สุภาษิตไทย

หมวดหมู่ ก.

กงเกวียนกำเกวียน หมายถึง: ทำอะไรไว้ย่อมได้รับผลนั้นกลับมา ทุกการกระทำย่อมย้อนกลับมาหาตนเองเสมอ
กล้านักมักบิ่น หมายถึง: คนที่มีความกล้ามากเกินไป หรือมักทำสิ่งต่างๆ โดยไม่คำนึงถึงความเสี่ยง อาจได้รับความเสียหายหรือความเดือดร้อนในภายหลัง
กินบนเรือนขี้บนหลังคา หมายถึง: การทำความชั่วหรือทรยศต่อผู้ที่เคยช่วยเหลือ หรือทำสิ่งไม่ดีต่อผู้อื่นในขณะที่ตัวเองได้รับประโยชน์จากเขา
กินข้าวร้อนนอนตื่นสาย หมายถึง: อยู่อย่างสะดวกสบายไม่ลำบาก อยู่ไปเฉย ๆ นอนตื่นสายไม่ทำอะไรก็มีอยู่มีกินมีใช้ เปรียบคนที่มีข้าวร้อน ๆ กินทุกวัน คนที่นอนตื่นสายได้ทุกวัน อะไรมันจะสบายแบบนี้ไม่มีแล้ว
กว่าถั่วจะสุกงาก็ไหม้ หมายถึง: กว่าจะได้ผลดังประสงค์ ก็ต้องเสียอย่างใดอย่างหนึ่งไป ดุจเอาถั่วกับงามาคั่วพร้อมกัน กว่าจะคั่วจนถั่วสุก งาก็จะไหม้หมดไปก่อน
เกลียดตัวกินไข่ เกลียดปลาไหลกินน้ำแกง หมายถึง: เกลียดตัวเขา แต่อยากได้ผลประโยชน์จากเขา
แกงจืดจึงรู้คุณเกลือ หมายถึง: การที่เราจะเห็นบุคคลใด มีคุณค่า หรือสิ่งของใดมีประโยชน์ ต่อเมื่อเราขาดบุคคลนั้นหรือ สิ่งของนั้น หรืออยู่ในความเดือดร้อน
ไก่งามเพราะขน คนงามเพราะแต่ง หมายถึง: ความสวยงามเกิดขึ้นได้จากการปรุงแต่ง การที่คนดูดีและมีบุคลิกภาพที่น่าประทับใจได้ด้วยการแต่งกายและดูแลตัวเองให้เหมาะสม เช่นเดียวกับไก่ที่จะสวยก็ต้องมีขนสวยงาม
ไก่ดีตีหล้า ๆ ไก่ขี้ข้าตีเอา ๆ หมายถึง: คนที่มีความสามารถจะลงมือทำในจังหวะที่เหมาะสม แต่คนไร้ความสามารถจะทำอย่างไม่ระมัดระวัง
ไก่เห็นตีนงู งูเห็นนมไก่ หมายถึง: ต่างฝ่ายต่างรู้ความลับหรือข้อเสียของกันและกัน
ไก่ได้พลอย หมายถึง: การที่ได้ของมีค่ามาแต่ไม้รู้คุณค่าของสิ่งนั้น
ใกล้น้ำรู้ปลา ใกล้ป่ารู้นก หมายถึง: การที่คนเราอยู่ใกล้ชิดกัน ย่อมทำให้รู้จักนิสัยใจคอและพฤติกรรมของกันและกันได้ดี
การกินการอยู่ใครไม่สู้พ่อ การพายการถ่อพ่อไม่สู้ใคร หมายถึง: คนไม่เอาการเอางาน กินเสร็จแล้วก็นอน
กรรมใดใครก่อ กรรมนั้นตามสนอง หมายถึง: การกระทำทุกอย่างของเราจะส่งผลตอบสนองกลับมาหาเราในภายหลัง ไม่ว่าจะเป็นการกระทำที่ดีหรือไม่ดี
กำขี้ดีกว่ากำตด หมายถึง: การเลือกสิ่งที่ถึงแม้จะมีค่าหรือประโยชน์น้อย แต่ก็ยังดีกว่าไม่ได้อะไรเลย เปรียบเสมือนการมีกำขี้ที่ถึงจะไม่ดีนักแต่ก็ยังมีอะไรอยู่บ้าง ดีกว่ากำตดที่ไม่มีอะไรเลย
กลับหน้ามือเป็นหลังมือ หมายถึง: การเปลี่ยนแปลงอย่างสิ้นเชิงหรือเปลี่ยนไปในทิศทางตรงกันข้าม
กลืนไม่เข้าคายไม่ออก หมายถึง: การตกอยู่ในสถานการณ์ที่ลำบากใจหรืออึดอัดใจ ไม่สามารถตัดสินใจได้ว่าจะทำอย่างไรต่อไป เปรียบเหมือนการกินอาหารที่กลืนก็ลำบาก และคายออกก็ไม่ได้
โกรธคือโง่ โมโหคือบ้า หมายถึง: คนที่มีอารมณ์โกรธและโมโหจนไม่สามารถควบคุมสติและอารมณ์ได้
แก่มะพร้าว เฒ่ามะละกอ หมายถึง:

หมวดหมู่ ข.

