สุภาษิตไทย

หมวดหมู่ ก.

กงเกวียนกำเกวียน หมายถึง: ทำอะไรไว้ย่อมได้รับผลนั้นกลับมา ทุกการกระทำย่อมย้อนกลับมาหาตนเองเสมอ
กล้านักมักบิ่น หมายถึง: คนที่มีความกล้ามากเกินไป หรือมักทำสิ่งต่างๆ โดยไม่คำนึงถึงความเสี่ยง อาจได้รับความเสียหายหรือความเดือดร้อนในภายหลัง
กินบนเรือนขี้บนหลังคา หมายถึง: การทำความชั่วหรือทรยศต่อผู้ที่เคยช่วยเหลือ หรือทำสิ่งไม่ดีต่อผู้อื่นในขณะที่ตัวเองได้รับประโยชน์จากเขา
กินข้าวร้อนนอนตื่นสาย หมายถึง: อยู่อย่างสะดวกสบายไม่ลำบาก อยู่ไปเฉย ๆ นอนตื่นสายไม่ทำอะไรก็มีอยู่มีกินมีใช้ เปรียบคนที่มีข้าวร้อน ๆ กินทุกวัน คนที่นอนตื่นสายได้ทุกวัน อะไรมันจะสบายแบบนี้ไม่มีแล้ว
กว่าถั่วจะสุกงาก็ไหม้ หมายถึง: กว่าจะได้ผลดังประสงค์ ก็ต้องเสียอย่างใดอย่างหนึ่งไป ดุจเอาถั่วกับงามาคั่วพร้อมกัน กว่าจะคั่วจนถั่วสุก งาก็จะไหม้หมดไปก่อน
เกลียดตัวกินไข่ เกลียดปลาไหลกินน้ำแกง หมายถึง: คนที่แสดงออกว่ารังเกียจหรือไม่ชอบบางสิ่งบางอย่าง แต่กลับยังยินดีที่จะได้รับประโยชน์จากสิ่งที่เกี่ยวข้องหรือเกิดขึ้นจากสิ่งนั้น สะท้อนถึงความย้อนแย้งในความคิดและการกระทำ
แกงจืดจึงรู้คุณเกลือ หมายถึง: การที่เราจะเห็นบุคคลใด มีคุณค่า หรือสิ่งของใดมีประโยชน์ ต่อเมื่อเราขาดบุคคลนั้นหรือ สิ่งของนั้น หรืออยู่ในความเดือดร้อน
ไก่งามเพราะขน คนงามเพราะแต่ง หมายถึง: ความสวยงามเกิดขึ้นได้จากการปรุงแต่ง การที่คนดูดีและมีบุคลิกภาพที่น่าประทับใจได้ด้วยการแต่งกายและดูแลตัวเองให้เหมาะสม เช่นเดียวกับไก่ที่จะสวยก็ต้องมีขนสวยงาม
ไก่ดีตีหล้า ๆ ไก่ขี้ข้าตีเอา ๆ หมายถึง: คนที่มีความสามารถจะลงมือทำในจังหวะที่เหมาะสม แต่คนไร้ความสามารถจะทำอย่างไม่ระมัดระวัง
ไก่เห็นตีนงู งูเห็นนมไก่ หมายถึง: ต่างฝ่ายต่างรู้ความลับหรือข้อเสียของกันและกัน
ไก่ได้พลอย หมายถึง: การได้รับสิ่งที่มีคุณค่าหรือประโยชน์ แต่ไม่รู้จักใช้ให้เกิดคุณค่า หรือไม่เข้าใจถึงความสำคัญของสิ่งนั้น เปรียบเหมือนไก่ที่ได้พลอยแต่ไม่รู้จักคุณค่าของมัน จึงไม่สามารถนำมาใช้ประโยชน์ได้
ใกล้น้ำรู้ปลา ใกล้ป่ารู้นก หมายถึง: การที่คนเราอยู่ใกล้ชิดกัน ย่อมทำให้รู้จักนิสัยใจคอและพฤติกรรมของกันและกันได้ดี เช่นเดียวกับการอยู่ใกล้น้ำจึงรู้ว่ามีปลาชนิดใด หรืออยู่ใกล้ป่าจึงรู้ถึงพฤติกรรมของนก
การกินการอยู่ใครไม่สู้พ่อ การพายการถ่อพ่อไม่สู้ใคร หมายถึง: คนไม่เอาการเอางาน กินเสร็จแล้วก็นอน
กรรมใดใครก่อ กรรมนั้นตามสนอง หมายถึง: การกระทำทุกอย่างของเราจะส่งผลตอบสนองกลับมาหาเราในภายหลัง ไม่ว่าจะเป็นการกระทำที่ดีหรือไม่ดี
กำขี้ดีกว่ากำตด หมายถึง: การเลือกสิ่งที่ถึงแม้จะมีค่าหรือประโยชน์น้อย แต่ก็ยังดีกว่าไม่ได้อะไรเลย เปรียบเสมือนการมีกำขี้ที่ถึงจะไม่ดีนักแต่ก็ยังมีอะไรอยู่บ้าง ดีกว่ากำตดที่ไม่มีอะไรเลย
กลับหน้ามือเป็นหลังมือ หมายถึง: การเปลี่ยนแปลงอย่างสิ้นเชิงหรือเปลี่ยนไปในทิศทางตรงกันข้าม โดยมักใช้ในบริบทที่แสดงถึงการเปลี่ยนแปลงแบบพลิกผัน ไม่ว่าจะในด้านพฤติกรรม ความคิด สถานการณ์ หรือผลลัพธ์
กลืนไม่เข้าคายไม่ออก หมายถึง: การตกอยู่ในสถานการณ์ที่ลำบากใจหรืออึดอัดใจ ไม่สามารถตัดสินใจได้ว่าจะทำอย่างไรต่อไป เปรียบเหมือนการกินอาหารที่กลืนก็ลำบาก และคายออกก็ไม่ได้
โกรธคือโง่ โมโหคือบ้า หมายถึง: คนที่มีอารมณ์โกรธและโมโหจนไม่สามารถควบคุมสติและอารมณ์ได้

