Tag: สำนวนไทย ท.

สำนวนไทยหมวดหมู่ ท. ท่าดีทีเหลว ท่าดีทีเหลว หมายถึง สำนวน “ท่าดีทีเหลว” หมายถึง การเริ่มต้นหรือแสดงออกมาดูน่าประทับใจ ดูมั่นใจ หรือดูมีความสามารถ แต่สุดท้ายกลับล้มเหลว ไม่สำเร็จ หรือไม่มีผลงานเป็นชิ้นเป็นอัน เปรียบเสมือนคนที่ทำท่าทางเหมือนจะทำได้ดี พูดจาดูมั่นใจ มีแผนพร้อม แต่เมื่อถึงเวลาลงมือจริงกลับทำไม่ได้หรือทำได้ไม่ดีอย่างที่แสดงออกไว้ กล่าวคือ “ผู้ที่มีท่าทางดี แต่ทำอะไรไม่ได้เรื่อง” นั่นเอง ที่มาของสำนวน สำนวนนี้เกิดจากการเปรียบเทียบพฤติกรรมของบุคคลที่แสดงออกภายนอกดูดี มีความมั่นใจ หรือพูดจาน่าฟัง ดูเหมือนมีความสามารถเต็มเปี่ยม โดยเฉพาะในช่วงเริ่มต้น ไม่ว่าจะเป็นการวางแผน เสนอความคิดเห็น หรือประกาศว่าจะลงมือทำอะไรบางอย่าง เมื่อนำมารวมกันเป็น “ท่าดีทีเหลว” จึงกลายเป็น สำนวนที่ใช้วิจารณ์คนที่ดูดีแต่แค่ภายนอก พอลงมือทำจริงกลับไม่เป็นไปตามที่คุยไว้ หรือไร้ประสิทธิภาพ ตัวอย่างการใช้สำนวน

สำนวนไทยหมวดหมู่ ท. ทิ้งไพ่ใบสุดท้าย ทิ้งไพ่ใบสุดท้าย หมายถึง สำนวน “ทิ้งไพ่ใบสุดท้าย” หมายถึง การใช้สิ่งสุดท้ายที่เหลืออยู่ ไม่ว่าจะเป็นแผน กลยุทธ์ หรือความพยายาม เพื่อหวังเปลี่ยนสถานการณ์หรือแก้ไขปัญหาครั้งสุดท้าย โดยมักเกิดขึ้นในช่วงที่ ไม่มีทางเลือกอื่นเหลืออีกแล้ว หรืออยู่ในสถานการณ์คับขันที่ต้องตัดสินใจเด็ดขาด เปรียบเสมือนผู้เล่นไพ่ที่เก็บ “ไพ่ใบสุดท้าย” ไว้เป็นทางรอดหรือไม้ตาย หากใช้แล้วได้ผลก็อาจพลิกเกมได้ แต่หากไม่ได้ผลก็อาจหมายถึงความพ่ายแพ้อย่างสิ้นเชิง กล่าวคือ “การทิ้งทวน ใช้ความพยายามอย่างเต็มที่เป็นครั้งสุดท้าย” นั่นเอง ที่มาของสำนวน สำนวนนี้มาจากการเล่นไพ่ ซึ่งเป็นเกมที่ต้องใช้ทั้งชั้นเชิงและจังหวะในการเอาชนะ ผู้เล่นมักจะเก็บ “ไพ่ใบสำคัญ” หรือ “ไพ่ที่ดีที่สุด” ไว้จนถึงท้ายเกม เพื่อใช้ในช่วงหัวเลี้ยวหัวต่อ หรือเมื่อตกอยู่ในสถานการณ์ที่ไม่มีทางเลือกอื่นเหลืออยู่ หรือกำลังจะพ่ายแพ้ ผู้เล่นจะตัดสินใจ “ทิ้งไพ่ใบสุดท้าย” ลงมา หวังว่าจะพลิกสถานการณ์ให้กลับมาชนะได้ในจังหวะสุดท้าย ต่อมา คำนี้จึงกลายเป็นสำนวนที่ใช้เปรียบเปรยในชีวิตจริงถึงการใช้ความพยายามหรือไม้เด็ดสุดท้ายในสถานการณ์คับขัน หรือการตัดสินใจทำบางอย่างเป็นครั้งสุดท้าย เพราะไม่มีอะไรจะเสียแล้ว ตัวอย่างการใช้สำนวน

