คำพังเพยหมวดหมู่ ก. ไก่อ่อนสอนขัน
ไก่อ่อนสอนขัน หมายถึง
“ไก่อ่อนสอนขัน” หมายถึง คนที่ขาดประสบการณ์หรือยังอ่อนในความรู้ ไม่สามารถเข้าใจหรือระวังการหลอกลวงและเล่ห์กลของผู้อื่นได้ดีพอ เนื่องจากขาดการเผชิญกับสถานการณ์ซับซ้อนมาก่อน จึงง่ายต่อการถูกหลอกหรือถูกชักจูงไปในทางที่ผิด เปรียบเหมือนคนที่ยังไม่มีความรู้ลึกซึ้งพอในการอ่านใจหรือสังเกตเจตนาที่แท้จริงของผู้อื่น ทำให้ไม่สามารถรับมือกับเล่ห์เหลี่ยมที่ซ่อนอยู่ได้ กล่าวคือ “ผู้มีประสบการณ์น้อยยังไม่รู้ทันเล่ห์เหลี่ยมของคน” นั่นเอง
หรือกล่าวอีกนัยหนึ่งคือคนที่ยังขาดประสบการณ์หรือมีความรู้ความสามารถน้อย แต่พยายามไปสอนหรือชี้แนะผู้อื่นที่มีประสบการณ์หรือความรู้มากกว่า เปรียบเสมือนไก่ที่ยังเด็กและไม่เคยผ่านประสบการณ์มากพอ แต่พยายามสอนให้ไก่โตที่มีความเชี่ยวชาญในการขันแล้ว
ที่มาของคำพังเพยนี้
มาจากการเปรียบเทียบเปรียบเปรยถึงพฤติกรรมของไก่ ซึ่งเป็นสัตว์ที่พบได้ทั่วไปในสังคมชนบทไทย ไก่ที่ยังอ่อนหรือยังเด็กมักยังไม่มีความสามารถในการขันที่ดีหรือยังไม่ชำนาญเมื่อเทียบกับไก่โตที่ผ่านประสบการณ์มากกว่า คำว่า “สอนขัน” จึงหมายถึงการพยายามทำสิ่งที่เกินความสามารถหรือประสบการณ์ของตนเอง
อีกนัยหนึ่งที่สื่อถึงการที่คนอายุน้อยหรือคนที่ยังขาดประสบการณ์ พยายามแนะนำหรือสอนคนที่มีประสบการณ์หรืออายุมากกว่า ซึ่งในสังคมไทยถือเป็นการกระทำที่ไม่เหมาะสมหรือ “ปีนเกลียว” ผู้ใหญ่ การทำเช่นนี้อาจถูกมองว่าเป็นการไม่เคารพต่อผู้อาวุโสหรือผู้ที่มีความชำนาญกว่า
ในสังคมไทยมีความเชื่อเรื่องการให้ความเคารพต่อผู้ใหญ่และผู้อาวุโส การพยายามสอนหรือชี้แนะคนที่มีประสบการณ์มากกว่าโดยขาดความเหมาะสม อาจทำให้ถูกมองว่าไม่รู้จักวางตัวหรือปีนเกลียว จึงเป็นที่มาของคำพังเพยนี้ที่ใช้เตือนให้ผู้ที่ยังขาดประสบการณ์เรียนรู้และเคารพในความรู้ความสามารถของผู้อื่น
คำพังเพยนี้สะท้อนถึงการที่คนซึ่งยังมีประสบการณ์น้อยหรือยังไม่รู้ทันเล่ห์เหลี่ยมของคนอื่น พยายามจะให้คำแนะนำหรือชี้แนะคนที่มีความชำนาญและประสบการณ์มากกว่า เป็นการเตือนใจให้ตระหนักถึงขีดความสามารถของตนเอง และระมัดระวังการทำสิ่งที่เกินตัวเพื่อหลีกเลี่ยงการถูกมองว่าไม่เหมาะสมหรือขาดความน่าเชื่อถือ
ตัวอย่างการใช้คำพังเพยนี้