หมวดหมู่ ข.

ของหายตะพายบาป หมายถึง: การสูญเสียทรัพย์สินหรือของสำคัญ แล้วกลับกล่าวหาผู้อื่นโดยไม่มีหลักฐานที่แน่ชัด
ของกินแมวอย่าเอาไว้ใกล้ฝา ของกินหมาอย่าเอาไว้ต่ำ หมายถึง: การจัดวางข้าวของให้เป็นระเบียบต้องพิจารณาว่า ควรเอาไว้ตรงไหนจึงจะเหมาะสม ของที่มีค่าหรอืมีราคาควรระมัดระวังเก็บไว้ให้มิดชิด อย่าวางให้เป็นเครื่องล่อใจขโมย
ขุนนางใช่พ่อแม่ หินแง่ใช่ตายาย หมายถึง: การไม่ควรไว้วางใจใครง่าย ๆ หากบุคคลนั้นไม่ใช่คนในครอบครัวที่แท้จริง เช่น พ่อ แม่ หรือปู่ย่าตายาย เพราะคนอื่นอาจไม่ได้มีความหวังดีหรือผูกพันกับเราจริง ๆ
เข้าเถื่อนอย่าลืมพร้า หมายถึง: ให้มีความรอบคอบและไม่ประมาทในทุกสถานการณ์ เช่นเดียวกับการเข้าป่าทึบที่เต็มไปด้วยอุปสรรคและความเสี่ยง
เขียนด้วยมือลบด้วยเท้า หมายถึง: คนที่เคยทำดีจนได้รับความเชื่อถือและไว้วางใจจากผู้อื่น แต่กลับทำสิ่งไม่ดีในภายหลังจนลบล้างความดีที่เคยสร้างไว้
ข้าพึ่งเจ้า บ่าวพึ่งนาย หมายถึง: คนที่มีฐานะหรือสถานะต่างกัน แต่พึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกัน
ข้างนอกสุกใส ข้างในเป็นโพรง หมายถึง: สิ่งที่ดูดีหรือสวยงามจากภายนอก แต่ภายในกลับไม่มีคุณค่า เต็มไปด้วยข้อบกพร่อง หรือไร้แก่นสาร
ข้างในไฟคลอก ข้างนอกวันทา หมายถึง: การเก็บความโกรธ ความไม่พอใจ หรือความคับแค้นไว้ภายใน โดยไม่แสดงออกให้ผู้อื่นรับรู้ และยังคงแสดงท่าทีที่สุภาพหรือเป็นมิตรต่อภายนอก
แข่งเรือแข่งพายแข่งได้ แข่งบุญแข่งวาสนาแข่งไม่ได้ หมายถึง: การรู้จักประมาณความสามารถของตนไม่อาจเอื้อมเกินตัว หรืออย่าไปแข่งขันบุญวาสนาบารมีกับผู้อื่น เพราะบุญวาสนาหรือบารมีของแต่ละคนมีไม่เท่ากัน
ขัดฝาแตะเกิดผล ขัดคอคนเกิดโทษ หมายถึง: การพูดขัดแย้งหรือขัดขวางคนอื่นอยู่เสมอจะทำให้เกิดผลเสีย
ขิงก็ราข่าก็แรง หมายถึง: คนที่ต่างก็จัดจ้านพอ ๆ กัน, ต่างก็มีอารมณ์ร้อนพอ ๆ กัน, ต่างไม่ยอมลดละกัน
ข้าสองเจ้า บ่าวสองนาย หมายถึง: รับใช้ทั้งสองฝ่าย ทำให้ไม่มีความซื่อสัตย์

หมวดหมู่ ค.

