สำนวนหมวดหมู่ ข. ขมิ้นกับปูน
ขมิ้นกับปูน หมายถึง
สำนวน “ขมิ้นกับปูน” หมายถึง คนหรือสิ่งที่ไม่ถูกกัน หรือไม่สามารถอยู่ร่วมกันได้ มักทะเลาะวิวาทกัน เพราะมักจะมีความแตกต่างหรือขัดแย้งกันอย่างรุนแรง จนไม่สามารถทนหรือเข้ากันได้ในระยะยาว และมักทำให้เกิดปัญหาหรือวิวาทกันอยู่เสมอ กล่าวคือ “คนที่ไม่ถูกกันชอบวิวาทกันอยู่เสมอเมื่ออยู่ใกล้กัน” นั่นเอง
สำนวนนี้ถูกใช้เพื่อบรรยายถึงความสัมพันธ์ที่ไม่ดี เช่น คู่รักที่ทะเลาะกันบ่อย ๆ หรือเพื่อนร่วมงานที่ไม่สามารถทำงานด้วยกันได้
ที่มาของสำนวนนี้
มาจากหมาก ที่ผลมีรสฝาด ใช้เคี้ยวกินกับปูน พลู ซึ่งรวมเรียกว่า กินหมาก โดยในสมัยก่อนคนไทยนิยมกินหมาก วิธีการกินหมากนั้นคือใช้ปูนแดงบ้ายบนใบพลู ม้วนจีบเป็นรูปยาว ๆ แล้วเคี้ยวกับหมาก อาจเคี้ยวยาจืดหรือยาฉุนและเครื่องหอมอื่น ๆ เช่น กานพลู พิมเสน ร่วมไปด้วย เมื่อเคี้ยวแล้วจะมีน้ำลายออกมาปนกับหมากพลูเป็นน้ำหมากสีแดงซึ่งผู้กินหมากจะบ้วนทิ้ง ปูนแดงนี้ทำจากหินปูนหรือเปลือกหอยเผาให้ไหม้เป็นผง มีสีขาว เมื่อนำปูนขาวนี้มาผสมกับน้ำขมิ้นซึ่งมีสีเหลือง จะเกิดปฏิกิริยาทำให้ปูนเปลี่ยนสีเป็นสีแดงทันที ขมิ้นกับปูนที่มีปฏิกิริยากันเช่นนี้ คนโบราณถือว่าเป็นสิ่งที่ขัดแย้งกัน จึงนำมาเปรียบกับคนที่ไม่ถูกกัน มักวิวาทกัน ว่า เหมือนขมิ้นกับปูน
ตัวอย่างการใช้สำนวนนี้
- เขาทั้งสองเหมือนขมิ้นกับปูน ไม่ว่าคิดเรื่องอะไรหรือจะทำอะไรก็ขัดแย้งกันตลอดเวลา เช่น เวลาเค้าจะตัดสินใจในเรื่องสำคัญ เค้าจะไม่สามารถหาข้อสรุปที่ตรงกันได้เลย บางครั้งถึงขนาดที่คุยกันไปก็ไม่รู้จะตกลงกันได้ยังไง เพราะความคิดเห็นของทั้งสองต่างกันมาก แค่การเลือกอาหารมื้อเย็นยังทะเลาะกันได้เลย (การเปรียบเทียบถึงคนที่ไม่สามารถทำงานร่วมกันได้เลย เพราะมีทัศนคติที่ขัดแย้งกันอย่างสิ้นเชิง)
- ถึงแม้ทั้งสองจะเคยเป็นเพื่อนสนิทกัน แต่ช่วงหลังมานี้เริ่มเหมือนขมิ้นกับปูน บางทีแค่พูดคุยกันเรื่องส่วนตัวก็กลายเป็นการโต้เถียงเรื่องใหญ่ไปแล้ว ขนาดจะออกไปทานข้าวด้วยกันยังทำไม่ได้เลย เพราะต่างฝ่ายต่างมีความคิดที่ขัดแย้งกันมากขึ้นเรื่อย ๆ (การใช้สำนวนเพื่อบอกถึงความสัมพันธ์ที่ไม่ลงตัวระหว่างเพื่อนที่เคยสนิทกัน แต่เริ่มมีการทะเลาะหรือขัดแย้งกันในทุกเรื่อง)
- คู่รักของเขาทั้งสองเหมือนขมิ้นกับปูน แม้ว่าจะรักกันมาก แต่ก็มีเหตุผลที่แตกต่างกันในเรื่องสำคัญ ๆ เช่น การเงิน การเลี้ยงลูก หรือแม้กระทั่งเรื่องการใช้ชีวิตประจำวัน โดยเฉพาะเรื่องเล็ก ๆ น้อย ๆ ก็กลายเป็นชนวนเหตุให้ทะเลาะกันใหญ่โต และบางครั้งก็ไม่มีใครยอมใคร ทำให้ความสัมพันธ์เริ่มมีปัญหา (การเปรียบเทียบถึงคู่รักที่มีความขัดแย้งในเรื่องต่าง ๆ จนทำให้เกิดการทะเลาะกันเป็นประจำ)
- สองบริษัทที่เคยร่วมมือกันในโครงการใหญ่ กลับเหมือนขมิ้นกับปูน พอเริ่มทำงานร่วมกันจริง ๆ ปัญหาก็ตามมา ทั้งเรื่องวิธีการทำงานที่ไม่ตรงกัน การแบ่งงานที่ไม่ชัดเจน หรือแม้แต่การสื่อสารที่ไม่ดี จนทำให้โครงการไม่สามารถดำเนินไปได้อย่างราบรื่น (การใช้สำนวนเพื่อบอกถึงความไม่ลงรอยกันระหว่างสองฝ่ายที่เคยร่วมมือ แต่สุดท้ายเกิดปัญหาขึ้นเนื่องจากความคิดที่ไม่ตรงกัน)
- บรรยากาศในทีมงานตอนนี้เหมือนขมิ้นกับปูน เพราะทุกครั้งที่เราจะประชุมกัน มักจะมีคนหนึ่งที่มีความคิดเห็นขัดแย้งกับคนอื่น ๆ เสมอ พอเริ่มพูดถึงไอเดียหรือแนวทางการทำงานใหม่ ๆ ก็จะเกิดการโต้แย้งและทำให้ทีมไม่สามารถตัดสินใจได้ทันที จนบางครั้งทีมงานต้องหยุดชะงักเพราะความขัดแย้งนี้ (การใช้สำนวนเปรียบเทียบถึงทีมที่ทำงานร่วมกันได้ยากเพราะมีความเห็นที่ขัดแย้งกันบ่อยครั้ง)
สำนวน, สุภาษิต, คำพังเพย ที่คล้ายสำนวนนี้
- ไม้เบื่อไม้เมา หมายถึง: คนสองคนที่ไม่ถูกกัน ไม่ลงรอยกัน มีเรื่องขัดแย้งกันตลอด ทะเลาะกันเป็นประจำ
รู้จักสำนวน, สุภาษิต, อื่น ๆ ได้ที่ goodproverb.com
อ้างอิงความหมายจากสำนักงานราชบัณฑิตยสภา