ของหายตะพายบาป หมายถึง: การที่ของหายหรือเข้าใจว่าหายแล้วเที่ยวโทษผู้อื่น
ของกินแมวอย่าเอาไว้ใกล้ฝา ของกินหมาอย่าเอาไว้ต่ำ หมายถึง: การจัดวางข้าวของให้เป็นระเบียบต้องพิจารณาว่า ควรเอาไว้ตรงไหนจึงจะเหมาะสม ของที่มีค่าหรอืมีราคาควรระมัดระวังเก็บไว้ให้มิดชิด อย่าวางให้เป็นเครื่องล่อใจขโมย
ขุนนางใช่พ่อแม่ หินแง่ใช่ตายาย หมายถึง: ถ้าไม่ใช่ พ่อ แม่ ปู่ ย่า ตา ยายของตน ก็ไม่ควรไว้วางใจใคร
เข้าเถื่อนอย่าลืมพร้า หมายถึง: ให้มีความรอบคอบและไม่ประมาทในทุกสถานการณ์ เช่นเดียวกับการเข้าป่าทึบที่เต็มไปด้วยอุปสรรคและความเสี่ยง
เขียนด้วยมือลบด้วยเท้า หมายถึง: คนที่เคยทำดีจนได้รับความเชื่อถือและไว้วางใจจากผู้อื่น แต่กลับทำสิ่งไม่ดีในภายหลังจนลบล้างความดีที่เคยสร้างไว้
ข้าพึ่งเจ้า บ่าวพึ่งนาย หมายถึง: คนที่มีฐานะหรือสถานะต่างกัน แต่พึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกัน
ข้างนอกสุกใส ข้างในเป็นโพรง หมายถึง: สิ่งที่ดูดีหรือสวยงามจากภายนอก แต่ภายในกลับไม่มีคุณค่า เต็มไปด้วยข้อบกพร่อง หรือไร้แก่นสาร
ข้างในไฟคลอก ข้างนอกวันทา หมายถึง: การเก็บความโกรธ ความไม่พอใจ หรือความคับแค้นไว้ภายใน โดยไม่แสดงออกให้ผู้อื่นรับรู้ และยังคงแสดงท่าทีที่สุภาพหรือเป็นมิตรต่อภายนอก
แข่งเรือแข่งพายแข่งได้ แข่งบุญแข่งวาสนาแข่งไม่ได้ หมายถึง: การรู้จักประมาณความสามารถของตนไม่อาจเอื้อมเกินตัว
ขัดฝาแตะเกิดผล ขัดคอคนเกิดโทษ หมายถึง: การพูดขัดแย้งหรือขัดขวางคนอื่นอยู่เสมอจะทำให้เกิดผลเสีย
ขิงก็ราข่าก็แรง หมายถึง: คนที่ต่างก็จัดจ้านพอ ๆ กัน, ต่างก็มีอารมณ์ร้อนพอ ๆ กัน, ต่างไม่ยอมลดละกัน
ข้าสองเจ้า บ่าวสองนาย หมายถึง: คนที่รับใช้นายสองคนพร้อมกัน โดยเฉพาะเมื่อเจ้านายทั้งสองเป็นศัตรูกัน

หมวดหมู่ ค.

คบคนให้ดูหน้า ซื้อผ้าให้ดูเนื้อ หมายถึง: การจะพิจารณาคนหรือสิ่งใดสิ่งหนึ่งให้พิจารณาอย่างละเอียดรอบคอบ
คบคนพาลพาลพาไปหาผิด คบบัณฑิตบัณฑิตพาไปหาผล หมายถึง: การเลือกคบคนต้องพิจารณาให้ดี หากคบคนชั่วจะถูกชักนำไปในทางไม่ดี แต่หากคบคนดีจะพาเราไปสู่สิ่งที่ดี
คบคนจรนอนหมอนหมิ่น หมายถึง: การคบหาสมาคมกับคนที่ไม่มีที่อยู่เป็นหลักแหล่งอาจนำความเดือดร้อนมาสู่ตนเอง
คบเด็กสร้างบ้าน คบหัวล้านสร้างเมือง หมายถึง: การร่วมงานใหญ่กับคนที่ไม่เหมาะสมอาจไม่เป็นผลและนำมาซึ่งปัญหา
คนดีเห็นนาน คนพาลเห็นเร็ว หมายถึง: การจะรู้ว่าใครเป็นคนดีต้องใช้เวลานาน ส่วนคนชั่วรู้ได้โดยเร็ว
คนรักเท่าผืนหนัง คนชังเท่าผืนเสื่อ หมายถึง: คนที่รักเรามีน้อยเหมือนขนาดของผืนหนัง ส่วนคนที่เกลียดชังเรามีมากเหมือนขนาดของผืนเสื่อ
คนเดียวหัวหาย สองคนเพื่อนตาย หมายถึง: การคนเดียวทำอะไรก็อาจเป็นอันตรายได้ ถ้ามีเพื่อนร่วมคิดร่วมปรึกษาก็จะดีขึ้น
คนผิดเสียหน้า คนบ้าเสียจริต หมายถึง: คนทั่วไปเมื่อทำผิดจะรู้สึกอับอาย แต่คนที่ไม่มีสติสัมปชัญญะจะไม่รู้สึกผิดชอบชั่วดี
คนในอยากออก คนนอกอยากเข้า หมายถึง: ไม่พอใจภาวะที่เป็นอยู่ ขณะที่คนอื่นต้องการจะมาอยู่ในภาวะนั้น
คดในข้องอในกระดูก หมายถึง: คนที่มีสันดานคดโกง ไม่ซื่อสัตย์โดยธรรมชาติ
ความรู้ท่วมหัวเอาตัวไม่รอด หมายถึง: คนที่มีความรู้มาก แต่ไม่สามารถนำความรู้ไปใช้ให้เกิดประโยชน์ในชีวิตจริง หรือขาดไหวพริบในการแก้ปัญหา ทำให้ไม่สามารถเอาตัวรอดได้
ความลับไม่มีในโลก หมายถึง: ไม่มีสิ่งใดที่สามารถปกปิดได้ตลอดไป ไม่ว่าเรื่องราวจะถูกเก็บเป็นความลับเพียงใด สักวันหนึ่งก็อาจถูกเปิดเผยออกมา
คนล้มอย่าข้าม ไม้ล้มจึงข้าม หมายถึง: ไม่ควรซ้ำเติมหรือดูถูกผู้ที่กำลังประสบปัญหาหรือความทุกข์ยาก