คบคนให้ดูหน้า ซื้อผ้าให้ดูเนื้อ ความหมาย: การเลือกคบคนควรพิจารณาให้ดีเช่นเดียวกับการเลือกซื้อผ้า ต้องดูให้ละเอียดถี่ถ้วน
คบคนพาลพาลพาไปหาผิด คบบัณฑิตบัณฑิตพาไปหาผล ความหมาย: การคบคนไม่ดีจะนำพาไปสู่ความเดือดร้อน ส่วนการคบคนดีมีความรู้จะนำพาไปสู่ความสำเร็จ
คบคนจรนอนหมอนหมิ่น ความหมาย: การคบหาสมาคมกับคนที่ไม่มีที่อยู่เป็นหลักแหล่งอาจนำความเดือดร้อนมาสู่ตนเอง
คบเด็กสร้างบ้าน คบหัวล้านสร้างเมือง ความหมาย: การทำงานเล็กๆ ควรให้คนที่มีประสบการณ์น้อยทำ ส่วนงานใหญ่ควรให้ผู้ที่มีประสบการณ์สูงเป็นผู้ดำเนินการ
คบคนให้ดูหน้า ซื้อผ้าให้ดูเนื้อ: หมายถึงการทำอะไรต้องพิจารณาให้รอบคอบ อย่าใจร้อนหรือรีบร้อนตัดสินใจ
คนดีเห็นนาน คนพาลเห็นเร็ว ความหมาย: คุณความดีของคนดีอาจต้องใช้เวลานานจึงจะเห็นผล ส่วนความไม่ดีของคนพาลมักจะเห็นได้ง่ายและเร็ว
คนรักเท่าผืนหนัง คนชังเท่าผืนเสื่อ ความหมาย: คนที่รักเรามีน้อยเหมือนขนาดของผืนหนัง ส่วนคนที่เกลียดชังเรามีมากเหมือนขนาดของผืนเสื่อ
ความรู้ท่วมหัว เอาตัวไม่รอด ความหมาย: มีความรู้มากแต่ไม่สามารถนำมาประยุกต์ใช้ให้เกิดประโยชน์กับชีวิตได้
ความลับไม่มีในโลก หมายถึง: ไม่มีเรื่องใดที่สามารถถูกปกปิดหรือซ่อนไว้ได้ตลอดไป
คนล้มอย่าข้าม ไม้ล้มจึงข้าม ความหมาย: ไม่ควรซ้ำเติมหรือดูถูกผู้ที่กำลังประสบปัญหาหรือความทุกข์ยาก
คำพูดเป็นนาย การกระทำเป็นทาส: สื่อถึงการพูดสิ่งหนึ่ง แต่การกระทำไม่ตรงกับคำพูด

หมวดหมู่ ฆ.

ฆ้องกลองไม่ดีย่อมตีไม่ดัง ความหมาย: คนที่ไม่มีความสามารถ แม้พยายามก็ไม่โดดเด่น
ฆ้องดีถ้าไม่ตีก็ไม่ดัง ความหมาย: คนที่มีความสามารถแต่ถ้าไม่ได้รับโอกาสหรือไม่แสดงออก ก็จะไม่มีใครรู้

หมวดหมู่ จ.

จงดูเยี่ยงกา แต่อย่าเอาอย่างกา ความหมาย: ให้มองเป็นตัวอย่างแต่ไม่ควรเลียนแบบในสิ่งที่ไม่ดี
จอดเรือไม่ดูท่า ขี่ม้าไม่ดูทาง ความหมาย: ทำสิ่งใดโดยไม่ระมัดระวังหรือไม่คิดหน้าคิดหลัง
ใจซื่อมือสะอาด ความหมาย: ซื่อสัตย์สุจริต ไม่คิดคดโกงใคร
ใจร้อนเป็นไฟ ใจเย็นเป็นน้ำ หมายถึง: การเตือนให้ระงับความโกรธและใช้ความใจเย็นในการแก้ปัญหาเพื่อให้เกิดผลลัพธ์ที่ดีกว่า
โจรปล้นสิบครั้ง ไม่เท่าไฟไหม้ครั้งเดียว ความหมาย: การสูญเสียทรัพย์สินจากไฟไหม้หนักกว่าโดนปล้นหลายครั้ง
เจ้าไม่มีศาล สมภารไม่มีวัด ความหมาย: คนที่ไม่มีที่อยู่หรือสถานที่พึ่งพิงแน่นอน
เจ้าวัดไม่ดี หลวงชีสกปรก ความหมาย: ผู้นำไม่ดี ลูกน้องหรือคนใต้บังคับบัญชาก็เสียตามไปด้วย

หมวดหมู่ ช.

