สุภาษิตหมวดหมู่ ข. ขัดฝาแตะเกิดผล ขัดคอคนเกิดโทษ
ขัดฝาแตะเกิดผล ขัดคอคนเกิดโทษ หมายถึง
สุภาษิต “ขัดฝาแตะเกิดผล ขัดคอคนเกิดโทษ” หมายถึง การขัดแย้งหรือขัดขวางผู้อื่นอยู่เสมอจะนำมาซึ่งผลเสียต่อตนเอง ไม่ได้ประโยชน์อะไรเหมือนกับการขัดแตะ (ขัดแตะ คือไม้ไผ่ที่ผ่าเป็นซีก ๆ แล้วนำมาขัดสานกันเป็นแผง นำมาใช้ทำรั้วหรือฝาเรือนได้) การกระทำดังกล่าวอาจสร้างความไม่พอใจให้แก่ผู้อื่นและส่งผลให้เกิดปัญหาความสัมพันธ์หรือความขัดแย้งในสังคม สุภาษิตนี้จึงเป็นคำเตือนให้หลีกเลี่ยงพฤติกรรมที่ก่อให้เกิดปัญหา และควรรู้จักรักษาความสงบเพื่อประโยชน์ร่วมกัน กล่าวคือ “การพูดขัดแย้งหรือขัดขวางคนอื่นอยู่เสมอจะทำให้เกิดผลเสีย” นั่นเอง
ที่มาของสุภาษิตนี้
มีที่มาจากการเปรียบเทียบกับฝาบ้านฝารั้วในสมัยก่อน โดยคำว่า “ขัดฝาแตะ” หมายถึง ฝาบ้านที่ทำจากไม้ไผ่ซีก ซึ่งถูกนำมาขัดแตะกับลูกตั้งหรือโครงสร้างเพื่อสร้างฝาบ้าน การทำฝาในลักษณะนี้จะต้องทำอย่างประณีตและถูกวิธี เพื่อให้บ้านมีความแข็งแรงและใช้งานได้ดี
ส่วนที่มาของคำเปรียบเทียบนี้ นำมาใช้ในเชิงสุภาษิตว่า “ขัดฝาแตะเกิดผล” ซึ่งหมายถึงการทำสิ่งที่ถูกต้องและเหมาะสม ย่อมก่อให้เกิดผลดี เช่นเดียวกับการขัดแตะฝาบ้านที่ถูกวิธีจนสร้างบ้านได้แข็งแรง
แต่ในทางกลับกัน “ขัดคอคนเกิดโทษ” เปรียบเทียบกับการกระทำที่ไม่เหมาะสม เช่น การพูดหรือขัดแย้งกับผู้อื่นในเวลาที่ไม่ควร ย่อมก่อให้เกิดปัญหาและผลเสียต่อตนเอง ดังนั้น สุภาษิตนี้จึงสะท้อนวิธีคิดเรื่องความเหมาะสมของการกระทำในบริบทสังคมและการอยู่ร่วมกัน
ตัวอย่างการใช้สุภาษิตนี้
- เมื่อแม่แนะนำให้ลูกสาวช่วยล้างจาน ลูกตอบว่า “ล้างทีหลังได้ แม่ไม่ต้องสั่งหรอก” ทำให้แม่รู้สึกไม่พอใจและเตือนว่า “ขัดฝาแตะเกิดผล ขัดคอคนเกิดโทษ หากลูกทำสิ่งที่ควรทำจะเกิดผลดี แต่ถ้าขัดแย้งหรือขัดคำพูดผู้อื่นโดยไม่เหมาะสม จะนำผลเสียมาให้ตัวเอง” (สอนว่าการทำในสิ่งที่เหมาะสม ย่อมนำมาซึ่งผลดี มากกว่าการแสดงความขัดแย้งโดยไม่จำเป็น)
- ในการประชุมงาน นายเอกมักพูดแทรกและขัดคอความคิดเห็นของหัวหน้าอยู่เสมอ จนหัวหน้าเริ่มไม่พอใจและตำหนิเขาอย่างรุนแรงต่อหน้าทีมงาน (การขัดแย้งหัวหน้าในสถานการณ์ที่ไม่เหมาะสม อาจทำลายภาพลักษณ์และความน่าเชื่อถือของตัวเอง)
- เพื่อนในกลุ่มช่วยกันเสนอไอเดียงาน แต่พิมพ์มักพูดขัดแย้งกับทุกความเห็นโดยไม่มีเหตุผลที่ชัดเจน ทำให้เพื่อนในกลุ่มเริ่มรู้สึกเบื่อหน่ายและไม่อยากทำงานด้วย (คำพูดที่ขัดคอหรือขัดแย้งโดยไม่มีเหตุผล นอกจากจะไม่ช่วยแก้ปัญหาแล้วยังสร้างความไม่พอใจให้กับผู้อื่น)
- ขณะที่พี่ชายกำลังตั้งใจสอนการบ้านให้น้องชาย เพื่อนบ้านเข้ามาแทรกแซงด้วยคำแนะนำที่ไม่ถูกต้อง พี่ชายจึงรู้สึกไม่พอใจและเสียสมาธิ (การกระทำที่ขัดจังหวะและไม่สร้างสรรค์ อาจทำให้เกิดความไม่พอใจและผลเสียต่อการช่วยเหลือกัน)
- ในระหว่างเทศน์ในงานบุญ พระสงฆ์กล่าวกับญาติโยมว่า “การทำสิ่งที่เหมาะสมและถูกต้อง เช่น การช่วยเหลือกันหรือพูดจาสุภาพ ย่อมนำมาซึ่งผลดีต่อทุกคนในสังคม เปรียบเสมือนขัดฝาแตะเกิดผล แต่หากมัวแต่ขัดแย้งหรือพูดจาไม่เหมาะสม เช่น การวิจารณ์ผู้อื่นโดยไม่จำเป็น ก็เหมือนขัดคอคนเกิดโทษ ที่ทำให้เกิดปัญหาและสร้างความขัดแย้ง จำไว้นะญาติโยม เราควรรักษาความสงบและเลือกทำในสิ่งที่ดี” (พระสอนญาติโยมให้ระมัดระวังคำพูดและการกระทำเพื่อความสงบสุขในสังคม
รู้จักสำนวน, สุภาษิต, อื่น ๆ ได้ที่ goodproverb.com
อ้างอิงความหมายจากบ้านกลอนน้อย