หมวดหมู่ ฆ.

ฆ่าควายอย่าเสียดายพริก หมายถึง: เมื่อจะทำอะไรให้สำเร็จ ควรทำให้เด็ดขาด อย่าลังเลหรือตระหนี่ในสิ่งที่จำเป็น
ฆ่าช้างเอางา หมายถึง: การทำลายของใหญ่เพื่อให้ได้ของเล็กน้อยซึ่งไม่คุ้มค่ากัน
ฆ้องกลองไม่ดีย่อมตีไม่ดัง หมายถึง: คนที่นิสัยหรือสันดานไม่ดีช่วยเหลือเกื้อกูลอย่างไรก็ไม่สามารถทำให้ดีขึ้นได้
ฆ้องดีถ้าไม่ตีก็ไม่ดัง หมายถึง: ผู้ที่มีคุณความดีความสามารถในตัวนั้นถ้าไม่มีใครยกย่องชมเชยก็จะไม่มีใครเห็นความดีความสามารถนั้น

หมวดหมู่ จ.

จับแมวแจวเรือ จับเสือไถนา หมายถึง: ทำสิ่งที่เป็นไปไม่ได้, การใช้คนไม่เหมาะสมกับความสามารถ
จอดเรือไม่ดูท่า ขี่ม้าไม่ดูทาง หมายถึง: การทำอะไรทีไม่ระมัดระวังหรือพิจารณาให้รอบคอบเสียก่อน ซึ่งอาจจะเกิดการเสียหายหรือผิดพลาดขึ้นมาได้
เจ้าไม่มีศาล สมภารไม่มีวัด หมายถึง: คนที่ไม่มีหลักแหล่ง ไม่มีที่พึ่งพิงที่มั่นคงหรือสถานที่พึ่งพิงแน่นอน
เจ้าวัดไม่ดี หลวงชีสกปรก หมายถึง: ผู้นำไม่ดี ลูกน้องหรือคนใต้บังคับบัญชาก็เสียตามไปด้วย

หมวดหมู่ ช.

ชักน้ำเข้าลึก ชักศึกเข้าบ้าน หมายถึง: การนำปัญหาหรือภัยอันตรายเข้ามาสู่ตนเองหรือบ้าน, ครอบครัวโดยรู้เท่าไม่ถึงการณ์ หรือขาดการไตร่ตรอง
ชายสามโบสถ์ หญิงสามผัว หมายถึง: ผู้ชายสามารถปรับตัวและเริ่มต้นใหม่ได้ไม่ว่าอยู่ที่ไหน แต่ผู้หญิงหากพลาดพลั้งไปแล้ว มักกลับคืนสู่สถานะเดิมได้ยาก
ชายข้าวเปลือก หญิงข้าวสาร หมายถึง: ชายนั้นเปรียบเสมือนข้าวเปลือกตกไปที่ไหนก็สามารถเจริญงอกงามได้ แต่หญิงกลับเป็นเพียงข้าวสารที่ไม่อาจงอกงามบนพื้นดินได้อีก
ชาดไม่ดีสีก็ไม่แดง ชาดจะดีไม่ทาสีก็แดง หมายถึง: นิสัยแท้จริงปิดไม่มิด คนดีไม่ต้องเสแสร้ง คนไม่ดีแสร้งอย่างไรก็เห็นตัวตน
ชาติคางคก ยางหัวไม่ตกไม่รู้จักสำนึก หมายถึง: คนที่อวดดีชอบกระทำนอกลู่นอกทาง เมื่อถูกทักท้วงก็ไม่เชื่อฟัง เขาเลยปล่อยให้ลองทำเพื่อจะให้รู้สึกตัว
ช้า ๆ ได้พร้าเล่มงาม หมายถึง: การค่อย ๆ คิดค่อย ๆ ทำด้วยความรอบคอบ จะได้ผลดีและสำเร็จผลในที่สุด
ช้าเป็นการ นานเป็นคุณ หมายถึง: การค่อยคิดค่อยทำย่อมดีกว่าด่วนตัดสินใจทำ
ช้างตายทั้งตัว เอาใบบัวมาปิด หมายถึง: เรื่องที่ใหญ่หรือความผิดร้ายแรง ไม่อาจปกปิดหรือปฏิเสธได้ แม้จะพยายามปิดบังอย่างไร คนก็ย่อมล่วงรู้ในที่สุด
ช้างสารงูเห่า ข้าเก่าเมียรัก หมายถึง: สิ่งที่ไม่น่าไว้วางใจ ซึ่งอาจนำภัยมาสู่ชีวิตตนได้
ชี้นกเป็นนก ชี้ไม้เป็นไม้ หมายถึง: การคล้อยตามผู้ที่มีอำนาจมากกว่า โดยที่ทำเพราะกลัวหรือต้องการประจบ ไม่ได้ทำตามเพราะมีความคิด ความเห็น หรือความต้องการที่จะทำในสิ่งนั้น