ชายสามโบสถ์ หญิงสามผัว ความหมาย: คนที่เปลี่ยนคู่ครองหรือคู่ชีวิตหลายครั้ง
ชายข้าวเปลือกหญิงข้าวสาร ความหมาย: ผู้ชายเปรียบเสมือนข้าวเปลือกที่พร้อมปลูก ผู้หญิงเปรียบเสมือนข้าวสารที่พร้อมบริโภค
ชาดจะดีไม่ทาสีก็แดง ความหมาย: คนที่มีดีอยู่แล้ว ไม่ต้องประดับประดาให้มากมาย
ชาติหมาอดกินขี้ไม่ได้ ความหมาย: คนที่มีสันดานไม่ดี แม้พยายามแก้ไขก็กลับมาทำเหมือนเดิม
ชาติเสือต้องไว้ลาย ชาติชายต้องไว้ชื่อ ความหมาย: คนที่มีความสามารถหรือเก่งกาจต้องรักษาชื่อเสียงและเกียรติยศ
ชาติเสือจับเนื้อกินเอง ความหมาย: คนเก่งหรือกล้าหาญย่อมหากินด้วยตนเอง ไม่พึ่งพาผู้อื่น
ชาติคางคก ยางหัวไม่ตกก็ไม่รู้สึก ความหมาย: คนที่ไม่รู้สึกตัวหรือไม่สำนึกผิดจนกว่าจะเผชิญปัญหาหนัก
ช้าๆ ได้พร้าเล่มงาม ความหมาย: ค่อย ๆ ทำด้วยความรอบคอบ จะได้ผลดีในที่สุด
ช้าเป็นการ นานเป็นคุณ ความหมาย: ทำสิ่งใดด้วยความอดทนและรอบคอบจะได้ผลดี
ช้างตายทั้งตัว เอาใบบัวมาปิด ความหมาย: เรื่องที่ใหญ่หรือชัดเจนไม่สามารถปกปิดได้
ช้างสารงูเห่า ข้าเก่าเมียรัก ความหมาย: สิ่งที่ต้องระวังที่สุดคือศัตรูที่ใกล้ตัวหรือคนที่เราไว้ใจ
ช้างเผือกเกิดในป่า ความหมาย: คนดีหรือสิ่งมีค่าที่ไม่ได้อยู่ในที่ที่สมควรหรือถูกค้นพบ
เข้าชามเย็นชาม หมายถึง: คนที่ทำงานไปวัน ๆ ไม่กระตือรือร้น ไม่คิดจะพัฒนาอะไรต่อยอด มาทำงานเช้าตอนเย็นกลับ หมดวันไปเสียเปล่า ๆ

หมวดหมู่ ซ.

ซื่อกินไม่หมด คดกินไม่นาน ความหมาย: ความซื่อสัตย์ทำให้มีชีวิตที่ดีไปตลอด ส่วนคนโกงจะอยู่ไม่ยืด
ซื้อควายหน้านา ซื้อผ้าหน้าตรุษ ความหมาย: ซื้อของในช่วงที่มีความต้องการสูง ทำให้ได้ของแพง

หมวดหมู่ ฒ.

เฒ่าชราในตาทารก ความหมาย: ผู้สูงวัยที่มีความไร้เดียงสาหรือมีจิตใจเหมือนเด็ก และยังเจ้าชู้อีกด้วย

หมวดหมู่ ด.

ดูช้างให้ดูหาง ดูนางให้ดูแม่ ความหมาย: จะเลือกคบใครให้ดูต้นตระกูลหรือผู้ให้การอบรม
เดินตามหลังผู้ใหญ่หมาไม่กัด ความหมาย: ทำตามคำแนะนำของผู้ใหญ่จะปลอดภัย
เดือนหกให้หว่านกล้า เดือนห้าให้แต่งไถ ความหมาย: ทำสิ่งใดให้เหมาะกับเวลาและฤดูกาล
ได้ดีเพราะปาก ได้ยากเพราะคำ ความหมาย: พูดดีมีวาจาสุภาพจะส่งเสริมให้เจริญก้าวหน้า แต่ถ้าพูดไม่ดีจะทำให้เกิดปัญหา

หมวดหมู่ ต.

ตบหัวกลางศาลา ขอขมาที่บ้าน ความหมาย: ทำให้ผู้อื่นอับอายต่อหน้าสาธารณะแล้วขอโทษแบบเงียบ ๆ ภายหลัง
ตักน้ำใส่กะโหลก ชะโงกดูเงา ความหมาย: ให้พิจารณาตนเองก่อนที่จะตำหนิหรือว่ากล่าวผู้อื่น
ตำน้ำพริกละลายแม่น้ำ ความหมาย: ลงทุนไปมากแต่ไม่ได้ผลกลับมา หรือทำสิ่งที่สูญเปล่า
ตัวเป็นขี้ข้า อย่าให้ผ้าเหม็นสาบ ความหมาย: ถึงจะเป็นคนต่ำต้อยก็ต้องรักษาศักดิ์ศรีและเกียรติของตนเอง
ตัดไฟแต่ต้นลม ความหมาย: แก้ปัญหาที่ต้นเหตุเพื่อไม่ให้ลุกลาม
ตีเหล็กเมื่อแดง กินแกงเมื่อร้อน ความหมาย: ทำสิ่งใดในเวลาที่เหมาะสมเพื่อให้เกิดผลดี
ตื่นสายให้สร้างสวนมะพร้าว ตื่นเช้าให้สร้างสวนยาง ความหมาย: ทำสิ่งใดต้องเลือกเวลาที่เหมาะสมเพื่อให้ได้ผลผลิตดีที่สุด
ต่อความยาว สาวความยืด ความหมาย: ยืดเยื้อเรื่องที่ควรจบไปแล้ว
ตนเป็นที่พึ่งแห่งตน ความหมาย: เราต้องพึ่งพาตนเองก่อนเป็นหลัก
ตบมือข้างเดียวไม่ดัง ความหมาย: เรื่องราวหรือปัญหาย่อมเกิดจากสองฝ่ายเสมอ

