สำนวนไทยหมวดหมู่ ท. ทั้งขึ้นทั้งล่อง
ทั้งขึ้นทั้งล่อง หมายถึง
สำนวน “ทั้งขึ้นทั้งล่อง” หมายถึง การที่บุคคลหนึ่งมีส่วนเกี่ยวข้องกับเรื่องใดเรื่องหนึ่งอย่างแน่นหนา ไม่ว่าจะมองจากมุมไหนก็หลีกเลี่ยงไม่พ้น มักใช้ในบริบทที่สื่อถึง ความพัวพันในเรื่องไม่ดี หรือเรื่องที่ไม่อาจปฏิเสธความเกี่ยวข้องได้ เปรียบเสมือนเรือที่แล่นในแม่น้ำ ไม่ว่าจะแล่นขึ้นหรือล่อง ก็ยังคงอยู่ในแม่น้ำสายเดิม ไม่สามารถแยกตัวหลุดพ้นออกจากเส้นทางนั้นได้ กล่าวคือ “มีความเกี่ยวข้องด้วยเสมอ ไม่พ้นไปได้ (มักใช้ในทำนองไม่ดี)” นั่นเอง
ที่มาของสำนวน
มาจากการเดินเรือในแม่น้ำ ซึ่งไม่ว่าจะ “แล่นขึ้น” (ทวนน้ำ) หรือ “ล่อง” (ตามน้ำ) ก็ยังอยู่ในลำน้ำสายเดิม ไม่อาจแยกตัวออกไปได้ สื่อถึงการติดอยู่ในวงจรเดิม หรือเกี่ยวข้องกับเรื่องใดเรื่องหนึ่งโดยหลีกเลี่ยงไม่ได้
เมื่อถูกนำมาใช้เป็นสำนวน จึงหมายถึง การที่ใครบางคนมีเอี่ยวหรือพัวพันอยู่กับเรื่องใดเรื่องหนึ่ง ไม่ว่าจะพยายามปฏิเสธอย่างไร ก็ยังถูกมองว่าหนีไม่พ้น โดยเฉพาะในบริบทของปัญหา ความขัดแย้ง หรือเรื่องไม่ดี
ตัวอย่างการใช้สำนวน
- แม้เขาจะอ้างว่าแค่ไปร่วมประชุมเฉย ๆ แต่เอกสารหลายฉบับก็มีลายเซ็นเขาอยู่ด้วย เรื่องนี้จะปฏิเสธยังไงก็คงไม่พ้นคำว่าทั้งขึ้นทั้งล่อง (เพราะมีหลักฐานพัวพันชัดเจน แม้เจ้าตัวจะพยายามปฏิเสธ)
- หลังจากคดีโกงงบระเบิดออกมา คนในทีมบริหารทั้งหมดก็ถูกเรียกสอบสวน แม้จะบอกว่าไม่รู้เรื่อง แต่พออยู่ในทีม ก็ถือว่าทั้งขึ้นทั้งล่อง (สื่อว่ามีส่วนเกี่ยวข้องโดยตำแหน่ง แม้จะอ้างว่าไม่รู้)
- เธอบอกว่าไม่ได้ยุ่งเกี่ยวกับฝ่ายนั้นแล้ว แต่เพื่อนร่วมงานกลับเห็นว่าเธอยังคุยกันทุกวัน แบบนี้จะว่าไม่เกี่ยวได้ยังไง ทั้งขึ้นทั้งล่องชัด ๆ (หมายถึงความสัมพันธ์ยังแนบแน่นจนแยกไม่ออก)
- กรรมการที่มีญาติสนิทเข้าร่วมประมูล แม้จะไม่ได้ลงชื่อเอง ก็ถูกจับตามองทันที เพราะไม่ว่าจะมองมุมไหน มันก็ดูทั้งขึ้นทั้งล่องอยู่ดี (แสดงถึงภาพลักษณ์ที่หลีกเลี่ยงความเกี่ยวข้องไม่ได้)
- เขาเป็นคนแนะนำโปรเจกต์นี้เอง แต่พอเกิดปัญหากลับเงียบไม่รับผิดชอบ ทุกคนเลยลงความเห็นว่า ทั้งขึ้นทั้งล่องจะให้ลอยตัวคงไม่ได้ (สื่อว่าคนอื่นมองว่าเขามีส่วนแน่นอน ไม่ควรปัดความรับผิดชอบ)