- หนุ่มฝึกงานที่เพิ่งเข้ามาทำงานได้ไม่นาน พยายามแนะนำหัวหน้าแผนกที่มีประสบการณ์ทำงานมาหลายปีว่าควรปรับวิธีการทำงานอย่างไร เพื่อนร่วมงานต่างมองหน้ากันด้วยความตกใจ เพราะถือว่าเป็นการไม่เคารพและดูเหมือนจะปีนเกลียวผู้ใหญ่เหมือนพวกไก่อ่อนสอนขัน (การที่ผู้มีประสบการณ์น้อยพยายามสอนผู้ที่มีประสบการณ์มากกว่า)
- เด็กน้อยคนหนึ่งในกลุ่มสนทนาพยายามอธิบายวิธีปลูกพืชให้กับเกษตรกรผู้ใหญ่ที่มีประสบการณ์ทำสวนมานานหลายสิบปี ชาวบ้านที่นั่งฟังต่างหัวเราะและบอกว่าเด็กน้อยยังต้องเรียนรู้อีกมาก (การที่คนอายุน้อยพยายามให้คำแนะนำที่ไม่เหมาะสมต่อผู้เชี่ยวชาญ)
- ในที่ประชุมบริษัท นักศึกษาฝึกงานที่เพิ่งเข้ามาเสนอแนวคิดในการเปลี่ยนวิธีการขายให้กับทีมผู้บริหารที่มีประสบการณ์การตลาดมายาวนาน ซึ่งแม้จะเป็นความคิดใหม่ แต่ทีมงานกลับรู้สึกว่าเป็นการกระทำที่เกินตัวไปหน่อย (การที่คนใหม่หรือขาดประสบการณ์พยายามแนะนำทีมงานที่มีความชำนาญ)
- เด็กมัธยมปลายพยายามแนะนำคุณครูเก่าแก่ที่มีประสบการณ์การสอนมากกว่า 30 ปีเรื่องการจัดการห้องเรียน เพื่อน ๆ ต่างพากันอึ้งและคิดว่าเด็กคนนั้นควรใช้เวลาศึกษาและเรียนรู้มากกว่าที่จะให้คำแนะนำ (การที่ผู้มีประสบการณ์น้อยพยายามแทรกความคิดต่อผู้มีประสบการณ์สูง)
- ผู้ช่วยใหม่นิสัยไก่อ่อนสอนขันในแผนกการเงินเสนอวิธีการทำงานให้กับหัวหน้าที่เป็นนักบัญชีมืออาชีพมานานกว่า 20 ปี แม้ว่าจะเป็นการแสดงความคิดที่กระตือรือร้น แต่ก็ทำให้คนในแผนกมองว่าควรเรียนรู้จากคนที่มีความชำนาญก่อน (สะท้อนถึงการไม่รู้จักวางตัวให้เหมาะสมกับสถานการณ์)
สำนวน, สุภาษิต, คำพังเพย ที่คล้ายกัน
- บอกหนังสือสังฆราช หมายถึง: การไปบอก หรือไปสอนคนที่รู้อะไรดีอยู่แล้ว ซึ่งเป็นสิ่งที่ไม่สมควรทำเป็นอย่างยิ่ง
- สอนจระเข้ให้ว่ายน้ำ ความหมาย: สอนสิ่งที่เขารู้ดีหรือที่เขาถนัดอยู่แล้ว ทำได้ดีทำได้เก่งอยู่แล้ว ไม่มีความจำเป็นใดๆ ที่ต้องไปสอนเขาอีก โดยสำนวนนี้มักจะสื่อถึงเรื่องที่ไม่ดีเป็นหลัก
- เอามะพร้าวห้าวไปขายสวน หมายถึง: แสดงความรู้หรืออวดรู้กับผู้ที่รู้เรื่องดีกว่า อวดฉลาดกับคนที่มีความรู้ ความชำนาญในสิ่งนั้นมากกว่าตน
รู้จักสำนวน, สุภาษิต, อื่น ๆ ได้ที่ goodproverb.com
อ้างอิงความหมายจาก LONGDO DICT