หมวดหมู่ ถ.

ถี่ลอดตาช้าง ห่างลอดตาเล็น ความหมาย: ละเอียดกับเรื่องใหญ่ ๆ แต่กลับมองข้ามเรื่องเล็กน้อยที่สำคัญ
ถลำร่องชักง่าย ถลำกายชักยาก ความหมาย: เมื่อก้าวพลาดหรือลงมือทำผิดไปแล้ว การแก้ไขหรือถอยกลับมาเป็นเรื่องยาก

หมวดหมู่ ท.

ทำนาออมกล้า ทำปลาออมเกลือ ความหมาย: ทำสิ่งใดก็ตามต้องเก็บสะสมไว้เพื่อใช้ในอนาคต
ทำดีได้ดี ทำชั่วได้ชั่ว ความหมาย: การกระทำของคน ไม่ว่าจะดีหรือชั่ว ย่อมได้รับผลลัพธ์ตามที่ทำไว้
ทรัพย์ในดิน สินในน้ำ ความหมาย: ทรัพยากรธรรมชาติที่มีคุณค่าทั้งบนบกและในน้ำ
ทองแท้ย่อมไม่กลัวไฟ ความหมาย: คนดีหรือสิ่งที่มีคุณภาพย่อมไม่กลัวการทดสอบหรือวิจารณ์

หมวดหมู่ น.

นกยูงมีแววที่หาง ความหมาย: คนที่มีคุณค่าและความงามจะฉายแววออกมาเอง
นกน้อยทำรังแต่พอตัว ความหมาย: ทำสิ่งใดให้เหมาะสมกับฐานะและกำลังของตนเอง
นอนสูงให้นอนคว่ำ นอนต่ำให้นอนหงาย ความหมาย: ปรับตัวตามสถานการณ์ให้เหมาะสมกับสิ่งที่เป็นอยู่
น้ำพึ่งเรือ เสือพึ่งป่า ความหมาย: ต้องพึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกัน
น้ำนิ่งไหลลึก ความหมาย: คนที่ดูเงียบ ๆ แต่มีความคิดซับซ้อนหรือร้ายลึก
น้ำลึกหยั่งได้ น้ำใจหยั่งยาก ความหมาย: สิ่งต่าง ๆ ที่ลึกและยากเข้าใจเท่ากับใจคน
น้ำมาปลากินมด น้ำลดมดกินปลา ความหมาย: ผลัดกันได้เปรียบและเสียเปรียบไปตามสถานการณ์
น้ำร้อนปลาเป็น น้ำเย็นปลาตาย ความหมาย: การพูดตรง ๆ ถึงแม้จะรุนแรงแต่ก็แก้ปัญหาได้ การพูดอ้อมอาจทำให้เกิดปัญหา
น้ำเชี่ยวอย่าขวางเรือ ความหมาย: อย่าขัดขวางหรือท้าทายสิ่งที่กำลังเกิดขึ้นอย่างรุนแรง
ในน้ำมีปลา ในนามีข้าว ความหมาย: ความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากรในแผ่นดิน

หมวดหมู่ บ.

บัวไม่ให้ช้ำ น้ำไม่ให้ขุ่น ความหมาย: ทำสิ่งใดให้สุภาพ ไม่ให้กระทบกระเทือนหรือทำให้ใครเสียใจ
บุญทำกรรมแต่ง ความหมาย: ทุกสิ่งที่เกิดขึ้นในชีวิตล้วนมาจากผลของบุญและกรรมที่ทำไว้

หมวดหมู่ ป.

