คำพังเพยไทยหมวดหมู่ ต. ตีเหล็กเมื่อแดง กินแกงเมื่อร้อน
ตีเหล็กเมื่อแดง กินแกงเมื่อร้อน หมายถึง
คำพังเพย “ตีเหล็กเมื่อแดง กินแกงเมื่อร้อน“ หมายถึง การทำสิ่งใดควรทำในจังหวะที่เหมาะสม ขณะที่โอกาสเอื้ออำนวย ไม่ควรรีรอหรือปล่อยให้พลาดจังหวะ เพราะเมื่อพ้นเวลาไปแล้ว อาจไม่สำเร็จหรือได้ผลดีเท่าเดิม เปรียบเสมือนเหล็กต้องตีตอนที่ยังร้อนแดงจึงจะขึ้นรูปได้ง่าย และแกงต้องกินตอนร้อนจึงอร่อย ถ้ารอให้เย็นก็เสียรสชาติหรือใช้การไม่ได้แล้ว กล่าวคือ “คิดจะทำการใดต้องทำให้ถูกจังหวะ เหมาะสมแก่เวลาและโอกาสจะทำให้ได้ผลดี” นั่นเอง
ที่มาของคำพังเพย
คำพังเพยนี้มีรากฐานมาจากวิถีชีวิตชาวบ้านในอดีตและมาจากการเปรียบเปรยถึงจังหวะเวลากับการตีเหล็กการกินแกง ที่ผูกพันกับงานช่างและการทำอาหาร ซึ่งต่างต้องอาศัย “จังหวะ” ที่เหมาะสมในการลงมือ
- ตีเหล็กเมื่อแดง มาจากงานช่างตีเหล็กในสมัยก่อนที่ต้องเผาเหล็กให้ร้อนจนแดงก่อนจึงจะตีขึ้นรูปได้ หากปล่อยให้เหล็กเย็นจะตีไม่เข้า ไม่เป็นรูปร่าง และต้องเสียแรงเผาใหม่
- กินแกงเมื่อร้อน มาจากการกินอาหารที่เพิ่งปรุงเสร็จใหม่ ๆ ซึ่งมีรสชาติและกลิ่นหอมน่ากินที่สุด หากปล่อยให้เย็น อาจเสียรสหรือไม่อร่อย
คำพังเพยนี้จึงใช้เปรียบเปรยว่าการจะทำสิ่งใดให้ได้ผลดี ต้องลงมือในจังหวะที่เหมาะสม หากมัวรีรอหรือปล่อยให้พลาดช่วงเวลาดี ๆ ไป โอกาสก็อาจไม่กลับมาอีก หรือผลลัพธ์จะด้อยลงกว่าที่ควร เป็นแนวคิดเรื่องการใช้โอกาสให้เป็น และกล้าตัดสินใจให้ทันเวลา และเป็นการสอนเรื่องการลงมือให้ถูกเวลา กล้าตัดสินใจ และไม่รีรอเมื่อมีโอกาสดีอยู่ตรงหน้า
ตัวอย่างการใช้คำพังเพย
- เขารีบสมัครงานทันทีที่เห็นประกาศ เพราะรู้ว่าโอกาสไม่ได้มีบ่อย ตีเหล็กเมื่อแดง กินแกงเมื่อร้อน ไม่รอให้ใครคว้าไปก่อน (หมายถึง คว้าโอกาสทันทีเมื่อมี)
- พอรู้ว่าลูกค้าสนใจสินค้า เขารีบเสนอโปรทันที ตีเหล็กเมื่อแดง กินแกงเมื่อร้อน จังหวะนี้ต้องเร่งปิดการขาย (หมายถึง ใช้โอกาสในช่วงที่เหมาะ)
- เธอเห็นคนคนนั้นมีใจ เลยกล้าบอกความรู้สึก เพราะคิดว่าตีเหล็กเมื่อแดง กินแกงเมื่อร้อน ถ้ารออาจสายเกินไป (หมายถึง รีบทำก่อนโอกาสจะหายไป)
- เต้เล่าให้บอยฟังว่าเขารอไม่กล้าชวนแฟนเก่าคุยตอนยังมีโอกาส “ตอนนั้นเธอยังไม่ไปมีใคร ฉันดันลังเลอยู่ได้” บอยพูด “แกนี่น้า… ตีเหล็กเมื่อแดง กินแกงเมื่อร้อน ไม่ทำตอนนั้น มานั่งเสียดายตอนนี้ก็เท่านั้นแหละ” (บอยเตือนเต้ว่าโอกาสดีผ่านไปแล้ว เพราะมัวลังเล ไม่กล้าลงมือในเวลาที่เหมาะสม)
- เมย์เห็นก้อยลังเลเรื่องเปิดร้าน “ฉันไม่รู้ว่าจะเริ่มดีไหม กลัวจะไปไม่รอด” เมย์ตอบทันที “ถ้าใจมันพร้อม โอกาสมันมาก็อย่ารอ ตีเหล็กเมื่อแดง กินแกงเมื่อร้อน ลงมือเลย!” (เมย์แนะให้ก้อยรีบคว้าโอกาสและลงมือทันที ไม่ควรปล่อยให้ความกลัวทำให้พลาดจังหวะที่ดี)