หมวดหมู่ ซ.

ซื่อกินไม่หมด คดกินไม่นาน หมายถึง: ความซื่อสัตย์ทำให้มีชีวิตที่ดีไปตลอด ส่วนคนโกงจะอยู่ไม่ยืด
ซื้อควายหน้านา ซื้อผ้าหน้าตรุษ หมายถึง: การซื้อของไม่คำนึงถึงกาลเวลา ย่อมได้ของแพง, หรือการทำอะไรไม่เหมาะกับกาลเวลา ย่อมได้รับความเดือดร้อน

หมวดหมู่ ด.

ดักลอบหมั่นกู้ เจ้าชู้หมั่นเกี้ยว หมายถึง: การทำสิ่งใดให้สำเร็จ ต้องใช้ความพยายามต่อเนื่องและความสม่ำเสมอ
ได้ดีเพราะปาก ได้ยากเพราะคำ หมายถึง: การให้คิดก่อนพูด รู้ว่าอะไรควรพูด อะไรไม่ควรพูด
ดีชั่วอยู่ที่ตัวทำ สูงต่ำอยู่ที่ทำตัว หมายถึง: ใครทำอย่างไรไว้ ก็จะได้อย่างนั้น ผลทุกอย่างย่อมมาจากเหตุเสมอ ทำดีก็ได้ดี ทำชั่วก็ได้ชั่ว
ดีชั่วรู้หมด แต่อดไม่ได้ หมายถึง: รู้ว่าความดีเป็นสิ่งดีแต่ก็ไม่ทำ รู้ว่าความชั่วเป็นสิ่งไม่ดีแต่ก็ยังไปทำ

หมวดหมู่ ต.

ตกน้ำไม่ไหล ตกไฟไม่ไหม้ ความหมาย: ผู้ที่ตกอยู่ในที่คับขันอย่างไรก็ไม่เป็นอันตราย
ตบหัวกลางศาลา ขอขมาที่บ้าน ความหมาย: ผู้ที่ยอมรับผิดที่ไม่สมกับความผิดที่ทำไว้
ต่อหน้ามะพลับ ลับหลังตะโก ความหมาย: ผู้ที่ต่อหน้าทำเป็นดี แต่พอลับหลังก็นินทาหรือหาทางทำร้าย
ตักน้ำใส่กะโหลก ชะโงกดูเงา ความหมาย: การรู้จักฐานะของตนเองและเจียมตัว ไม่ทำตัวสูงส่งหรือทะเยอทะยานเกินกว่าที่ควร
ตาต่อตา ฟันต่อฟัน หมายถึง: การตอบโต้หรือเอาคืนอย่างเท่าเทียมกันแบบตาต่อตา ฟันต่อฟัน ไม่ยอมอ่อนข้อให้กัน
ตาดีได้ ตาร้ายเสีย หมายถึง: ถ้าโชคดีก็ได้ ถ้าโชคร้ายก็เสีย
ต่อความยาว สาวความยืด ความหมาย: การพูดกันไปพูดกันมาให้มากเรื่องเกินสมควร
ตนเป็นที่พึ่งแห่งตน ความหมาย: การกระทำการใด ๆ ที่ต้องเริ่มพยายามด้วยตนเองก่อน โดยไม่ขอความช่วยเหลือจากผู้อื่น

หมวดหมู่ ถ.

ถี่ลอดตาช้าง ห่างลอดตาเล็น ความหมาย: ละเอียดกับเรื่องใหญ่ ๆ แต่กลับมองข้ามเรื่องเล็กน้อยที่สำคัญ
ถลำร่องชักง่าย ถลำกายชักยาก ความหมาย: เมื่อก้าวพลาดหรือลงมือทำผิดไปแล้ว การแก้ไขหรือถอยกลับมาเป็นเรื่องยาก

หมวดหมู่ ท.