ปลาใหญ่กินปลาเล็ก ความหมาย: ผู้ที่มีอำนาจหรือกำลังมากกว่ามักเอาเปรียบหรือกดขี่คนที่อ่อนแอกว่า
ปลูกเรือนตามใจผู้อยู่ ผูกอู่ตามใจผู้นอน ความหมาย: ทำสิ่งใดให้เหมาะสมตามความต้องการหรือความพอใจของผู้ที่เกี่ยวข้อง
ปากคนยาวกว่าปากกา ความหมาย: คำพูดหรือคำติฉินนินทาของคนมักกระจายไปได้มากและรุนแรงกว่าคำที่เขียน
ปูนอย่าขาดเต้าข้าวอย่าขาดโอ่ง ความหมาย: สิ่งที่จำเป็นในชีวิตไม่ควรขาด เพราะเป็นปัจจัยสำคัญในการดำรงชีวิต
เป็นเรืออย่าทิ้งท่า เป็นเสืออย่าทิ้งป่าใหญ่ ความหมาย: อย่าทิ้งถิ่นฐานหรือที่อยู่ที่เหมาะสมกับตนเอง

หมวดหมู่ ผ.

ผีเรือนไม่ดี ผีป่าก็พลอย ความหมาย: ถ้าภายในครอบครัวหรือองค์กรไม่ดี เรื่องภายนอกก็จะยิ่งแย่ตามไปด้วย
ผู้ชายเป็นช้างเท้าหน้า ผู้หญิงเป็นช้างเท้าหลัง ความหมาย: ผู้ชายมีหน้าที่นำและเป็นผู้นำครอบครัว ส่วนผู้หญิงมีหน้าที่สนับสนุนหรือช่วยเหลืออยู่เบื้องหลัง
แผ่นดินไม่ไร้เท่าใบพุทรา ความหมาย: โลกนี้ยังมีคนดีอยู่มาก แม้ว่าจะดูเหมือนหายาก

หมวดหมู่ ฝ.

ฝนตกอย่าเชื่อดาว ความหมาย: อย่าไว้ใจสิ่งที่ดูเหมือนดีหรือสวยงามภายนอกเมื่อสถานการณ์ไม่เอื้ออำนวย
ใฝ่ร้อนจะนอนเย็น ใฝ่เย็นจะดิ้นตาย ความหมาย: คนที่ขยันและทำงานหนักจะมีชีวิตที่สบายในภายหลัง แต่คนที่ขี้เกียจจะต้องพบกับความลำบากในอนาคต

หมวดหมู่ พ.

พกหินดีกว่าพกนุ่น ความหมาย: เลือกที่จะเป็นคนแข็งแกร่งและหนักแน่นดีกว่าอ่อนแอ
พูดไปสองไพเบี้ย นิ่งเสียตำลึงทอง ความหมาย: พูดไปก็ไม่มีค่าเท่ากับการนิ่งไว้ ซึ่งจะดีกว่าในบางสถานการณ์
พูดดีเป็นศรีแก่ตัว พูดชั่วพาตัวเสียหาย ความหมาย: การพูดดีทำให้เกิดประโยชน์ แต่การพูดไม่ดีอาจทำให้เกิดผลเสีย
พลั้งปากเสียศีล พลั้งตีนตกต้นไม้ ความหมาย: พลาดในการพูดทำให้เสียหาย พลาดในการกระทำก็เกิดผลเสีย
เพื่อนกินหาง่าย เพื่อนตายหายาก ความหมาย: เพื่อนที่คบกันเพราะผลประโยชน์หาง่าย แต่เพื่อนแท้ที่ยอมช่วยเหลือกันในยามลำบากหายาก
แพ้เป็นพระ ชนะเป็นมาร ความหมาย: ยอมแพ้จะทำให้ดูมีคุณธรรม แต่ถ้าชนะโดยไม่ดีจะดูเหมือนไม่มีคุณธรรม

หมวดหมู่ ม.

