คำพังเพยไทยหมวดหมู่ ฝ. ใฝ่ร้อนจะนอนเย็น ใฝ่เย็นจะดิ้นตาย
ใฝ่ร้อนจะนอนเย็น ใฝ่เย็นจะดิ้นตาย หมายถึง
คำพังเพย “ใฝ่ร้อนจะนอนเย็น ใฝ่เย็นจะดิ้นตาย” หมายถึง ถ้าอยากมีชีวิตสบาย ต้องขยันทำงานและอดทนกับความลำบาก แต่ถ้าเกียจคร้านและอยากเอาแต่สบาย ก็จะประสบความยากลำบากหรือจนลง
เปรียบเสมือนเหมือนคนที่อดทนทำงานหนักในความร้อน (ใฝ่ร้อน) เพื่อจะได้พักผ่อนสบายในที่เย็น (นอนเย็น) แต่ถ้าเกียจคร้านและอยากเอาสบายตั้งแต่ต้น (ใฝ่เย็น) จะพบความทุกข์และลำบาก (ดิ้นตาย) กล่าวคือ “คนที่ขยันและทำงานหนักจะมีชีวิตที่สบายในภายหลัง แต่คนที่ขี้เกียจจะต้องพบกับความลำบากในอนาคต, ถ้าอยากสบายต้องขยันทำงาน ถ้าเกียจคร้านเอาแต่สบายจะลำบากยากจน” นั่นเอง
ที่มาของคำพังเพย
มาจากวิถีชีวิตและการทำงาน ซึ่งต้องพึ่งพาความขยันและความอดทนในการดำรงชีวิต โดยคนขยันทำงานลำบากแต่ต้น (ใฝ่ร้อน) โดยเฉพาะชาวนา ชาวไร่ หรือผู้ประกอบอาชีพที่ต้องทำงานกลางแดดและสภาพอากาศร้อนจัด เพื่อสร้างความมั่นคงในชีวิต เช่น การเพาะปลูก เก็บเกี่ยว หรือทำงานหนักในหน้าร้อนเพื่อจะได้เก็บเกี่ยวผลผลิตและพักผ่อนสบายในฤดูฝนหรือยามเย็น ส่วนคนขี้เกียจไม่ทำงาน
ในทางตรงข้ามคนที่เกียจคร้านหรืออยากเอาสบายตั้งแต่ต้น (ใฝ่เย็น) ไม่ยอมทำงานหรือเตรียมตัวเพื่ออนาคต จะพบกับความยากลำบากและทุกข์ทรมาน เพราะไม่มีผลผลิตหรือทรัพยากรใดรองรับชีวิตของตน เช่น เมล็ดพันธุ์ไม่ได้หว่านก็ไม่ได้ข้าวกิน หรือไม่ทำงานในหน้าร้อนก็ไม่มีของใช้, เงินและอาหารเพียงพอ ทำให้ชีวิตประสบความลำบากและต้องดิ้นรนเพื่อเอาตัวรอด
คำพังเพยนี้สะท้อนความจริงในธรรมชาติของชีวิต ว่า ความสบายไม่เกิดขึ้นโดยไม่พยายาม คนที่ยอมเผชิญกับความร้อนและความลำบาก (ใฝ่ร้อน) ด้วยความขยันและอดทน จะได้พักผ่อนสบาย (นอนเย็น) อย่างแท้จริงในภายหลัง แต่คนที่อยากสบายตั้งแต่ต้นและเกียจคร้าน (ใฝ่เย็น) จะพบกับความทุกข์และความลำบาก (ดิ้นตาย) เพราะไม่มีสิ่งใดรองรับชีวิตหรืออนาคตของตน เหมือนดั่งนิทานอีสปเรื่องมดกับตั๊กแตน
ตัวอย่างการใช้คำพังเพย
- นายกรัฐมนตรีขยันลงพื้นที่แก้ปัญหาประชาชน ท่านเชื่อว่าใฝ่ร้อนจะนอนเย็น ใฝ่เย็นจะดิ้นตาย นโยบายสำเร็จและประชาชนได้รับผลดี (สะท้อนว่าการทำงานหนักและอดทนของผู้นำ แม้เผชิญความยากลำบาก จะนำมาซึ่งความสำเร็จและประโยชน์ต่อประชาชน)
- พนักงานบริษัททุ่มเททำโปรเจกต์ยาก เพราะใฝ่ร้อนจะนอนเย็น ใฝ่เย็นจะดิ้นตาย สำเร็จทันเวลาและได้รับรางวัลโบนัสในที่สุด (แสดงว่าความขยันและอดทนในการทำงานหนัก จะนำมาซึ่งผลลัพธ์ที่สบายและรางวัลตอบแทน)
- ดร.อัลเบิร์ต ไอน์สไตน์ ขยันทดลองและศึกษาฟิสิกส์อย่างหนัก ใฝ่ร้อนจะนอนเย็น ใฝ่เย็นจะดิ้นตาย ผลงานทฤษฎีสัมพัทธภาพเปลี่ยนโลกวิทยาศาสตร์ (สะท้อนว่าความขยันและอดทนของนักวิทยาศาสตร์แม้เหน็ดเหนื่อย จะนำมาซึ่งความสำเร็จและผลลัพธ์ที่ยิ่งใหญ่)
- วิทวัส ขี้เกียจทำงานประจำวัน งานคั่งค้างและโดนตัดเงินเดือน นี่แหละใฝ่ร้อนจะนอนเย็น ใฝ่เย็นจะดิ้นตาย (แสดงว่าคนที่อยากเอาสบายและไม่ทำงานหนัก จะพบกับความทุกข์และผลลัพธ์ลบต่อชีวิตตนเอง)
- นักกีฬาชื่อดัง ดีเอโก มาราโดนา ช่วงชีวิตปลายทางใช้ชีวิตฟุ่มเฟือยไม่ดูแลสุขภาพ จนต้องเผชิญปัญหาสุขภาพหนัก นี่แหละใฝ่ร้อนจะนอนเย็น ใฝ่เย็นจะดิ้นตาย (สะท้อนให้เห็นว่าการไม่รักษาวินัยและอยากเอาสบายสามารถทำให้เกิดผลเสียต่อชีวิตจริงได้ แม้เป็นบุคคลที่มีชื่อเสียง)