ทำนาออมกล้า ทำปลาออมเกลือ ความหมาย: ทำสิ่งใดก็ตามต้องเก็บสะสมไว้เพื่อใช้ในอนาคต
ทำดีได้ดี ทำชั่วได้ชั่ว ความหมาย: การกระทำของคน ไม่ว่าจะดีหรือชั่ว ย่อมได้รับผลลัพธ์ตามที่ทำไว้
ทำบุญร่วมชาติ ตักบาตรร่วมขัน หมายถึง:
ทรัพย์ในดิน สินในน้ำ ความหมาย: ทรัพยากรธรรมชาติที่มีคุณค่าทั้งบนบกและในน้ำ
ทองแท้ย่อมไม่กลัวไฟ ความหมาย: คนดีหรือสิ่งที่มีคุณภาพย่อมไม่กลัวการทดสอบหรือวิจารณ์
ทางเตียนเวียนลงนรก ทางรกวกขึ้นสวรรค์ ความหมาย: ทางที่ง่ายอาจพาไปสู่สิ่งไม่ดี ส่วนทางที่ยากอาจนำไปสู่สิ่งดี

หมวดหมู่ น.

นกยูงมีแววที่หาง ความหมาย: คนที่มีคุณค่าและความงามจะฉายแววออกมาเอง
นกน้อยทำรังแต่พอตัว ความหมาย: ทำสิ่งใดให้เหมาะสมกับฐานะและกำลังของตนเอง
นอนสูงให้นอนคว่ำ นอนต่ำให้นอนหงาย ความหมาย: ปรับตัวตามสถานการณ์ให้เหมาะสมกับสิ่งที่เป็นอยู่
น้ำพึ่งเรือ เสือพึ่งป่า ความหมาย: ต้องพึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกัน
น้ำนิ่งไหลลึก ความหมาย: คนที่ดูเงียบ ๆ แต่มีความคิดซับซ้อนหรือร้ายลึก
น้ำน้อยแพ้ไฟ หมายถึง: น้อยย่อมแพ้มาก
น้ำลึกหยั่งได้ น้ำใจหยั่งยาก ความหมาย: สิ่งต่าง ๆ ที่ลึกและยากเข้าใจเท่ากับใจคน
น้ำมาปลากินมด น้ำลดมดกินปลา ความหมาย: ผลัดกันได้เปรียบและเสียเปรียบไปตามสถานการณ์
น้ำร้อนปลาเป็น น้ำเย็นปลาตาย ความหมาย: การพูดตรง ๆ ถึงแม้จะรุนแรงแต่ก็แก้ปัญหาได้ การพูดอ้อมอาจทำให้เกิดปัญหา
น้ำเชี่ยวอย่าขวางเรือ ความหมาย: อย่าขัดขวางหรือท้าทายสิ่งที่กำลังเกิดขึ้นอย่างรุนแรง
ในน้ำมีปลา ในนามีข้าว ความหมาย: ความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากรในแผ่นดิน

หมวดหมู่ บ.

บัวไม่ให้ช้ำ น้ำไม่ให้ขุ่น ความหมาย: ทำสิ่งใดให้สุภาพ ไม่ให้กระทบกระเทือนหรือทำให้ใครเสียใจ
บุญทำกรรมแต่ง ความหมาย: ทุกสิ่งที่เกิดขึ้นในชีวิตล้วนมาจากผลของบุญและกรรมที่ทำไว้

หมวดหมู่ ป.

ปลาใหญ่กินปลาเล็ก ความหมาย: ผู้ที่มีอำนาจหรือกำลังมากกว่ามักเอาเปรียบหรือกดขี่คนที่อ่อนแอกว่า
ปลาหมอตายเพราะปาก หม่ายถึง:
ปากคนยาวกว่าปากกา ความหมาย: คำพูดหรือคำติฉินนินทาของคนมักกระจายไปได้มากและรุนแรงกว่าคำที่เขียน
ปล่อยเสือเข้าป่า ปล่อยปลาลงน้ำ ความหมาย: ปล่อยคนหรือสิ่งที่เคยสร้างปัญหาให้หลุดไปโดยที่ยังไม่แก้ไข
ปากเป็นเอก เลขเป็นโท หนังสือเป็นตรี ชั่วดีเป็นตรา หมายถึง การพูดมีความสำคัญเป็นอันดับแรก การคำนวณหรือคณิตศาสตร์มีความสำคัญรองลงมา หนังสือและการอ่านเรียนรู้ตามมาเป็นอันดับสาม ส่วนความประพฤติชั่วดีจะเป็นสิ่งที่คนจดจำและเป็นตราประทับในตัวบุคคล
ปากปราศรัย ใจเชือดคอ ความหมาย: พูดดีแต่ในใจคิดร้ายหรือมีเจตนาทำร้าย
ไปไหนมา สามวาสองศอก ความหมาย: ทักทายแบบเล่น ๆ เมื่อเจอกันโดยไม่ต้องการคำตอบจริงจัง
ไปวัดไปวาได้ ความหมาย: พอดูดีหรือพอใช้ได้ สามารถเข้าสังคมได้
ไปตายเอาดาบหน้า ความหมาย: ไปเผชิญปัญหาหรือแก้ปัญหาเฉพาะหน้าในอนาคตโดยไม่รู้แนวทางล่วงหน้า
ไปตายเอาดาบหน้า ความหมาย: ไปเผชิญปัญหาหรือแก้ปัญหาเฉพาะหน้าในอนาคตโดยไม่รู้แนวทางล่วงหน้า

หมวดหมู่ ผ.