มองต่ำเราเหลือ มองเหนือเราขาด หมายถึง: การมองคนที่มีน้อยกว่าเรา ทำให้เรารู้สึกพอใจในสิ่งที่มี แต่ถ้ามองคนที่มีมากกว่าเรา จะทำให้รู้สึกขาดและไม่เพียงพอ
มะพร้าวตื่นดก ยาจกตื่นมี ความหมาย: คนที่ไม่คุ้นเคยกับสิ่งดี ๆ พอได้มาก็หลงระเริงหรือดีใจเกินเหตุ
มือใครยาวสาวเอาสาวเอา ความหมาย: ใครมีโอกาสหรือสามารถทำสิ่งใดได้ก่อนก็ควรรีบทำ
ไม่ดูตาม้าตาเรือ ความหมาย: ทำอะไรโดยไม่คิดหรือไม่ระวังให้ดี
ไม่รู้จักหัวนอนปลายตีน ความหมาย: ไม่รู้จักต้นสายปลายเหตุของคนหรือเรื่องราวนั้น ๆ
ไม่เห็นน้ำตัดกระบอก ไม่เห็นกระรอกโก่งหน้าไม้ ความหมาย: อย่าทำสิ่งใดก่อนเวลาอันควร
ไม่มีมูลฝอยหมาไม่ขี้ ความหมาย: เหตุการณ์หรือปัญหาย่อมมีที่มา ไม่มีสิ่งใดเกิดขึ้นโดยไม่มีสาเหตุ
ไม่ได้ด้วยเล่ห์ต้องเอาด้วยกล ไม่ได้ด้วยมนต์ต้องเอาด้วยคาถา ความหมาย: หากไม่ได้ด้วยวิธีง่าย ๆ ก็ต้องหาวิธีที่ซับซ้อนหรือแยบยลมากขึ้น
ไม่รู้จักเสือเอาเรือเข้ามาจอด ไม่รู้จักมอดเอาไม้เข้ามาขวาง ความหมาย: ทำอะไรโดยไม่รู้จักสถานการณ์หรือคนที่เกี่ยวข้อง ทำให้เกิดความเสียหาย
ไม่มีมิตรแท้และศัตรูที่ถาวร หมายถึง: เมื่อเสียผลประโยชน์เสียการนำ จากมิตรก็กลายเป็นศัตรูได้ และเมื่อได้ประโยชน์ ศัตรูก็กลายเป็นมิตรได้
ไม้อ่อนดัดง่าย ไม้แก่ดัดยาก ความหมาย: คนที่ยังเด็กหรือยังอ่อนประสบการณ์สามารถสอนหรือเปลี่ยนแปลงได้ง่าย แต่เมื่อโตขึ้นจะยากต่อการปรับปรุง
ไม้ร่มนกจับ ไม้ล้มเงาหาย ความหมาย: คนที่มีอำนาจหรือบารมีจะมีคนแวดล้อม แต่เมื่อหมดอำนาจก็จะถูกทอดทิ้ง
มีสลึงพึงบรรจบให้ครบบาท ความหมาย: แม้มีน้อยก็ต้องเก็บสะสมไว้เพื่อให้ได้ครบถ้วน
เมื่อพีเนื้อหอม เมื่อผอมเนื้อเหม็น ความหมาย: เมื่อมีฐานะหรืออำนาจ คนมักชื่นชม แต่เมื่อขาดฐานะหรืออำนาจ คนมักไม่สนใจ
แมวไม่อยู่หนูละเลิง ความหมาย: เมื่อผู้ที่มีอำนาจหรือผู้คุมไม่อยู่ คนที่อยู่เบื้องล่างมักทำสิ่งที่ไม่เหมาะสม

หมวดหมู่ ย.

ยามรักน้ำต้มผักก็ว่าหวาน ยามชังน้ำตาลยังว่าขม หมายถึง: เมื่อยามรักกันอะไรก็ดีไปหมด แต่เมื่อหมดรักแล้วอะไรที่ว่าดี ก็กลายเป็นไม่ดีได้

หมวดหมู่ ร.

รกคนดีกว่ารกหญ้า ความหมาย: การมีคนอยู่เยอะดีกว่ามีพื้นที่รกร้างไร้คน เพราะคนสามารถสร้างประโยชน์ได้
รักยาวให้บั่น รักสั้นให้ต่อ ความหมาย: หากอยากให้ความสัมพันธ์ยืนยาว ต้องตัดปัญหาหรือสิ่งที่เป็นอุปสรรค แต่ถ้าอยากให้ความสัมพันธ์จบลงเร็วก็ต้องรักษาและต่อเติมความเข้าใจ
รักวัวให้ผูก รักลูกให้ตี ความหมาย: หากรักและหวังดีต่อคนใกล้ตัวต้องคอยดูแลและตักเตือนอย่างเหมาะสม
รู้ไว้ใช่ว่า ใส่บ่าแบกหาม ความหมาย: การมีความรู้ย่อมไม่เสียหาย แม้ไม่ได้ใช้ก็เป็นประโยชน์ในภายหลัง
รู้หลบเป็นปีก รู้หลีกเป็นหาง หมายถึง: คนที่รู้จักเอาตัวรอดและเข้าใจสถานการณ์ มีชั้นเชิงและไหวพริบในการวางตัว
เรียนผูกต้องเรียนแก้ ความหมาย: เมื่อทำสิ่งใดก็ควรรู้วิธีแก้ปัญหาหรือวิธีจัดการกับผลที่ตามมา
เรือล่มในหนอง ทองจะไปไหน ความหมาย: เมื่อมีการสูญเสียภายในครอบครัวหรือกลุ่มเดียวกัน ทรัพย์สินหรือสิ่งของก็ยังคงอยู่ในที่ของตัวเอง

หมวดหมู่ ล.

ลางเนื้อชอบลางยา ความหมาย: แต่ละคนมีความชอบหรือความเหมาะสมที่แตกต่างกัน
ลูกไม้หล่นไม่ไกลต้น ความหมาย: ลูกมักมีลักษณะนิสัยหรือความสามารถคล้ายกับพ่อแม่
เลือดข้นกว่าน้ำ ความหมาย: ความสัมพันธ์ในครอบครัวหรือเครือญาติมีความผูกพันและแน่นแฟ้นมากกว่าคนอื่น
โลภมากลาภหาย ความหมาย: คนที่โลภมากเกินไป มักเสียสิ่งที่ควรได้ไป

หมวดหมู่ ว.

