สำนวนหมวดหมู่ ข. ขอมดำดิน
ขอมดำดิน หมายถึง
สำนวน “ขอมดำดิน” หมายถึง การหายตัวไปอย่างไร้ร่องรอย หรือการหลบหนีไปโดยไม่มีใครทราบว่าไปอยู่ที่ไหน มักใช้ในกรณีที่บุคคลหายตัวไปจากสถานการณ์หรือสถานที่อย่างรวดเร็วและลึกลับ เปรียบเหมือน “ขอม” ที่สามารถดำดินหรือหายตัวไปได้อย่างน่าอัศจรรย์ กล่าวคือ “คนที่ปรากฏตัวขึ้นทันทีอย่างไม่คาดฝัน หรือหายไปอย่างรวดเร็วไม่ทันได้สังเกต” นั่นเอง
ที่มาของสำนวนนี้
สำนวน “ขอมดำดิน” มีที่มาจากตำนานพระร่วง ซึ่งเล่าถึงนายทหารขอมที่ติดตามมาจับตัวพระร่วง โดยในตำนานกล่าวว่านายทหารขอมใช้ฤทธิ์ดำดินลอดกำแพงวัดเข้าไปเพื่อหาพระร่วง แต่พระร่วงผู้มีวาจาสิทธิ์ได้สั่งให้นายทหารขอมหยุดรออยู่ตรงนั้น ทำให้นายทหารขอมกลายเป็นหินติดอยู่ใต้แผ่นดินตรงบริเวณนั้น สำนวนนี้สะท้อนถึงเรื่องเล่าเกี่ยวกับอาคมและความสามารถพิเศษของคนขอมในตำนานที่สามารถ “ดำดิน” หรือหายตัวได้อย่างน่าอัศจรรย์
เรื่องราวของขอมดำดินยังปรากฏในบทละครเรื่องพระร่วงพระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งเล่าถึงตอนที่พระยาเดโชนายทหารขอม ยกทัพมาจับตัวพระร่วงโดยปลอมตัวเป็นคนไทยและเล็ดลอดไปถึงวัดที่เมืองสุโขทัย ในเหตุการณ์นั้น พระร่วงได้พบกับพระยาเดโชโดยบังเอิญ และจากสำเนียงพูดของนายทหาร พระร่วงทรงทราบทันทีว่าเป็นขอมปลอมตัวมา จึงให้ศิษย์วัดช่วยกันจับตัวนายทหารขอมไว้ได้
จากเรื่องเล่านี้ สำนวนนี้จึงถูกนำมาใช้ในความหมายเปรียบเปรยถึงการหายตัวไปอย่างไร้ร่องรอย หรือการหลบหนีไปโดยไม่สามารถติดตามได้ เช่นเดียวกับความลึกลับในตำนาน
ตัวอย่างการใช้สำนวนนี้
- พนักงานคนหนึ่งที่ก่อปัญหาทำให้บริษัทเสียหายหนัก ถูกหัวหน้าเรียกให้เข้ามาชี้แจงในวันรุ่งขึ้น แต่เมื่อถึงเวลาเขากลับไม่มาปรากฏตัว แถมยังปิดโทรศัพท์และตัดขาดการติดต่อทุกช่องทาง จนเพื่อนร่วมงานต่างพูดกันว่าเขาหายตัวไปเหมือนขอมดำดิน ไม่มีใครตามหาเจอ (แสดงถึงการหลบหนีโดยไร้ร่องรอย)
- ชายหนุ่มคนหนึ่งยืมเงินจากเพื่อนสนิทหลายครั้งรวมเป็นจำนวนมาก จนเพื่อนเริ่มทวงถามคืน แต่แทนที่จะชดใช้ เขากลับหายตัวไปจากที่อยู่เดิม ย้ายออกโดยไม่บอกกล่าว เพื่อนพยายามติดต่อหลายครั้งแต่ไม่สำเร็จ ทุกคนต่างพูดกันว่าเขาทำตัวเหมือนขอมดำดิน (สะท้อนถึงการหลบหนีความรับผิดชอบ)
- ขณะที่ตำรวจวางแผนจับกุมผู้ต้องสงสัยในคดีสำคัญ และปิดล้อมพื้นที่เอาไว้ แต่เมื่อเข้าตรวจค้นกลับพบว่าผู้ต้องสงสัยหายไปจากบ้านอย่างไร้ร่องรอย คล้ายกับขอมดำดิน เจ้าหน้าที่จึงต้องเริ่มต้นสืบหาเบาะแสใหม่ทั้งหมด (แสดงถึงการหลบหนีอย่างลึกลับ)
- เจ้าหนี้รายหนึ่งพยายามติดตามลูกหนี้ที่ค้างชำระเงินเป็นเวลาหลายเดือน เขาขับรถไปที่บ้านของลูกหนี้ แต่เมื่อไปถึงกลับพบว่าบ้านร้าง ไม่มีใครอาศัยอยู่ เพื่อนบ้านใกล้เคียงก็บอกว่าไม่เห็นเขามาเป็นเดือนแล้ว เจ้าหนี้จึงพูดว่า ลูกหนี้คนนี้เหมือนขอมดำดิน หายไปโดยไม่มีใครรู้ว่าอยู่ที่ไหน (สื่อถึงการหายตัวไปอย่างไม่มีเบาะแส)
- นักข่าวหลายสำนักพยายามตามตัวดาราดังที่มีข่าวฉาวเกี่ยวกับการผิดสัญญางานแสดง ดาราคนนี้มักปรากฏตัวในงานอีเวนต์บ่อยครั้ง แต่หลังจากข่าวฉาว เขากลับหายไปอย่างไร้ร่องรอย ไม่ออกสื่อ ไม่โพสต์โซเชียลมีเดีย และไม่มีใครเห็นตัวจนแฟนคลับพูดกันว่าเขาหายตัวไปเหมือนขอมดำดิน (แสดงถึงการหลบหนีจากการเป็นที่สนใจในสถานการณ์ที่กดดัน)
สำนวน, สุภาษิต, คำพังเพย ที่คล้ายสำนวนนี้
- หายเข้ากลีบเมฆ หมายถึง: การหายตัวไปอย่างลึกลับจนไม่มีใครตามหาเจอ
รู้จักสำนวน, สุภาษิต, อื่น ๆ ได้ที่ goodproverb.com
อ้างอิงความหมายจากสำนักงานราชบัณฑิตยสภา