ผีเรือนไม่ดี ผีป่าก็พลอย ความหมาย: ถ้าภายในครอบครัวหรือองค์กรไม่ดี เรื่องภายนอกก็จะยิ่งแย่ตามไปด้วย
ผู้ชายเป็นช้างเท้าหน้า ผู้หญิงเป็นช้างเท้าหลัง ความหมาย: ผู้ชายมีหน้าที่นำและเป็นผู้นำครอบครัว ส่วนผู้หญิงมีหน้าที่สนับสนุนหรือช่วยเหลืออยู่เบื้องหลัง
แผ่นดินไม่ไร้เท่าใบพุทรา ความหมาย: โลกนี้ยังมีคนดีอยู่มาก แม้ว่าจะดูเหมือนหายาก

หมวดหมู่ ฝ.

ฝนตกอย่าเชื่อดาว ความหมาย: อย่าไว้ใจสิ่งที่ดูเหมือนดีหรือสวยงามภายนอกเมื่อสถานการณ์ไม่เอื้ออำนวย
ใฝ่ร้อนจะนอนเย็น ใฝ่เย็นจะดิ้นตาย ความหมาย: คนที่ขยันและทำงานหนักจะมีชีวิตที่สบายในภายหลัง แต่คนที่ขี้เกียจจะต้องพบกับความลำบากในอนาคต

หมวดหมู่ พ.

พกหินดีกว่าพกนุ่น ความหมาย: เลือกที่จะเป็นคนแข็งแกร่งและหนักแน่นดีกว่าอ่อนแอ
พูดไปสองไพเบี้ย นิ่งเสียตำลึงทอง ความหมาย: พูดไปก็ไม่มีค่าเท่ากับการนิ่งไว้ ซึ่งจะดีกว่าในบางสถานการณ์
พูดดีเป็นศรีแก่ตัว พูดชั่วพาตัวเสียหาย ความหมาย: การพูดดีทำให้เกิดประโยชน์ แต่การพูดไม่ดีอาจทำให้เกิดผลเสีย
พลั้งปากเสียศีล พลั้งตีนตกต้นไม้ ความหมาย: พลาดในการพูดทำให้เสียหาย พลาดในการกระทำก็เกิดผลเสีย
เพื่อนกินหาง่าย เพื่อนตายหายาก ความหมาย: เพื่อนที่คบกันเพราะผลประโยชน์หาง่าย แต่เพื่อนแท้ที่ยอมช่วยเหลือกันในยามลำบากหายาก
แพ้เป็นพระ ชนะเป็นมาร ความหมาย: ยอมแพ้จะทำให้ดูมีคุณธรรม แต่ถ้าชนะโดยไม่ดีจะดูเหมือนไม่มีคุณธรรม

หมวดหมู่ ฟ.

ฟังไม่ได้ศัพท์ จับไปกระเดียด หมายถึง: กังวลทุกข์ร้อนหรือหวาดกลัวในเรื่องที่ยังไม่เกิดขึ้น

หมวดหมู่ ม.

มองต่ำเราเหลือ มองเหนือเราขาด หมายถึง: การมองคนที่มีน้อยกว่าเรา ทำให้เรารู้สึกพอใจในสิ่งที่มี แต่ถ้ามองคนที่มีมากกว่าเรา จะทำให้รู้สึกขาดและไม่เพียงพอ
มะพร้าวตื่นดก ยาจกตื่นมี ความหมาย: คนที่ไม่คุ้นเคยกับสิ่งดี ๆ พอได้มาก็หลงระเริงหรือดีใจเกินเหตุ
มือใครยาวสาวเอาสาวเอา ความหมาย: ใครมีโอกาสหรือสามารถทำสิ่งใดได้ก่อนก็ควรรีบทำ
ไม่ดูตาม้าตาเรือ ความหมาย: ทำอะไรโดยไม่คิดหรือไม่ระวังให้ดี
ไม่รู้จักหัวนอนปลายตีน ความหมาย: ไม่รู้จักต้นสายปลายเหตุของคนหรือเรื่องราวนั้น ๆ
ไม่เห็นน้ำตัดกระบอก ไม่เห็นกระรอกโก่งหน้าไม้ ความหมาย: อย่าทำสิ่งใดก่อนเวลาอันควร
ไม่มีมูลฝอยหมาไม่ขี้ ความหมาย: เหตุการณ์หรือปัญหาย่อมมีที่มา ไม่มีสิ่งใดเกิดขึ้นโดยไม่มีสาเหตุ
ไม่ได้ด้วยเล่ห์ต้องเอาด้วยกล ไม่ได้ด้วยมนต์ต้องเอาด้วยคาถา ความหมาย: หากไม่ได้ด้วยวิธีง่าย ๆ ก็ต้องหาวิธีที่ซับซ้อนหรือแยบยลมากขึ้น
ไม่รู้จักเสือเอาเรือเข้ามาจอด ไม่รู้จักมอดเอาไม้เข้ามาขวาง ความหมาย: ทำอะไรโดยไม่รู้จักสถานการณ์หรือคนที่เกี่ยวข้อง ทำให้เกิดความเสียหาย
ไม่มีมิตรแท้และศัตรูที่ถาวร หมายถึง: เมื่อเสียผลประโยชน์เสียการนำ จากมิตรก็กลายเป็นศัตรูได้ และเมื่อได้ประโยชน์ ศัตรูก็กลายเป็นมิตรได้
ไม้อ่อนดัดง่าย ไม้แก่ดัดยาก ความหมาย: คนที่ยังเด็กหรือยังอ่อนประสบการณ์สามารถสอนหรือเปลี่ยนแปลงได้ง่าย แต่เมื่อโตขึ้นจะยากต่อการปรับปรุง
ไม้ร่มนกจับ ไม้ล้มเงาหาย ความหมาย: คนที่มีอำนาจหรือบารมีจะมีคนแวดล้อม แต่เมื่อหมดอำนาจก็จะถูกทอดทิ้ง
มีสลึงพึงบรรจบให้ครบบาท ความหมาย: แม้มีน้อยก็ต้องเก็บสะสมไว้เพื่อให้ได้ครบถ้วน
แมวไม่อยู่หนูละเลิง ความหมาย: เมื่อผู้ที่มีอำนาจหรือผู้คุมไม่อยู่ คนที่อยู่เบื้องล่างมักทำสิ่งที่ไม่เหมาะสม
แม่สื่อแม่ชัก ไม่ได้เจ้าตัว เอาวัวพันหลัก หมายถึง: หญิงที่ไปติดต่อระหว่างชายหญิง แต่ไม่สำเร็จในที่สุดก็ตกเป็นภรรยาของชายนั้นแทน
ฟ้าไม่กระเทือนสันหลัง หมายถึง: อํานาจเบื้องบนหรือผู้ปกครองยังไม่ลงโทษทัณฑ์ ใช้ในสํานวนว่า ถ้าฟ้าไม่กระเทือนสันหลังก็ยังไม่รู้สึก. มักใช้เปรียบเทียบกับคนที่ดื้อด้าน หัวรั้น ต้องโดนลงโทษก่อนถึงจะสำนึกได้