สำนวนไทยหมวดหมู่ ท. ที่เท่าแมวดิ้นตาย ที่เท่าแมวดิ้นตาย หมายถึง สำนวน “ที่เท่าแมวดิ้นตาย” หมายถึง ที่ดินหรือพื้นที่ที่มีขนาดเล็กมาก เล็กจนไม่สามารถใช้ทำประโยชน์อะไรได้ชัดเจน หรือบางครั้งใช้เปรียบเปรยถึงสิ่งที่มีอยู่น้อยจนแทบไม่มีความหมาย เปรียบเสมือนพื้นที่ที่เล็กจนหากแมวจะดิ้นหรือขยับตัว ยังแทบไม่มีที่ให้ขยับ จึงใช้สื่อถึงความคับแคบหรือมีน้อยมาก อย่างเห็นภาพชัดเจน กล่าวคือ “ที่ดินหรือเนื้อที่เล็กน้อย” นั่นเอง ที่มาของสำนวน มาจากการเปรียบเทียบขนาดของพื้นที่ที่เล็กมากจนแมว ซึ่งเป็นสัตว์ที่ตัวไม่ใหญ่นัก หากต้องดิ้นหรือนอนกลิ้งไปมาก็ยังแทบไม่มีพื้นที่ให้ขยับตัว จึงใช้คำว่า “ที่เท่าแมวดิ้นตาย” เพื่อสื่อถึงที่ดินหรือพื้นที่ขนาดเล็กมากอย่างเห็นภาพชัด ไม่เพียงแค่เล็กในเชิงกายภาพ แต่ยังหมายถึงเล็กจนไร้ประโยชน์หรือทำอะไรแทบไม่ได้ ต่อมาสำนวนนี้จึงถูกนำมาใช้ทั้งในเชิงล้อเล่น ตำหนิ หรือประชด เช่น บ้านแคบ พื้นที่ดินน้อย หรือสิ่งของที่ให้น้อยมากจนน่าอึดอัด ตัวอย่างการใช้สำนวน

สำนวนไทยหมวดหมู่ ท. แทงใจดำ แทงใจดำ หมายถึง สำนวน “แทงใจดำ” หมายถึง การพูดหรือกระทำบางสิ่งที่ไปกระทบจุดอ่อนไหวที่สุดในใจของผู้อื่น โดยเฉพาะเรื่องที่เจ้าตัวไม่อยากให้ใครพูดถึง เมื่อตรงจุดนั้นเข้า จะรู้สึกเจ็บลึก เสียใจ หรือสะเทือนใจอย่างรุนแรง เปรียบเสมือนการยิงหรือแทงเข้าเป้ากลางแผ่นเป้ายิงปืน ซึ่งจุดกลางสุดมักมีสีดำ เรียกว่า “ใจดำ” หากยิงหรือพูดโดนตรงนั้นพอดี แม่นยำก็จริง แต่ยิ่งทำให้เจ็บลึกที่สุด เพราะเป็นจุดที่ซ่อนอยู่ในใจ และเปราะบางที่สุด กล่าวคือ “การพูดตรงกับความในใจของผู้ฟัง” นั่นเอง ที่มาของสำนวน มาจากการเปรียบเทียบกับการยิงเป้าในกีฬายิงปืน ซึ่งเป้าซ้อมจะมีลักษณะเป็นวงกลมซ้อนกันหลายชั้น โดยจุดกลางสุดของเป้าจะเรียกว่า “ใจดำ” เพราะมักเป็นจุดสีดำที่เล็กและอยู่ลึกที่สุด เมื่อการยิงเข้ากลางเป้าพอดี ถือว่า “แม่นยำและรุนแรง” เช่นเดียวกับคำพูดที่ตรงกับความในใจหรือจุดอ่อนไหวของผู้ฟัง จึงเปรียบเปรยว่า “แทงใจดำ” คือการพูดจาโดนใจอย่างจัง ในทางที่กระทบความรู้สึกอย่างแรงและเจ็บลึก สำนวนนี้นิยมใช้อธิบายคำพูดที่ตรงกับใจหรือตรงกับความคิดของผู้ฟัง สามารถนำไปใช้ได้ทั้งความหมายในทางดีและทางไม่ดี แต่จะพบเห็นในทางไม่ดีเสียมากกว่า ตัวอย่างการใช้สำนวน