วัวเห็นแก่หญ้า ขี้ข้าเห็นแก่กิน ความหมาย: คนที่ทำสิ่งใดเพื่อผลประโยชน์ของตนเองโดยไม่คำนึงถึงความถูกต้อง
วัวไม่กินหญ้าอย่าข่มเขา ความหมาย: อย่าบังคับหรือฝืนใจคนอื่นให้ทำสิ่งที่เขาไม่ต้องการหรือไม่เต็มใจทำ
เวรสนองเวร กรรมสนองกรรม ความหมาย: ใช้กับคนที่ทำสิ่งไม่ดี แล้วผลลัพธ์ของการกระทำนั้นย้อนกลับมาทำให้เขาเดือดร้อน
ไว้ใจทาง วางใจคน จะจนใจเอง หมายถึง: การไว้วางใจมากเกินไปโดยไม่ตรวจสอบหรือกำกับดูแล อาจนำไปสู่ความเสียหายหรือปัญหา

หมวดหมู่ ส.

สวรรค์อยู่ในอก นรกอยู่ในใจ ความหมาย: ความสุขหรือความทุกข์ขึ้นอยู่กับจิตใจและความคิดของเราเอง
สิบปากว่าไม่เท่าตาเห็น ความหมาย: การฟังจากคำบอกเล่าหลาย ๆ ครั้ง ไม่เท่ากับการได้เห็นด้วยตาตัวเอง
สิบรู้ไม่เท่าชำนาญ ความหมาย: แม้จะรู้มากเพียงใด แต่ก็ไม่เท่ากับการฝึกฝนจนชำนาญ
สิบคนเข้าไม่เท่าหนึ่งคนออก ความหมาย: แม้คนใหม่จะเข้ามามากแค่ไหน แต่ยังไม่เก่งเท่าคนเก่าที่ออกไป
สี่ตีนยังรู้พลาด นักปราชญ์ยังรู้พลั้ง ความหมาย: แม้แต่ผู้ที่มีความสามารถมาก ก็ยังมีความผิดพลาดได้
สันดอนขุดง่าย สันดานขุดยาก ความหมาย: นิสัยใจคอที่ติดตัวมานานเป็นสิ่งที่แก้ไขยาก
สำเนียงส่อภาษา กิริยาส่อสกุล ความหมาย: คำพูดและกิริยามารยาทแสดงให้เห็นถึงการอบรมและพื้นฐานของคน
เสร็จนาฆ่าโคถึก เสร็จศึกฆ่าขุนพล ความหมาย: พอเสร็จสิ้นภารกิจ ก็ทำร้ายบุคคลสำคัญที่เคยช่วยเหลืองานของตน หรือผู้มีส่วนสำคัญถูกกำจัดออกเมื่อหมดผลประโยชน์
เสือสองตัวอยู่ถ้ำเดียวกันไม่ได้ หมายถึง:

หมวดหมู่ ห.

หนามยอกเอาหนามบ่ง ความหมาย: ใช้สิ่งที่เป็นปัญหามาแก้ปัญหา หรือใช้วิธีที่ตรงกันข้ามในการแก้ไข
หวานเป็นลม ขมเป็นยา ความหมาย: คำพูดหรือสิ่งที่หวานหูมักไม่มีประโยชน์ แต่คำพูดหรือสิ่งที่ขมขื่นมักให้ผลดีหรือเป็นประโยชน์
หยิกเล็บเจ็บเนื้อ ความหมาย: เมื่อทำสิ่งใดต่อผู้อื่น ย่อมส่งผลกระทบมาถึงตนเองด้วย
หักด้ามพร้าด้วยเข่า ความหมาย: ทำสิ่งใดอย่างหักหาญหรือฝืนเกินไป อาจไม่เป็นผลดี
หว่านพืชต้องหวังผล ความหมาย: การทำสิ่งใดก็ตามต้องมีความหวังหรือคาดหวังผลลัพธ์
หว่านพืชเช่นใด ย่อมได้ผลเช่นนั้น ความหมาย: สื่อถึงการที่คนทำสิ่งใดไว้ จะได้รับผลตอบแทนตามสิ่งที่ทำไป
ให้ทุกข์แก่ท่าน ทุกข์นั้นถึงตัว ความหมาย: ทำให้ผู้อื่นเดือดร้อน ความเดือดร้อนนั้นจะย้อนกลับมาหาตนเอง

หมวดหมู่ อ.

อดเปรี้ยวไว้กินหวาน ความหมาย: อดทนรอคอยสิ่งที่ดีกว่าในภายหลัง แทนที่จะรีบเร่งเอาสิ่งที่น้อยกว่า
เอาใจเขามาใส่ใจเรา ความหมาย: คิดถึงความรู้สึกของผู้อื่น โดยเปรียบเทียบกับความรู้สึกของตัวเราเอง