งนาย ที่ช่วยให้ความสัมพันธ์และธุรกิจเดินหน้าไปได้ (การพึ่งพาในความร่วมมือทางธุรกิจ)
สำนวน, สุภาษิต, คำพังเพย ที่คล้ายกัน
- น้ำพึ่งเรือ เสือพึ่งป่า หมายถึง: สิ่งทั้งหลายนั้นย่อมต้องพึ่งพาอาศัยกัน เอื้อประโยชน์แก่กัน
รู้จักสำนวน, สุภาษิต, อื่น ๆ ได้ที่ goodproverb.com
อ้างอิงความหมายจากรักษ์ภาษาไทย