สำนวนไทยหมวดหมู่ ท. แทรกแผ่นดินหนี
แทรกแผ่นดินหนี หมายถึง
สำนวน “แทรกแผ่นดินหนี” หมายถึง ความรู้สึกอับอายอย่างรุนแรงจนอยากหลบหนีไปจากสถานการณ์นั้นทันที หรือรู้สึกเสียหน้าอย่างมากจนไม่อยากเผชิญหน้ากับใคร เปรียบเสมือนการอยากมุดลงไปในแผ่นดินเพื่อหลบซ่อน ไม่ให้ใครเห็น ไม่ต้องเผชิญความอับอายหรือความผิดพลาดที่เกิดขึ้น เป็นสำนวนที่สื่อถึงความอายขั้นสุด จนไม่รู้จะไปอยู่ที่ไหนในโลกใบนี้ กล่าวคือ “ผู้ที่อยากหลีกหนีไปให้พ้น ไม่อยากให้ใครพบหน้าเพราะอับอาย” นั่นเอง
ที่มาของสำนวน
มาจากเรื่องรามเกียรติ์ ตอนกำเนิดนางมณโฑ เล่าว่ามีฤๅษีสองตนอาศัยอยู่ในอาศรมกลางป่าหิมพานต์ มีแม่โคจำนวนมากมาหยดน้ำนมลงอ่างให้ฤๅษีดื่ม และแบ่งให้นางกบตัวหนึ่งที่อาศัยอยู่บริเวณนั้น
วันหนึ่ง ธิดาพญานาคเกิดรัญจวนใจ จึงขึ้นมาจากบาดาลแปลงกายเป็นหญิงงามเที่ยวเสาะหาคู่สมสู่ แต่เมื่อไม่พบชายใด นางจึงกลับร่างเป็นนาคและสมสู่กับงูดิน ซึ่งเป็นภาพที่ฤๅษีมาพบเข้าโดยบังเอิญ และเห็นว่าไม่สมควร จึงใช้ไม้เท้าเคาะให้นางหยุดการกระทำ
ธิดานาครู้สึกอับอายอย่างรุนแรง ไม่อาจทนต่อสายตาฤๅษีได้ จึงแทรกตัวลงใต้แผ่นดินหลบหนีไปด้วยความอับอายยิ่งนัก
โดยในบทประพันธ์มีข้อความว่า:
“ให้คิดอัปยศอดอาย ดั่งกายจะละลายลงกับที่
ก็ชำแรกแทรกพื้นปฐพี หนีไปพิภพบาดาล”
ต่อมา “แทรกแผ่นดินหนี” จึงกลายเป็นสำนวนที่ใช้เปรียบเปรยถึงความรู้สึกอับอายจนไม่อยากอยู่ตรงนั้น หรืออยากมุดแผ่นดินหนีหายไปให้พ้นสายตาผู้คน
ตัวอย่างการใช่สำนวน
- วันนั้นเธอลื่นล้มกลางเวทีตอนรับรางวัลต่อหน้าคนทั้งหอประชุม “ตอนนั้นฉันอยากแทรกแผ่นดินหนีให้รู้แล้วรู้รอดไปเลย” (แสดงถึงความอับอายสูงสุดในที่สาธารณะ ซึ่งไม่สามารถหลีกเลี่ยงสายตาคนจำนวนมากได้)
- เขาส่งข้อความผิดกลุ่ม ดันไปบอกรักหัวหน้าในแชตงานแบบสาธารณะ “โอ้โห…อยากแทรกแผ่นดินหนีแทบไม่ทัน” (สะท้อนความอับอายจากความผิดพลาดที่กลายเป็นเรื่องขำของคนทั้งแผนก)
- ขณะตอบคำถามในการประชุม เขาดันพูดผิดจนทุกคนต้องเงียบไปทั้งห้อง (เป็นความอายที่เกิดจากการเสียหน้าในสถานการณ์ที่มีความกดดันสูง ทำให้รู้สึกอยากแทรกแผ่นดินหนี)
- ชุดที่เธอใส่มางานเลี้ยงดันเหมือนกับของพนักงานเสิร์ฟทั้งร้าน (ทำให้เธอรู้สึกอายจนไม่อยากอยู่ในงานต่อ เหมือนอยากแทรกแผ่นดินหนีทุกครั้งที่มีคนหันมามอง)
- เขาเผลอออกเสียงชื่อแขกผู้มีเกียรติผิดในพิธีเปิดงานสำคัญ “เจอแบบนี้เข้าไป อยากแทรกแผ่นดินหนีมากจริง ๆ” (เป็นเหตุการณ์ที่ทำให้รู้สึกอับอายต่อหน้าผู้ใหญ่และผู้ร่วมงานจำนวนมาก)