สำนวนไทยหมวดหมู่ น. น้ำลดตอผุด
น้ำลดตอผุด หมายถึง
สำนวน “น้ำลดตอผุด” หมายถึง เมื่อคนที่เคยมีอำนาจหรือวาสนาลดลงไป สิ่งที่เคยซ่อนอยู่ เช่น ความชั่วหรือความผิดพลาดที่เคยทำ ก็จะเริ่มปรากฏออกมา เปรียบเสมือนเมื่อน้ำลดลง ตอไม้ที่เคยซ่อนอยู่ใต้น้ำจะโผล่ขึ้นมาให้เห็น สื่อถึงการที่คนที่เคยมีอำนาจหรือความนิยม เมื่อพ้นจากอำนาจแล้ว ความชั่วหรือความผิดที่เคยทำจะถูกเปิดเผยออกมา กล่าวคือ “เมื่อสิ้นอำนาจวาสนา ความชั่วที่เคยทำไว้ก็ปรากฏ” นั่นเอง
ที่มาของสำนวน
มาจากน้ำขึ้นน้ำลงตามธรรมชาติ เมื่อระดับน้ำลดลงสิ่งที่ซ่อนอยู่ใต้น้ำ เสาหรือหลักที่ปักไว้และเหลืออยู่แต่โคนเมื่อส่วนบนหักหรือผุกร่อนไป ตอที่อยู่ในน้ำนั้นเมื่อน้ำขึ้นเราจะมองไม่เห็นเพราะน้ำท่วมมิด ต่อเมื่อน้ำลดลงก็จะมองเห็นตอโผล่ขึ้นมา ขณะที่คนมีอำนาจเปรียบเหมือนช่วงเวลาที่น้ำขึ้น ความชั่วร้ายที่เปรียบเหมือนตอยังไม่มีใครเห็นเพราะอำนาจที่เปรียบเหมือนน้ำท่วมปิดบังไว้ แต่ถึงคราวหมดอำนาจซึ่งเปรียบเหมือนยามน้ำลง ความชั่วเหล่านั้นก็ปรากฏให้เห็น
สำนวนนี้ยังเกี่ยวกีบคติพุทธเกี่ยวกับการขึ้นลงของชีวิต ชีวิตของมนุษย์ที่มีช่วงเวลาที่ขึ้นสูงและตกต่ำ ก็สะท้อนให้เห็นถึงการที่มนุษย์ต้องเผชิญกับสภาวะทั้งดีและร้าย ความสุขและความทุกข์ ซึ่งมีการเปลี่ยนแปลงไปตามเวลา ช่วงเวลาที่สูงส่งหรือมีอำนาจก็อาจมีการลดลงได้เช่นเดียวกับน้ำที่มีขึ้นและลงอย่างธรรมชาติ ดังนั้น สำนวนนี้จึงเป็นการสะท้อนถึงการที่เมื่อมีการเปลี่ยนแปลงในชีวิต สิ่งที่เคยถูกซ่อนไว้ก็จะปรากฏออกมาอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้
ตัวอย่างการใช้สำนวน
- น้ำยังไม่ทันลด ตอก็ผุดขึ้นมาเรื่อย ๆ หนึ่งในตอที่ปรากฏคือปมเงินบริจาคของลุงดำกับโครงการการกุศล ที่ตอนนี้ต้องตามเก็บทีละจุด (การที่เรื่องราวหรือความผิดที่เคยถูกปกปิดออกมาให้เห็นหลังจากการเปลี่ยนแปลง)
- ตอนนี้คุณมีอำนาจและเงินทอง คุณสามารถหลอกลวงคนอื่นได้ แต่น้ำลดตอผุด เมื่อคุณสิ้นอำนาจสักวันคุณจะโดนจับ (การที่การกระทำผิดจะถูกเปิดเผยเมื่อสถานการณ์เปลี่ยนไป)
- น้ำลดตอผุดอีกแล้ว เมื่อหัวหน้าคนเก่าออกจากตำแหน่ง ความผิดหลาย ๆ อย่างที่เคยซ่อนไว้ก็ถูกเปิดเผยออกมา จนทำให้หมดความนับถือเลยจริง ๆ (การที่สิ่งที่เคยปิดบังไว้จะปรากฏออกมาเมื่อสูญเสียอำนาจหรือสถานะ)
- แม้คุณจะพยายามซ่อนเรื่องนี้ไว้แต่น้ำลดตอผุด เมื่อการตรวจสอบเริ่มเข้มข้น สุดท้ายข้อกล่าวหาที่เคยปิดบังก็เปิดเผยออกมา (การที่สิ่งที่ถูกซ่อนไว้เริ่มปรากฏขึ้นเมื่อสถานการณ์เปลี่ยน)
- ความจริงที่เคยถูกปกปิด น้ำลดตอผุดทุกอย่างเกี่ยวกับการโกงในบริษัทก็ถูกเปิดเผยออกมาจากการตรวจสอบภายใน (การที่ความผิดหรือเรื่องที่ซ่อนไว้ถูกเปิดเผยออกมา)