หมวดหมู่ ย.

ยามรักน้ำต้มผักก็ว่าหวาน ยามชังน้ำตาลยังว่าขม หมายถึง: เมื่อยามรักกันอะไรก็ดีไปหมด แต่เมื่อหมดรักแล้วอะไรที่ว่าดี ก็กลายเป็นไม่ดีได้

หมวดหมู่ ร.

รกคนดีกว่ารกหญ้า ความหมาย: การมีคนอยู่เยอะดีกว่ามีพื้นที่รกร้างไร้คน เพราะคนสามารถสร้างประโยชน์ได้
รวมกันเราอยู่ แยกหมู่เราตาย หมายถึง: การรวมตัวกัน มีความสามัคคีกัน จะทำให้อยู่รอดและเข้มแข็ง แต่ถ้าแตกแยกกัน ต่างคนต่างอยู่ ก็จะอ่อนแอและล่มสลายได้
รักยาวให้บั่น รักสั้นให้ต่อ ความหมาย: หากอยากให้ความสัมพันธ์ยืนยาว ต้องตัดปัญหาหรือสิ่งที่เป็นอุปสรรค แต่ถ้าอยากให้ความสัมพันธ์จบลงเร็วก็ต้องรักษาและต่อเติมความเข้าใจ
รักวัวให้ผูก รักลูกให้ตี ความหมาย: หากรักและหวังดีต่อคนใกล้ตัวต้องคอยดูแลและตักเตือนอย่างเหมาะสม
รู้ไว้ใช่ว่า ใส่บ่าแบกหาม ความหมาย: การมีความรู้ย่อมไม่เสียหาย แม้ไม่ได้ใช้ก็เป็นประโยชน์ในภายหลัง
รู้หลบเป็นปีก รู้หลีกเป็นหาง หมายถึง: คนที่รู้จักเอาตัวรอดและเข้าใจสถานการณ์ มีชั้นเชิงและไหวพริบในการวางตัว
รู้รักษาตัวรอด เป็นยอดดี หมายถึง:
เรียนผูกต้องเรียนแก้ ความหมาย: เมื่อทำสิ่งใดก็ควรรู้วิธีแก้ปัญหาหรือวิธีจัดการกับผลที่ตามมา
เรือล่มในหนอง ทองจะไปไหน ความหมาย: เมื่อมีการสูญเสียภายในครอบครัวหรือกลุ่มเดียวกัน ทรัพย์สินหรือสิ่งของก็ยังคงอยู่ในที่ของตัวเอง
เรือล่มเมื่อจอด ตาบอดเมื่อแก่ หมายถึง: เคราะห์กรรมหรือความโชคร้ายนั้นอาจเกิดขึ้นได้เมื่อใกล้จะถึงจุดหมายหรือเมื่อแก่ตัวลง เหมือนเรือที่แล่นมาดีๆ แต่กลับมาล่มตอนจอด หรือคนที่ตาดีมาตลอดแต่กลับต้องมาตาบอดตอนแก่
ระยะทางพิสูจน์ม้า กาลเวลาพิสูจน์คน หมายถึง:

หมวดหมู่ ล.

ลางเนื้อชอบลางยา ความหมาย: แต่ละคนมีความชอบหรือความเหมาะสมที่แตกต่างกัน
ลูกไม้หล่นไม่ไกลต้น ความหมาย: ลูกมักมีลักษณะนิสัยหรือความสามารถคล้ายกับพ่อแม่
เลือดข้นกว่าน้ำ ความหมาย: ความสัมพันธ์ในครอบครัวหรือเครือญาติมีความผูกพันและแน่นแฟ้นมากกว่าคนอื่น
ล้มเจ็ดครั้ง ลุกขึ้นแปดครั้ง หมายถึง:
โลภมากลาภหาย ความหมาย: คนที่โลภมากเกินไป มักเสียสิ่งที่ควรได้ไป

หมวดหมู่ ว.

