สำนวนไทยหมวดหมู่ น. นกเขาไม่ขัน
นกเขาไม่ขัน หมายถึง
สำนวน “นกเขาไม่ขัน” หมายถึง ผู้ชายที่ไม่สามารถปฏิบัติกิจทางเพศได้ มีภาวะหย่อนสมรรถภาพทางเพศ อวัยวะเพศชายไม่สามารถแข็งตัวได้เต็มที่ หรือแข็งตัวได้ไม่นานพอ
เปรียบเสมือนนกเขาตัวผู้ที่ปกติจะต้อง “ขัน” (คือส่งเสียงร้อง) เพื่อเรียกคู่หรือแสดงความเป็นเจ้าของอาณาเขต เมื่อนกเขาไม่ร้อง (ไม่ขัน) ก็เปรียบเสมือนการไม่แสดงสัญญาณของความเป็นชาย หรือการไม่สามารถทำหน้าที่ตามธรรมชาติของการสืบพันธุ์ได้ กล่าวคือ “ภาวะหย่อนสมรรถภาพทางเพศชาย” นั่นเอง
ที่มาของสำนวน
มาจากกาพฤติกรรมตามธรรมชาติของนกเขา ซึ่งเป็นนกที่ผูกพันกับวิถีชีวิตของคนไทยมาตั้งแต่โบราณ ในทางธรรมชาติ “การขัน” คือเสียงร้องที่นกเขาตัวผู้จะเปล่งออกมาเพื่อแสดงออกถึง ความแข็งแรง ความสมบูรณ์ และความพร้อมในการเกี้ยวพาราสี ตัวเมียหรือประกาศอาณาเขตของตนเอง เสียงขันจึงเป็นเสมือนสัญญาณยืนยันถึง ความเป็นชายที่สมบูรณ์ ของนกเขาตัวนั้น ๆ แต่เมื่อใดที่นกเขาตัวผู้ ไม่ส่งเสียงร้อง (ไม่ขัน) ก็ย่อมหมายถึงความผิดปกติบางอย่าง เช่น กำลังป่วย ไม่สมบูรณ์ หรือไม่พร้อมที่จะทำหน้าที่ตามธรรมชาติ
คนโบราณจึงนำภาพการไม่แสดงสัญญาณความเป็นชายที่สมบูรณ์นี้มาเปรียบเทียบกับผู้ชาย โดยใช้เป็นสำนวนที่กล่าวถึงภาวะหย่อนสมรรถภาพทางเพศ หรือการไม่สามารถปฏิบัติกิจทางเพศได้ตามปกติ ถือเป็นการเปรียบเปรยที่เข้าใจง่าย สุภาพ และใช้สัญลักษณ์ทางธรรมชาติเข้ามาแทนความเป็นชายที่สมบูรณ์
ตัวอย่างการใช้สำนวน
- หมอวินิจฉัยว่าปัญหาที่เขานอนไม่หลับและอ่อนเพลียเรื้อรัง อาจเป็นเพราะความเครียดสะสมจนส่งผลให้นกเขาไม่ขันด้วย
- คุณปู่ของเขาลองกินยาสมุนไพรตำรับเก่าแล้วอาการก็ดีขึ้นมาก เพราะก่อนหน้านี้เขามีปัญหานกเขาไม่ขันมานานหลายปี
- ตั้งแต่นายคนนี้เจอคู่แข่งใหม่เข้า ตลาดเดิมของเขาก็ไม่คึกคักเหมือนก่อน ดูเหมือนว่าความสามารถที่เคยโดดเด่นก็เริ่มจะนกเขาไม่ขัน สียแล้ว (เป็นการใช้ในเชิงเปรียบเปรยที่ห่างออกไปจากความหมายดั้งเดิม)
- ปัญหาครอบครัวทำให้วิชิตเครียดจนเกินไป แม้จะอายุยังไม่มาก แต่อาการนกเขาไม่ขันก็เริ่มมาเยือนแล้ว
- ทีมของเราเคยแพ้คู่แข่งทีมนี้มาหลายปีจนแทบจะนกเขาไม่ขัน แต่ปีนี้เรากลับมาชนะได้แล้ว (เป็นการใช้เชิงอุปมาถึงการไร้เรี่ยวแรงหรือพ่ายแพ้ซ้ำ ๆ)