สำนวนไทยหมวดหมู่ ค. คางคกขึ้นวอ
คางคกขึ้นวอ หมายถึง
สำนวน “คางคกขึ้นวอ” หมายถึง คนที่มีฐานะต่ำต้อย แต่เมื่อได้ดิบได้ดีแล้วมักแสดงกิริยาอวดดี ลำพองใจ หรือหลงตัวเองจนลืมฐานะเดิมของตน เปรียบเสมือนคางคกที่เป็นสัตว์ธรรมดา แต่ขึ้นไปอยู่บนวอซึ่งเป็นสิ่งที่สูงส่งและไม่เหมาะกับตน กล่าวคือ “คนที่มีฐานะตํ่าต้อย พอได้ดิบได้ดีก็มักแสดงกิริยาอวดดีลืมตัว” นั่นเอง
ที่มาของสำนวน
มาจากการเปรียบเทียบกับสัตว์อย่างคางคก ซึ่งเป็นสัตว์พื้นดินธรรมดา มีลักษณะไม่น่าดู เมื่อนำขึ้นไปอยู่บนวอ ซึ่งเป็นยานพาหนะที่ใช้ในพิธีการสำคัญหรือสำหรับผู้มีฐานะสูงส่ง คางคกจึงดูไม่เหมาะสมกับสถานที่หรือสถานะนั้น
วอ คือ ยานที่มีลักษณะเป็นรูปเรือนไทยหลังคาทรงจั่ว สำหรับเจ้านาย หรือข้าราชการฝ่ายในนั่ง มีคานรับอยู่ข้างใต้คู่หนึ่ง ใช้คนหาม 4 คน 6 คน หรือ 8 คน, เรียกรถยนต์ที่มีวอสำหรับเชิญศพตั้งอยู่บนกระบะรถว่า รถวอ
ลักษณะประจำของคางคกมักจะเชิดหัวชูคางเวลาที่เกิดอะไรขึ้นกับมัน โดยมีเรื่องเล่าว่า
คางคกตัวหนึ่งได้ตามเสด็จพระราชาโดยพระองค์ทรงเมตตาให้นั่งบน วอพระที่นั่งด้วย ครั้นเมื่อคางคกกลับมายังหมู่บ้านของตน คางคกก็ยังเชิดหัวชูคอทำท่าเหมือนยังนั่งอยู่บนวอของพระราชา….
สำนวนนี้สะท้อนถึงพฤติกรรมของคนที่มีฐานะต่ำต้อยหรือไม่ได้อยู่ในตำแหน่งที่สูงส่ง แต่เมื่อได้รับโอกาสดีหรือได้ตำแหน่งที่เหนือกว่าฐานะเดิม กลับแสดงความลำพองใจหรืออวดดีจนลืมตัว ทำให้ดูไม่เหมาะสมกับสถานะใหม่ของตน เช่นเดียวกับคางคกที่ขึ้นวอแล้วดูขัดกับความเป็นจริงของตัวมันเอง
ตัวอย่างการใช้สำนวน
- นายดำเคยเป็นพนักงานธรรมดา แต่พอได้เลื่อนตำแหน่งเป็นหัวหน้า กลับพูดจาอวดดีและไม่สนใจเพื่อนร่วมงาน เพื่อน ๆ จึงพูดว่า “ดำเป็นเหมือนคางคกขึ้นวอ ลืมฐานะเดิมของตัวเอง” (แสดงถึงการลำพองใจหลังได้เลื่อนตำแหน่ง)
- สมศรีเคยเป็นคนธรรมดา แต่พอแต่งงานกับคนรวย กลับแสดงกิริยาโอ้อวดว่าเหนือกว่าคนอื่น เพื่อนบ้านพูดว่า “สมศรีนี่แหละ คางคกขึ้นวอชัด ๆ” (เปรียบถึงการอวดดีหลังได้ดีในชีวิต)
- เมื่อเด็กนักเรียนที่เคยขี้เกียจสอบได้คะแนนดีครั้งหนึ่ง กลับพูดจาดูถูกเพื่อนที่ได้คะแนนน้อยกว่า ครูจึงเตือนว่า “อย่าทำตัวเหมือนคางคกขึ้นวอ จำไว้ว่าความถ่อมตนสำคัญกว่า” (เตือนเรื่องการลำพองใจ)
- พนักงานคนหนึ่งเคยทำงานหนักเพื่อประสบความสำเร็จ แต่เมื่อได้รางวัลใหญ่ กลับดูถูกคนที่ยังไม่ได้รับรางวัล หัวหน้าจึงตำหนิว่า “อย่าทำตัวเป็นคางคกขึ้นวอ ความสำเร็จต้องมาพร้อมกับความนอบน้อม” (เตือนให้ระวังพฤติกรรมลืมตัว)
- นายแดงเคยลำบากมาก่อน แต่พอถูกลอตเตอรี่รางวัลใหญ่ กลับพูดจาดูถูกคนอื่นว่าไม่มีความสามารถ คนรอบข้างจึงวิจารณ์ว่า “แดงทำตัวเหมือนคางคกขึ้นวอ ไม่เหมือนเดิมเลย” (เปรียบถึงการลืมตัวหลังประสบความสำเร็จ)
สำนวนที่ความหมายคล้ายกัน
- กิ้งก่าได้ทอง หมายถึง: คนที่ได้ลาภยศแล้วทะนงตนลืมฐานะเดิม
- วัวลืมตีน หมายถึง: คนที่ได้ดีแล้วลืมกำพืดตน คนที่ฐานะดีแล้วลืมตัว คนที่เมื่อก่อนเคยยากจน แต่ต่อมามีฐานะดีขึ้น และลืมฐานะลืมตัวตนที่เคยเป็นมา