วัวเห็นแก่หญ้า ขี้ข้าเห็นแก่กิน ความหมาย: คนที่ทำสิ่งใดเพื่อผลประโยชน์ของตนเองโดยไม่คำนึงถึงความถูกต้อง
วัวไม่กินหญ้าอย่าข่มเขา ความหมาย: อย่าบังคับหรือฝืนใจคนอื่นให้ทำสิ่งที่เขาไม่ต้องการหรือไม่เต็มใจทำ
เวรสนองเวร กรรมสนองกรรม ความหมาย: ใช้กับคนที่ทำสิ่งไม่ดี แล้วผลลัพธ์ของการกระทำนั้นย้อนกลับมาทำให้เขาเดือดร้อน
ไว้ใจทาง วางใจคน จะจนใจเอง หมายถึง: การไว้วางใจมากเกินไปโดยไม่ตรวจสอบหรือกำกับดูแล อาจนำไปสู่ความเสียหายหรือปัญหา

หมวดหมู่ ส.

สวรรค์อยู่ในอก นรกอยู่ในใจ ความหมาย: ความสุขหรือความทุกข์ขึ้นอยู่กับจิตใจและความคิดของเราเอง
สิบปากว่าไม่เท่าตาเห็น ความหมาย: การฟังจากคำบอกเล่าหลาย ๆ ครั้ง ไม่เท่ากับการได้เห็นด้วยตาตัวเอง
สิบรู้ไม่เท่าชำนาญ ความหมาย: แม้จะรู้มากเพียงใด แต่ก็ไม่เท่ากับการฝึกฝนจนชำนาญ
สิบคนเข้าไม่เท่าหนึ่งคนออก ความหมาย: แม้คนใหม่จะเข้ามามากแค่ไหน แต่ยังไม่เก่งเท่าคนเก่าที่ออกไป
สิบเบี้ยใกล้มือ หมายถึง:
สี่ตีนยังรู้พลาด นักปราชญ์ยังรู้พลั้ง ความหมาย: แม้แต่ผู้ที่มีความสามารถมาก ก็ยังมีความผิดพลาดได้
สันดอนขุดง่าย สันดานขุดยาก ความหมาย: นิสัยใจคอที่ติดตัวมานานเป็นสิ่งที่แก้ไขยาก
สำเนียงส่อภาษา กิริยาส่อสกุล ความหมาย: คำพูดและกิริยามารยาทแสดงให้เห็นถึงการอบรมและพื้นฐานของคน
เสร็จนาฆ่าโคถึก เสร็จศึกฆ่าขุนพล ความหมาย: พอเสร็จสิ้นภารกิจ ก็ทำร้ายบุคคลสำคัญที่เคยช่วยเหลืองานของตน หรือผู้มีส่วนสำคัญถูกกำจัดออกเมื่อหมดผลประโยชน์
เสือสองตัวอยู่ถ้ำเดียวกันไม่ได้ หมายถึง:

หมวดหมู่ ห.

หนามยอกเอาหนามบ่ง ความหมาย: ใช้สิ่งที่เป็นปัญหามาแก้ปัญหา หรือใช้วิธีที่ตรงกันข้ามในการแก้ไข
หวานเป็นลม ขมเป็นยา ความหมาย: คำพูดหรือสิ่งที่หวานหูมักไม่มีประโยชน์ แต่คำพูดหรือสิ่งที่ขมขื่นมักให้ผลดีหรือเป็นประโยชน์
หยิกเล็บเจ็บเนื้อ ความหมาย: เมื่อทำสิ่งใดต่อผู้อื่น ย่อมส่งผลกระทบมาถึงตนเองด้วย
หักด้ามพร้าด้วยเข่า ความหมาย: ทำสิ่งใดอย่างหักหาญหรือฝืนเกินไป อาจไม่เป็นผลดี
หว่านพืชต้องหวังผล ความหมาย: การทำสิ่งใดก็ตามต้องมีความหวังหรือคาดหวังผลลัพธ์
หว่านพืชเช่นใด ย่อมได้ผลเช่นนั้น ความหมาย: สื่อถึงการที่คนทำสิ่งใดไว้ จะได้รับผลตอบแทนตามสิ่งที่ทำไป
ให้ทุกข์แก่ท่าน ทุกข์นั้นถึงตัว ความหมาย: ทำให้ผู้อื่นเดือดร้อน ความเดือดร้อนนั้นจะย้อนกลับมาหาตนเอง

หมวดหมู่ อ.

อดเปรี้ยวไว้กินหวาน ความหมาย: อดทนรอคอยสิ่งที่ดีกว่าในภายหลัง แทนที่จะรีบเร่งเอาสิ่งที่น้อยกว่า
เอาใจเขามาใส่ใจเรา ความหมาย: คิดถึงความรู้สึกของผู้อื่น โดยเปรียบเทียบกับความรู้สึกของตัวเราเอง