สำนวนไทยหมวดหมู่ ท. ทุบหม้อข้าวตัวเอง ทุบหม้อข้าวตัวเอง หมายถึง สำนวน “ทุบหม้อข้าวตัวเอง” หมายถึง การกระทำที่ทำลายแหล่งรายได้ หนทางทำมาหากิน หรือสิ่งที่เลี้ยงชีวิตของตนเอง ด้วยความรู้เท่าไม่ถึงการณ์ หรือเพราะความโกรธ ความดื้อดึง หรืออารมณ์ชั่ววูบ เปรียบเสมือนการทุบหม้อข้าวที่ตนใช้หุงหาอาหารกินอยู่ทุกวัน ทำให้ตนเองไม่มีอาหาร ไม่มีทางเลี้ยงชีวิตต่อไป สะท้อนถึงการทำลายสิ่งที่มีคุณค่าและจำเป็นต่อการดำรงชีพของตนเอง กล่าวคือ “ผู้ที่ตัดอาชีพ, ทำลายหนทางทำมาหากินของตนเอง” นั่นเอง ที่มาของสำนวน มาจากภาพเปรียบเปรยในชีวิตจริงของชาวบ้านหรือคนหาเช้ากินค่ำ ที่มีหม้อข้าวเป็นสิ่งจำเป็นในการดำรงชีวิต เพราะเป็นภาชนะสำหรับหุงหาอาหารเลี้ยงปากท้อง หากใคร “ทุบหม้อข้าว” ของตนเอง ก็เท่ากับว่าทำลายสิ่งที่เป็นเครื่องยังชีพหรือแหล่งทำมาหากินของตัวเองโดยตรง ซึ่งอาจเกิดจากอารมณ์ชั่ววูบ ความไม่ยั้งคิด หรือการกระทำโดยไม่รู้ตัวว่าเป็นการทำร้ายตัวเอง ต่อมา จึงถูกนำมาใช้เป็นสำนวนเปรียบเปรยถึงการกระทำที่ส่งผลให้ตัวเอง หมดโอกาสหารายได้ สูญเสียหน้าที่การงาน หรือทำลายอนาคตของตัวเอง ด้วยความดื้อรั้นหรือขาดวิจารณญาณ ตัวอย่างการใช้สำนวน

สำนวนไทยหมวดหมู่ ท. แทรกแผ่นดินหนี แทรกแผ่นดินหนี หมายถึง สำนวน “แทรกแผ่นดินหนี” หมายถึง ความรู้สึกอับอายอย่างรุนแรงจนอยากหลบหนีไปจากสถานการณ์นั้นทันที หรือรู้สึกเสียหน้าอย่างมากจนไม่อยากเผชิญหน้ากับใคร เปรียบเสมือนการอยากมุดลงไปในแผ่นดินเพื่อหลบซ่อน ไม่ให้ใครเห็น ไม่ต้องเผชิญความอับอายหรือความผิดพลาดที่เกิดขึ้น เป็นสำนวนที่สื่อถึงความอายขั้นสุด จนไม่รู้จะไปอยู่ที่ไหนในโลกใบนี้ กล่าวคือ “ผู้ที่อยากหลีกหนีไปให้พ้น ไม่อยากให้ใครพบหน้าเพราะอับอาย” นั่นเอง ที่มาของสำนวน มาจากเรื่องรามเกียรติ์ ตอนกำเนิดนางมณโฑ เล่าว่ามีฤๅษีสองตนอาศัยอยู่ในอาศรมกลางป่าหิมพานต์ มีแม่โคจำนวนมากมาหยดน้ำนมลงอ่างให้ฤๅษีดื่ม และแบ่งให้นางกบตัวหนึ่งที่อาศัยอยู่บริเวณนั้น วันหนึ่ง ธิดาพญานาคเกิดรัญจวนใจ จึงขึ้นมาจากบาดาลแปลงกายเป็นหญิงงามเที่ยวเสาะหาคู่สมสู่ แต่เมื่อไม่พบชายใด นางจึงกลับร่างเป็นนาคและสมสู่กับงูดิน ซึ่งเป็นภาพที่ฤๅษีมาพบเข้าโดยบังเอิญ และเห็นว่าไม่สมควร จึงใช้ไม้เท้าเคาะให้นางหยุดการกระทำ ธิดานาครู้สึกอับอายอย่างรุนแรง ไม่อาจทนต่อสายตาฤๅษีได้ จึงแทรกตัวลงใต้แผ่นดินหลบหนีไปด้วยความอับอายยิ่งนัก โดยในบทประพันธ์มีข้อความว่า: “ให้คิดอัปยศอดอาย ดั่งกายจะละลายลงกับที่ก็ชำแรกแทรกพื้นปฐพี หนีไปพิภพบาดาล” ต่อมา “แทรกแผ่นดินหนี” จึงกลายเป็นสำนวนที่ใช้เปรียบเปรยถึงความรู้สึกอับอายจนไม่อยากอยู่ตรงนั้น หรืออยากมุดแผ่นดินหนีหายไปให้พ้นสายตาผู้คน ตัวอย่างการใช่สำนวน