สุภาษิตไทยหมวดหมู่ ค. คนล้มอย่าข้าม ไม่ล้มจึงข้าม
คนล้มอย่าข้าม ไม้ล้มจึงข้าม หมายถึง
สุภาษิต “คนล้มอย่าข้าม ไม้ล้มจึงข้าม” หรือ “ไม้ล้มข้ามได้ คนล้มอย่าข้าม” หมายถึง อย่าดูถูกหรือซ้ำเติมคนที่กำลังตกต่ำ เพราะเขาอาจกลับมาลุกขึ้นได้อีกในอนาคต เปรียบกับ ไม้ล้มที่สามารถข้ามไปได้ เพราะมันไม่สามารถลุกขึ้นมาได้อีก แต่คนที่ล้มยังมีโอกาสลุกขึ้นมาใหม่ จึงควรให้โอกาสและเมตตาแทนการเหยียบย่ำหรือดูแคลน กล่าวคือ คนสมัยก่อนมักใช้สุภาษิตนี้กับ “ผู้ที่เคยมีอำนาจและวาสนา แต่เมื่อตกต่ำลงก็ไม่ควรรีบดูถูกหรือเหยียบย่ำ เพราะเขาอาจกลับมาฟื้นตัวได้ ต่างจากไม้ที่ไม่มีชีวิต ซึ่งเมื่อล้มลงแล้วจะถูกข้ามหรือเหยียบอย่างไรก็ได้” นั่นเอง
ที่มาของสุภาษิต
สุภาษิตนี้มาจากสะท้อนแนวคิดของคนโบราณเกี่ยวกับความไม่แน่นอนของชีวิต และหลักเมตตาธรรม โดยเปรียบเทียบ “คนล้ม” กับ “ไม้ล้ม” และยังบ่งบอกถึงแนวคิดของคนไทยในอดีตที่ให้ความสำคัญกับความเมตตาและการไม่ซ้ำเติมผู้ที่กำลังตกทุกข์ได้ยาก
- “ไม้ล้มจึงข้าม” หมายถึง ต้นไม้ที่ล้มลงแล้ว ย่อมข้ามไปได้ เพราะมันไม่สามารถลุกขึ้นมาได้อีก
- “คนล้มอย่าข้าม” หมายถึง อย่าดูถูก เหยียบย่ำ หรือซ้ำเติมคนที่กำลังตกต่ำ เพราะเขาอาจกลับมาประสบความสำเร็จได้ในอนาคต
สุภาษิตนี้สะท้อนแนวคิดที่คล้ายกับหลักคำสอนของพุทธศาสนา ซึ่งกล่าวว่า “สรรพสิ่งไม่เที่ยง” ความรุ่งเรืองและความตกต่ำเป็นสิ่งที่เปลี่ยนแปลงได้ตลอดเวลา การดูถูกคนที่ล้ม อาจทำให้เราต้องเผชิญกับสถานการณ์เดียวกันในอนาคต
ดังนั้น สุภาษิตนี้จึงเป็นคำเตือนมีน้ำใจและความเมตตาต่อกัน ไม่ซ้ำเติมผู้ที่กำลังลำบาก และให้โอกาสพวกเขาได้กลับมาสู่เส้นทางที่ดี คนโบราณที่เตือนให้มีความเห็นใจต่อผู้ที่ล้มเหลวหรือกำลังเผชิญปัญหาในชีวิต แม้ว่าเราอาจไม่สามารถช่วยเหลือได้ แต่อย่างน้อยก็ควรหลีกเลี่ยงการซ้ำเติมหรือดูถูก จนทำให้เขาหมดกำลังใจที่จะลุกขึ้นสู้ใหม่ เพราะชีวิตคนสามารถเปลี่ยนแปลงได้เสมอ
ตัวอย่างการใช้สุภาษิต
- สมชายเคยเป็นนักธุรกิจที่ล้มละลายจนต้องเริ่มต้นใหม่ หลายคนดูถูกเขา แต่เมื่อเวลาผ่านไป เขากลับมาประสบความสำเร็จอีกครั้ง คนรอบข้างจึงพูดว่า “นี่แหละ คนล้มอย่าข้าม ไม้ล้มข้ามได้” (เตือนว่าคนที่ล้มเหลวยังมีโอกาสลุกขึ้นใหม่ ไม่ควรซ้ำเติม)
- นักกีฬาคนหนึ่งได้รับบาดเจ็บจนต้องพักการแข่งขัน หลายคนคิดว่าเขาหมดอนาคต แต่เขากลับมาฟอร์มดีและคว้าแชมป์ได้สำเร็จ โค้ชจึงกล่าวว่า “อย่าดูถูกใครเมื่อเขาล้ม คนล้มอย่าข้าม ไม้ล้มข้ามได้” (สะท้อนว่าคนที่มีมุ่งมั่นสามารถกลับมาได้)
- เจ้านายสั่งปลดลูกน้องที่ทำงานผิดพลาดจนถูกมองว่าไม่มีทางก้าวหน้าในชีวิต แต่ต่อมาเขาไปสร้างธุรกิจของตัวเองและประสบความสำเร็จ หัวหน้าเก่าจึงยอมรับว่า “ไม้ล้มข้ามได้ คนล้มอย่าข้าม จริง ๆ” (เตือนว่าคนที่ล้มเหลวยังสามารถพลิกชีวิตได้)
- เพื่อนร่วมงานของนางสาวศรีถูกไล่ออกจากบริษัทเพราะความผิดพลาด แต่เขาตั้งใจฝึกฝนและได้งานที่ดีกว่าเดิม นางสาวศรีจึงบอกกับเพื่อน ๆ ว่า “อย่าดูถูกคนที่ล้ม ไม้ล้มข้ามได้ คนล้มอย่าข้าม” (เตือนให้ให้โอกาสคนที่ผิดพลาด)
- ชาวบ้านคนหนึ่งเคยถูกดูถูกว่าเป็นเพียงชาวไร่ธรรมดา แต่เขาพยายามเรียนรู้จนกลายเป็นนักธุรกิจส่งออกสินค้าเกษตรที่ประสบความสำเร็จ คนในหมู่บ้านจึงกล่าวว่า “นี่แหละ ไม้ล้มข้ามได้ คนล้มอย่าข้าม” (แสดงว่าคนที่ถูกดูถูกยังสามารถก้าวหน้าได้)